Ο Αμβρόσιος Καλαβρύτων και η ελευθερία του λόγου

Κατά πάσα πιθανότητα θα το μάθατε ήδη.

Ο μητροπολίτης Αμβρόσιος Καλαβρύτων καταδικάστηκε χτες από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αιγίου σε φυλάκιση 7 μηνών με τριετή αναστολή και σε πρόστιμο 10.000 ευρώ για ομοφοβικές τοποθετήσεις που είχε κάνει στο προσωπικό του ιστολόγιο, μεταξύ των οποίων και το απόσπασμα: «Ε, λοιπόν αυτούς τους ξεφτιλισμένους, φτύστε τους! Αποδοκιμάστε τους! Είναι εκτρώματα της φύσεως! Ψυχικά και πνευματικά πάσχουν! Είναι άτομα με διανοητική διαταραχή! Δυστυχώς αυτοί είναι τρισχειρότεροι και πολύ πιο επικίνδυνοι από κάποιους που ζουν στα τρελοκομεία!»

Πρωτόδικα είχε αθωωθεί, επειδή το δικαστήριο είχε κρίνει ότι οι πιο πάνω χαρακτηρισμοί αφορούσαν τους πολιτικούς και όχι τους ομοφυλόφιλους, όμως στην αθωωτική απόφαση είχαν ασκήσει έφεση ο εισαγγελέας Εφετών Πατρών και η εισαγγελέας Πλημμελειοδικών Αιγίου.

Η καταδίκη έγινε για «δημόσια υποκίνηση βίας ή μίσους» και για «κατάχρηση εκκλησιαστικού αξιώματος», δηλαδή, αν κατάλαβα καλά, αφενός με τον αντιρατσιστικό νόμο και αφετέρου με το άρθρο 196 του ΠΚ το οποίο ορίζει: «Θρησκευτικός λειτουργός ο οποίος κατά την ενάσκηση των έργων του ή δημόσια και με την ιδιότητά του προκαλεί ή διεγείρει τους πολίτες σε εχθροπάθεια κατά της πολιτειακής εξουσίας ή άλλων πολιτών τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών».

Η εισαγγελέας της δίκης είχε προτείνει την αθώωση του ιεράρχη, αν και δέχτηκε ότι το επίδικο κείμενο στρέφεται κατά των ομοφυλόφιλων και όχι μόνο κατά πολιτικών, όπως είχε πρωτόδικα αποφανθεί το δικαστήριο. Σημείωσε ωστόσο ότι αμφιβάλλει αν ο λόγος του κατηγορουμένου μπορεί να προκαλέσει εχθροπάθεια, δηλαδή αισθήματα μίσους και εχθρότητας ικανά να οδηγήσουν σε πράξεις μίσους. «Οι συγκεκριμένες ενέργειες και προτροπές είναι απόλυτα καταδικαστέες ακόμα και σε ιδιωτικό λόγο, πολύ περισσότερο όταν αυτός που τον εκφέρει κατέχει δημόσιο αξίωμα. Ο μητροπολίτης μπορεί να είναι λαοπρόβλητος και να χαίρει σεβασμού, πόσοι όπως ενστερνίζονται ή παρασύρονται από τα λόγια του; Μόνο άνθρωποι που ήδη τα πιστεύουν αυτά. Η κοινωνία μας έχει κάνει βήματα μπροστά», πρόσθεσε.

Είναι μια απόφαση ιστορική, αφού πρώτη φορά στα χρονικά του ελληνικού κράτους καταδικάζεται από πολιτικό δικαστήριο ένας ανώτατος ιεράρχης. Σύμφωνα με την εκτίμηση του Ν. Αλιβιζάτου, η απόφαση δημιουργεί προηγούμενο.

Θυμίζω ότι ο Αμβρόσιος Καλαβρύτων έχει απασχολήσει πολλές φορές τα τελευταία χρόνια την κοινή γνώμη, και στο ιστολόγιο έχουμε αφιερώσει αρκετά άρθρα στα όσα λέει και κάνει. Θα αναφέρω το ισλαμοφοβικό ψέμα που διέδιδε για δήθεν ομαδικούς γάμους μελών της Χαμάς με οχτάχρονα κορίτσια, ένα παλιότερο ομοφοβικό του παραλήρημα, ή και πιο πρόσφατα ένα εμπρηστικό άρθρο του που ανάγκασε ακόμα και τον Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμο να τον επιτιμήσει δημόσια: Φτάνει πια Άγιε Καλαβρύτων!

Στα κοινωνικά μέσα, η αναγγελία της καταδίκης του Αμβρόσιου έγινε δεκτή με πολύ επιδοκιμαστικά σχόλια. Ωστόσο, υπήρξαν και κάποιοι που θεώρησαν ότι η απόφαση αποτελεί πλήγμα κατά της ελευθερίας του λόγου. Ένας φίλος μου νομικός, φιλελεύθερος, υποστήριξε αυτή την άποψη, αλλά τελικά στη συζήτηση συμφώνησε ότι η καταδίκη βάσει του άρθρου 196 ΠΚ ήταν εύλογη. Από την άλλη, υποστήριξε ότι το απόσπασμα που παραθέτω πιο πάνω δεν μπορεί να είναι ποινικά κολάσιμο, εκτός αν ερμηνεύσουμε κυριολεκτικά το «φτύστε τους» (οπότε έχουμε προτροπή για έργω εξύβριση).

Παλιότερα θα συμφωνούσα μαζί του, τώρα έχω αλλάξει γνώμη. Είναι βέβαιο ότι η προτροπή «Φτύστε τους» δεν εννοεί «φτύστε τους να μην τους βασκάνετε» και είναι επίσης βέβαιο ότι ένας μητροπολίτης έχει πολύ μεγάλη επιρροή σε μερίδα συμπολιτών μας. Ο Αμβρόσιος στην απολογία του είπε, ανάμεσα σε πολλά άλλα, ότι δεν έχει αναφερθεί κάποιο περιστατικό βίας που να οφείλεται στο δημοσίευμά του. Ένας νομικός θα απαντούσε αλλιώς σε αυτό το επιχείρημα -εγώ μόλις το διάβασα σκέφτηκα «Ζακ Κωστόπουλος».

Ο Δημήτρης Χριστόπουλος, καθηγητής του Παντείου και πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, δημοσίευσε στην προσωπική του σελίδα στο Φέισμπουκ ένα σύντομο κείμενο που εκθέτει με πολύ καθαρό πιστεύω τρόπο την υπόθεση Αμβρόσιου από τη σκοπιά της ελευθερίας της έκφρασης. Κλείνω με αυτή τη λαμπρή τοποθέτηση:

Συνηθίζω να παρουσιάζω στους φοιτητές μου την υπόθεση Αμβροσίου σε τρία επίπεδα:

1. Αν ο Αμβρόσιος καλέσει συγγενείς και φίλους στο σπίτι του και αρχίσει να βρίζει και να προτρέπει σε βία κατά των ομοφυλόφυλων ή όποιων άλλων, η έννομη τάξη – ακόμη κι αν το μάθει – οφείλει να μείνει αδιάφορη. Αυτό επιβάλλει η ελευθερία της έκφρασης. Η ελευθερία της έκφρασης αφορά κυρίως αισχρές απόψεις και όχι κοπλιμέντα. Τις απόψεις που δοκιμάζουν τις αντοχές και τις ανοχές μας. Ακριβώς όπως οι απόψεις Αμβρόσιου.

2. Αν ο μητροπολίτης πίνει τον καφέ ή το κρασί του σε μια ταβέρνα με ομοίους του και αρχίσουν τα αισχρά τους σχόλια, όπως πολλοί εξάλλου συμπολίτες μας σε χώρους κοινωνικοποίησης τότε πάλι η ελευθερία της έκφρασης μας υποχρεώνει να ανεχθούμε τη μισαλλοδοξία τους, ακόμη κι αν αυτή είναι πιο εκτεθειμένη σε δημόσιο χώρο. Εκεί ο καθείς αναλαμβάνει την ευθύνη των λεγομένων του. Ο Αμβρόσιος επί του προκείμενου δεν φαίνεται να έχει και μεγάλο πρόβλημα να καταχωρηθεί ως ρατσιστής εξάλλου.

3. Αν όμως ο Αμβρόσιος σε κύρηγμά του ενώπιον του ποιμνίου του λέει «Φτύστε τους» τότε το πράγμα αλλάζει. Τότε αξιοποιεί τη δημόσια εξουσία και επιρροή που του δίνει το αξίωμα του Μητροπολίτη προκειμένου να δηλητηριάσει τον κόσμο με την αρρώστια του. Τότε λοιπόν, η έννομη τάξη δεν μπορεί να μείνει αδιάφορη και η ελευθερία της αμβρόσιας έκφρασης που προτρέπει στη βία θα καμφθεί από την ανάγκη το μίσος να μη διαλύσει την κοινωνία μας. Πολλώ δε μάλλον, όταν ο Αμβρόσιος σπέρνει τη μισαλλοδοξία χρηματοδοτούμενος από τον φορολογούμενο πολίτη!

Η χθεσινή απόφαση του δικαστηρίου στο Αίγιο είναι λοιπόν εμβληματική. Εφεξής ο (κάθε) Αμβρόσιος θα προσέχει λιγο περισσότερο όταν επιχειρεί να δηλητηριάσει με το άρρωστο μίσος του την κοινωνία μας. Κάθε νίκη εναντίον του φασισμού είναι νίκη της δημοκρατίας. Και τα δικαστήρια έχουν το ρόλο τους. Όχι αποκλειστικό, αλλά κρίσιμο. Μπράβο σε αυτούς που την κατάφεραν.

ΥΓ Χρειάζεται θαρρώ ειδικός έπαινος σε όσους έκαναν τη μήνυση κατά του Αμβροσίου και στους δικηγόρους που την υποστήριξαν. Τα θετικά βήματα δεν έρχονται μόνα τους.