Μηνολόγιο μηνός Ιουνίου 2021

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Τρ 1	Εφεύρεσις ραδιοφώνου υπό Μαρκόνι και γενέσιον Αικατερίνης Γώγου
Τε 2	Τα ιερά Θαργήλια (και γενέθλια Γς)
Πε 3	Γεωργίου Μπιζέ και Ιωάννου Στράους του νεωτέρου
Πα 4	Διεθνής Ημέρα των δικαιωμάτων των παιδίων
Σα 5	Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος και γενέσιον Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα
Κυ 6	Πυρπόλησις ναυαρχίδος Καραλή υπό Κωνσταντίνου Κανάρη εν Χίω. Και αναχώρησις Ρέη Μπράντμπερη προς τα δίδυμα φεγγάρια του Άρη
Δε  7	Γενέσιον Παύλου Γκωγκέν
Τρ  8	Γενέσιον Ροβέρτου Σούμαν, του συνθέτου
Τε 9	† Καρόλου Ντίκενς
Πε 10	Των εν Διστόμω υπό των χιτλερικών σφαγιασθέντων αθώων
Πα 11	† Ανδρέου Μιαούλη
Σα 12	† Ρήγα Φεραίου, του εθνομάρτυρος, στραγγαλισμός
Κυ 13	† Νικηφόρου Λύτρα
Δε 14	Γενέσιον Ερνέστου Τσε Γκεβάρα
Τρ 15	† Κοίμησις Μάνου Χατζιδάκι
Τε 16	† Μάρκου Αυγέρη· αυτοκτονία Άρη Βελουχιώτη στη Μεσούντα
Πε 17	Δίωξις Ιωάννου Συκουτρή επί αθεϊα
Πα 18	Διεθνής Ημέρα Διακηρύξεως των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου
Σα 19	Ακριβής υπολογισμός της περιμέτρου της Γης υπό Ερατοσθένους
Κυ 20	Παγκόσμια ημέρα προσφύγων
Δε 21	Ευρωπαϊκή Ημέρα Μουσικής
Τρ 22	Γαλιλαίου ταπείνωσις προ της Ιεράς Εξετάσεως
Τε 23	Ολυμπιακή ημέρα – Μνήμη βαρώνου Κουμπερτέν
Πε 24	Σύλληψις της ιδέας του Ερυθρού Σταυρού, υπό Ερρίκου Ντυνάν
Πα 25	Γενέσιον Αντωνίου Γκαουντί, του εκκεντρικού αρχιτέκτονος
Σα 26	Παγκόσμια ημέρα κατά των ναρκωτικών
Κυ 27	Αρίωνος του κιθαρωδού διάσωσις υπό δελφίνων
Δε 28	Γενέσιον Λουδοβίκου Πιραντέλο
Τρ 29	† Αιμιλίου Βεάκη
Τε 30	Θάνατος των τριών κοσμοναυτών του διαστημοπλοίου Σογιούζ ΧΙ

Ο Ιούνιος ετυμολογείται μάλλον από τη θεά Juno των Ρωμαίων, που είναι το αντίστοιχο της Ήρας. Η λαϊκή του ονομασία είναι κυρίως Θεριστής, αλλά και Κερασάρης -ευεξήγητη και στις δυο περιπτώσεις η προέλευση του ονόματος.

Μια άλλη λαϊκή ονομασία είναι η «πρωτογιούλης», ενώ ο Ιούλιος που ακολουθεί λέγεται «δευτερογιούλης». Στην Κρήτη λέγονται, αντίστοιχα, Πρωτόλης και Δευτερόλης και έχουν παρετυμολογηθεί από την πρώτη και τη δεύτερη ελιά (ότι τότε δένει ο καρπός). Οι ίδιες ονομασίες και στην Κάρπαθο, απ’ όπου το δίστιχο:

Πρωτόλη, Δευτερόλη μου, φτωχολογιάς ορπία, [ελπίδα]
Άουστε νεφελόπαρτε, άρκεψη του χειμώνα.

Ο Ιούνης είναι ο μήνας με τις μεγαλύτερες μέρες του χρόνου. Στις 21 Ιουνίου έχουμε το θερινό ηλιοστάσιο ή λιοτρόπι, και συνάμα τη μεγαλύτερη μέρα του χρόνου. Στο δικό μας γεωγραφικό πλάτος, οι μέρες γύρω στην 21η Ιουνίου διαρκούν σχεδόν 15 ώρες (παρά 12 λεπτά). Βορειότερα, οι μέρες διαρκούν περισσότερο -στο Λονδίνο 16 ώρες και 40 λεπτά, και πιο πάνω φτάνουμε στις λευκές νύχτες. Όλο λέω να πάω κάποτε να τις δω, κι όλο το αναβάλλω.

Στην παλιά αγροτική κοινωνία, οι τελευταίοι μήνες της άνοιξης και οι πρώτοι του καλοκαιριού ήταν οι πιο δύσκολοι, ιδίως για όσους δεν είχαν και ζώα: η καινούργια σοδειά δεν είχε ακόμα θεριστεί ενώ η παλιά είχε τελειώσει ή κόντευε να τελειώσει, τουλάχιστο στα φτωχά νοικοκυριά. Ο Μάης και ο Ιούνης ήταν λοιπόν μήνες στενεμένοι, εξού και η κεφαλονίτικη παροιμία «Ο Μάης έχει τ’ όνομα κι ο Θεριστής την πείνα». Και επειδή τον Ιούνιο η ελιά έχει μεν χάσει τον ανθό της αλλά δεν έχει ακόμα φανερώσει τον καρπό της, μια άλλη παροιμία λέει «Τον Θεριστή ο νοικοκύρης τηράει την ελιά και τραβάει τα μαλλιά του» (επειδή βλέπει σκέτα φύλλα).

Υπάρχει και επίθετο Γιούνης, από τη λαϊκή μορφή του ονόματος του μηνα, το οποίο επιχωριάζει στον Παππάδο Λέσβου και στη Ζίτσα Ιωαννίνων.

Μια και είπαμε για τον τύπο «Γιούνης», να πούμε ότι και ο «Ιούνης» ενοχλεί πολλούς. Μάλιστα θυμάμαι ότι στις εκλογές του 1985, που είχαν γίνει στις 2 Ιουνίου, η Νέα Δημοκρατία είχε κυκλοφορήσει κάτι σαν αφίσα που έγραφε: 31 Μάη, 1 Ιούνη, 2 Ιούνη, 3 Ιουνίου –δηλαδή ότι θα νικούσαν στις «2 Ιούνη» και θα αποκαθιστούσαν τον «κανονικό» τύπο της ημερομηνίας. Αλλά ξαναβγήκε το ΠΑΣΟΚ τότε.

2 Ιουνίου είχε γεννηθεί ο αξέχαστος φίλος μας ο Γς. Την ημερομηνία την έχω βάλει στο μηνολόγιο εδώ και μερικά χρόνια, και χτες που έγραφα το άρθρο προβληματίστηκα αν είναι σωστότερο να μείνει. Την κράτησα και ακούω γνώμες.

Ο Ιούνιος έχει δώσει και τα Ιουνιανά, που ήταν οι πολύνεκρες συγκρούσεις του 1863 μετά την εκδίωξη του Όθωνα και πριν έρθει ο Γεώργιος Α’. Κάποιοι είπαν και για Ιουνιανά του 2011, τις μεγάλες διαδηλώσεις με την περικύκλωση της Βουλής, αλλά αυτά δεν έπιασαν ενώ τα πρώτα έχουν μάλλον ξεχαστεί. Στο φοιτητικό κίνημα είχε πλαστεί η λέξη «Μαϊούνης», από τις μεγάλες κινητοποιήσεις του 2007 εναντίον της σχεδιαζόμενης κατάργησης του άρθρου 16 του Συντάγματος.

Ένα θλιβερό χαρακτηριστικό του Ιούνη είναι πως οι δέκα πρώτες μέρες του σημαδεύονται από τέσσερα ναζιστικά ολοκαυτώματα, τις δύο από αυτές στην Κρήτη το 1941 όπως συζητήσαμε άλλωστε χτες και προχτές:

2 Ιουνίου Κοντομαρί (1941, θα έχετε δει τις συγκλονιστικές φωτογραφίες)
3 Ιουνίου Κάντανος   (1941)
6 Ιουνίου Κούρνοβο (1943)
10 Ιουνίου Δίστομο (1944).

Η τελευταία αυτή ημερομηνία έχει μια μακάβρια ιδιαιτερότητα, αφού έχει σημαδευτεί όχι από ένα, αλλά από τρεις γερμανικές θηριωδίες: την ίδια μέρα με το Δίστομο, στις 10 Ιουνίου 1944, στο γαλλικό Οραντούρ συρ Γκλαν, και δυο χρόνια νωρίτερα στο τσεχοσλοβακικό Λίντιτσε.

Μετά το θερινό ηλιοστάσιο έχουμε τον Αϊ-Γιάννη και τις φωτιές του και το έθιμο του Κλήδονα -θα θυμίσω μια παλιότερη περιγραφή του πατέρα μου και μια νεότερη του φίλου μας του Πέπε.

O Kαβάφης έχει γράψει ποίημα για μια μέρα του Ιούνη, για τις 27 Ιουνίου 1906, ίσως το πιο διάσημο από τα «κρυμμένα» ποιήματά του, γραμμένο για έναν Αιγύπτιο έφηβο που τον σκότωσαν οι Άγγλοι, αν και το ποίημα επιδέχεται ένα σωρό αναγνώσεις.

Να κλείσουμε με ένα τραγούδι. Διαλέγω ένα παλιό, από τους «Δώδεκα μήνες» του Βασίλη Κουμπή, σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου, με τον Γιάννη Θωμόπουλο: Ο Ιούνης, που ο στιχουργός τον θέλει «βαρκάρη, ξανθό και κατεργάρη» να κερδίζει την καρδιά της όμορφης κυράς.