Όπου Γιώργος και μάλαμα, λέμε!

Του Αγίου Γεωργίου σήμερα, μια γιορτή κάπως ταλαιπωρημένη, αφού όποτε η κανονική της μέρα, η 23η Απριλίου, πέφτει πριν από το Πάσχα, όπως έγινε φέτος,  μεταφέρεται τη Δευτέρα του Πάσχα. Αυτό, όπως πρόσφατα συζητήσαμε, γίνεται περίπου τις μισές χρονιές -και η μετάθεση της γιορτής γίνεται επειδή στην ακολουθία του Αγίου Γεωργίου υπάρχουν ρητές αναφορές στην Ανάσταση, όπως «Δεῦτε φιλομάρτυρες, ᾀσματικὴν υμνῳδίαν τῷ ἀναστάντι ἐκ τάφου Χριστῷ προσάξωμεν…».

Ειδικά φέτος η γιορτή πέφτει μέσα σε πολυήμερο, αφού και αύριο είναι αργία λόγω της μεταφοράς της Πρωτομαγιάς (πολλές μεταφορές φέτος) οπότε κάπως επισκιάζεται ο ειδικός χαρακτήρας της ονομαστικής γιορτής. Κι έτσι, είπα να επαναλάβω ένα εορταστικό άρθρο του ιστολογίου, όπως τυχαίνει καμιά φορά να κάνω για ονόματα που γιορτάζουν. Το άρθρο το έχω δημοσιεύσει άλλες δυο φορές, τελευταία πριν από 4 χρόνια, καταμεσίς στην  πανδημία. Όσοι το θυμούνται, ας με συμπαθάνε -χρειάζεται και το ιστολόγιο μιαν ανάπαυλα πότε πότε. Πάντως, θα αλλάξω μερικά πράγματα στη σημερινή δημοσίευση.

Ο Γιώργος είναι το συχνότερο ελληνικό αντρικό όνομα, ενώ και το γυναικείο, Γεωργία, είναι  το πέμπτο στη συχνότητα, σύμφωνα με την παλιότερη μέτρηση του Χάρη Φουνταλή. Βέβαια, όπως είχαμε δει σχετικά πρόσφατα, στις ονοματοδοσίες των κοριτσιών που γεννήθηκαν τα χρόνια 2020-2022 η Γεωργία υποχωρεί στη 13η θέση,  ενώ στις αντίστοιχες των αγοριών ο Γιώργος διατηρεί την πρώτη  θέση, τόσο στην Ελλάδα συνολικά, όσο και σε πολλές επιμέρους περιοχές (ιδίως Πελοπόννησο, Μακεδονία και Κρήτη, δείτε τον χάρτη  στο άρθρο για περισσότερες λεπτομέρειες).

Το όνομα Γεώργιος, όπως είναι στην επίσημη μορφή του, ετυμολογείται από τον γεωργό, πιθανώς από τον Δία Γεωργό, αφού ο «Ζευς Γεωργός» λατρευόταν στην αρχαία Αθήνα. Όπως μας είχε πληροφορήσει στα σχόλια της πρώτης δημοσίευσης ο φίλος μας ο Π2, το όνομα Γεώργιος δεν εμφανίζεται στην κλασική αρχαιότητα ούτε στις επιγραφές. Από τα κείμενα που έψαξα, νομίζω ότι πρώτη φορά βρίσκουμε το όνομα Γεώργιος στον Αίλιο Ηρωδιανό, τον 2ο αιώνα μΧ, όπου αναφέρει τα ονόματα Γεώργιος, Δημήτριος, Αμμώνιος σαν παραδείγματα της γραφής σε -ιος. Περίπου τότε εμφανίζεται και στις επιγραφές. Ο γεωργός, βέβαια, ετυμολογείται από τη γη και το θέμα του ουσ. έργον.

Πάντως, τη μεγάλη του διάδοση το όνομα τη γνώρισε επί χριστιανισμού, από τον άγιο Γεώργιο τον μεγαλομάρτυρα ή τροπαιοφόρο, που ήταν στρατιωτικός με μεγάλες διακρίσεις στον ρωμαϊκό στρατό, και που μαρτύρησε στον διωγμό του Διοκλητιανού το έτος 303. Ως στρατιωτικός άγιος, ο Άγιος Γεώργιος έγινε δημοφιλέστατος και τ’ όνομά του συνδέθηκε με πολλές παραδόσεις, από τις οποίες η γνωστότερη τον θέλει να φονεύει τον δράκο, άθλος που παριστάνεται σε πάρα πολλές εικόνες του (Δείτε κι εδώ μια γελοιογραφία του Μποστ, που την παρουσιάσαμε πριν από χρόνια, και η οποία εμπνέεται από αυτή την παράδοση). Ο δράκος αυτός, σύμφωνα με μια εκδοχή της παράδοσης, είχε κάνει τη φωλιά του σε μια πηγή και δεν άφηνε τους κατοίκους της πόλης να πάρουν νερό, παρά μόνο αν του έδιναν να φάει κάποιον κάτοικο της πόλης, που τον όριζαν με κληρο. Μια φορά ο κλήρος έπεσε στη βασιλοπούλα, αλλά κατά σύμπτωση έτυχε να περνάει από τα μέρη τους ο Άγιος Γεώργιος, που σκότωσε το θηρίο (αφού πρώτα του έδειξε το σήμα του σταυρού) και έσωσε τη βασιλοπούλα, και ζήσαν όλοι καλά κι εμείς καλύτερα.

Ο άγιος Γεώργιος ήταν δημοφιλέστερος στα ανατολικά εδάφη της χριστιανοσύνης, Συρία ας πούμε και Γεωργία, μέχρι που με τις σταυροφορίες μεταφέρθηκε η λατρεία του και στη Δύση κι άρχισαν να εμφανίζονται ευγενείς και βασιλιάδες με το όνομα αυτό -από τότε χρονολογείται και η ιαχή «by George!», αρχικά των Άγγλων ιπποτών, που επικαλούνταν τη βοήθεια του Αγίου Γεωργίου. Μια πολύ περίεργη σύμπτωση είναι η μεγάλη λατρεία των Γεωργιανών στο όνομα Γεώργιος, αφού έχουν τον ΑηΓιώργη στον θυρεό της χώρας να σκοτώνει τον δράκο, ενώ και τον καιρό της μεγάλης δόξας του βασιλείου της Γεωργίας οι βασιλιάδες τους είχαν το όνομα Γεώργιος -οχτώ τον αριθμό. Και λέω ότι είναι περίεργη η σύμπτωση, διότι όπως έχουμε πει κατά καιρούς (αλλά όχι σε ειδικό άρθρο), οι Γεωργιανοί δεν λέγονται έτσι στη γλώσσα τους, ούτε ονομάζουν έτσι τη χώρα τους. Οι ίδιοι λέγονται Καρτβέλοι και τη χώρα τους την αποκαλούν Σακαρτβέλο (χώρα των Καρτβέλων). Το όνομα «Γεωργία/Γεωργιανός» με το οποίο τους γνωρίζουμε όλοι οι δυτικότεροι είναι εξώνυμο που ανάγεται σε μια περσοαραβική λέξη (gurg) με την οποία τους ονόμαζαν οι Πέρσες. Βέβαια, πολύ νωρίς, επειδή ήταν γνωστή η λατρεία των Γεωργιανών προς τον άγιο Γεώργιο, παρετυμολογήθηκε το όνομά τους και το όνομα της χώρας τους έτσι που να συνδέεται με τον Γεώργιο. Μάλλον η μεγάλη τιμή που αποδίδεται στον άγιο Γεώργιο στη Γεωργία οφείλεται στην αγία Νίνα, την Καππαδόκισσα, άρα πατριώτισσα του Αγίου, που εκχριστιάνισε τη Γεωργία και ήταν συγγενής του, κατά την παράδοση.

Η άλλη Γεωργία του χάρτη, η αμερικάνικη πολιτεία, δεν έχει κανένα μυστήριο: ονομάστηκε έτσι προς τιμή του βασιλιά της Αγγλίας Γεώργιο τον Β’, το 1732. Στους Άγγλους βασιλιάδες θα επιστρέψω σε λίγο, αλλά προς το παρόν να αναφέρω ότι στη βυζαντινή αυτοκρατορία δεν άκμασε και πολύ το όνομα Γεώργιος. Υπάρχουν βέβαια αρκετοί συγγραφείς με το όνομα αυτό (ο Μοναχός, ο Πισίδης, ο Ακροπολίτης) αλλά κανείς αυτοκράτορας και μόνο δύο πατριάρχες -αν και κάποιος θα μπορούσε να επισημάνει τον «παραλίγο» αυτοκράτορα, τον γιγαντόσωμο στρατηγό Γεώργιο Μανιάκη, που διεκδίκησε τον θρόνο από τον Κωνσταντίνο Μονομάχο -μάλιστα, πρόσκαιρα τον είχαν ανακηρύξει αυτοκράτορα οι Βάραγγοι στρατιώτες του που τον αποκαλούσαν «Gyrgyr», αλλά ενώ ο στρατός του Μανιάκη κατανίκησε τα αυτοκρατορικά στρατεύματα στην Αμφίπολη, κατά την καταδίωξη των νικημένων σκοτώθηκε κατά τύχη ο Μανιάκης, κι έτσι έμεινε το στράτευμά του ακέφαλο και διαλύθηκε. Λίγο αργότερα έμεινε και το πτώμα του Μανιάκη ακέφαλο, γιατί του έκοψαν το κεφάλι για να κοσμήσει τον άδοξο θρίαμβο του ηττημένου νικητή. Αλλά πλατειάζω.

Έλεγα λοιπόν πως δεν είχαμε Γιώργηδες αυτοκράτορες στο Βυζάντιο, ενώ οι Γεώργιοι που βασίλεψαν στο νεοελληνικό κράτος ήρθαν βέβαια εισαγόμενοι από τη Δανία. (Μάλιστα, ο Γεώργιος ο Α’ είχε βαφτιστεί Χριστιανός – Γουλιέλμος – Φερδινάνδος – Αδόλφος – Γέωργιος και πριν έρθει τον φώναζαν Γουλιέλμο, αλλά όταν ήρθε στην Ελλάδα υιοθέτησε το μοναδικό από τα 5 ονόματά του που ήταν συχνό στη χώρα). Ίσως αυτό να εξηγεί ότι τα σημερινά πιτσιρίκια που έχουν το συχνότατο αυτό όνομα εξακολουθούν να τα φωνάζουν «Γιώργο» και «Γιωργάκη» οι μανάδες τους, δεν τις έχει δηλαδή πιάσει η αυτοκρατορική παράνοια που έχει προκαλέσει τα ρεζιλίκια με τους τρίχρονους Κωνσταντίνους και τους πεντάχρονους Αλέξανδρους.

Ωστόσο, το όνομα Γιώργος έχει αρκετές λαϊκές παραλλαγές. Καταρχάς, Γιώργης και Γιωργής, που ίσως παλιότερα να ήταν οι κυρίαρχες. Μετά, Γεωργάκης (όπως ο Ολύμπιος), Γιωργάκης και Γιωργούλας (όπως ο Μπέικος) και Γιωργούσης ή Γιωργής, αλλά και Γώγος. Πιο σπάνιες: Γάκης, Γάκιας, Γούσιας, Γούλας, Γκόγκος, Γιούρας, Τζώτζης και Τζώτζος, αλλά και Λιόλιος, όπως και οι νησιώτικες Τζώρτζης και Ζωρζής, καθώς και τα Γιώρης και Γιωρίκας.

Παλιότερα, ακούγονταν κι αυτές οι παραλλαγές. «Ήμουνα μικρό παιδάκι, μ’ έλεγε ο πατέρας Γάκη» θυμάται ο Γιώργος Κοτζιούλας, ο οποίος είχε επίσης κάποτε χρησιμοποιήσει το ψευδώνυμο Γούλας Μπούκουρης, αλλά σήμερα ως επώνυμα κυρίως διασώζονται. Περιμένω να εμπλουτίσετε τον κατάλογο με άλλες τοπικές παραλλαγές του ονόματος. Η Γεωργία έχει τη Γωγώ και τη Γιούλα/Γιόλα και τη Γίτσα που δεν πρέπει να ακούγεται πια, ενώ ακούγεται πάντοτε η Ζέτα και τα πιο μοντέρνα, Τζόρτζιες και τα συναφή.

Παρόλο που είναι το συχνότερο όνομα, ο Γιώργος έχει ελάχιστη παρουσία σε παροιμίες και εκφράσεις -ενώ ο λιγότερο συχνός Γιάννης έχει δεκάδες παροιμίες για πάρτη του. Χαρακτηριστικό είναι ότι στο Ιστορικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής (αυτό που σταμάτησε στο λ. δαχτυλωτός), το λήμμα «Γιάννης» πιάνει δυο σελίδες ενώ το λήμμα «Γιώργος» δεν υπάρχει καν.

Η μόνη γνωστή παροιμία με Γιώργηδες είναι το «Όπου Γιώργος και μάλαμα», που μάλιστα έχω την εντύπωση πως είναι νεοφανής, γεννημένη από το τραγούδι του Μητσάκη, ενώ δεν είναι τιμητική η άλλη παροιμία «Είπαν το παιδί σου Γιώργη; Ξαναβάφτισέ το». Υπάρχουν βέβαια παροιμίες με τον Άϊ Γιώργη, στον οποίο η λαϊκή θυμοσοφία ανάθεσε τον ρόλο που έπαιζε η Αθηνά στο αρχαίο ρητό: Άϊ Γεώργη βούθα μου! Σείε και συ τον πόδα σου, σε μια ροδίτικη παραλλαγή από τον Πολίτη. Επίσης, έχουμε και ημερολογιακές παροιμίες, π.χ. Από τ’Άϊ Γιωργιού και πέρα, δος του φουστανιού σου αέρα (δηλ. ελαφραίνει το ντύσιμο) ή «Από τ’ Άϊ Νικήτα κοίτα, από τ’ Άϊ Γιωργιού ξεκοίτα», δηλ. μπορείς να κοιμάσαι έξω από του Αγίου Γεωργίου ίσαμε του Άϊ Νικήτα, που πέφτει 15 Σεπτεμβρίου -βέβαια οι ημερολογιακές παροιμίες αναφέρονται στο παλιό ημερολόγιο.

Πάμπολλα όμως είναι τα τραγούδια με Γιώργους. Καταρχάς, έχουμε το «Οπου Γιώργος και μάλαμα» του Γιώργου Μητσάκη, που μας έδωσε τον τίτλο του άρθρου.
Ο Μητσάκης έχει δώσει και το θαυμάσιο «Δεν είμαι εγώ ο Γιώργος σου» (εδώ σε άλλη εκτέλεση, από τον Γούναρη). Να αναφέρουμε ακόμα το «Έμπαινε Γιώργο έμπαινε» με τον Γιάννη Ντουνιά και το «Με λένε Γιώργο» (που εδώ το λέει ο Γιώργος Μαζωνάκης). Υπάρχει και η Κυρα Γιώργαινα που είπε ο Καλατζής. Περιμένω συμπληρώσεις, ιδίως με νεότερα γιουτουμπάκια, να μη μας πούνε και παλιομοδίτες.

Από την άλλη, κι ας μας πουν παλιομοδίτες, θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε τον Μπαρμπαγιώργο, τον μπάρμπα του Καραγκιόζη.

Από ταινίες, θα αναφέρω την ελληνική «Ο κυρ Γιώργης εκπαιδεύεται» με τον Παπαγιαννόπουλο (η τελευταία ταινία της Φίνος Φιλμ, διασκευή του θεατρικού έργου του Σπύρου Μελά), αλλά και την αγγλική «Η τρέλα του βασιλιά Γεωργίου» (The Madness of King George) που έχει μια πολύ γουστόζικη ιστορία, αν και μπορεί να είναι μπεντροβάτη Η ταινία αφηγείται πώς βουλιάζει στην τρέλα ο βασιλιάς Γεώργιος ο Γ΄ για τον οποίο έχει γράψει τσουχτερούς στίχους ο Σέλεϊ (an old, mad, blind, despised, and dying king) και βασίζεται στο θεατρικό έργο The Madness of King George ΙΙΙ. Λένε λοιπόν πως όταν γυρίστηκε και ήταν έτοιμη προς διανομή, ο διανομέας επέμενε ότι στις ΗΠΑ δεν θα έπιανε τέτοιος τίτλος διότι το νοήμον κοινό θα έβλεπε το ΙΙΙ και θα νόμιζαν ότι είναι η τρίτη ταινία της σειράς και δεν θα πήγαιναν να τη δουν αφού είχαν χάσει τις άλλες δύο! Αλλά αυτό μπορεί να είναι μύθος.

Κλείνοντας το… γεωργικό αυτό άρθρο, το ιστολόγιο εύχεται ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ σε όλες τις Γεωργίες και σε όλους τους Γιώργηδες, συχνούς ή περιστασιακούς επισκέπτες του ιστολογίου, στον φίλο μας τον Τζι, στον Γιώργο τον Κατσέα, τον Γιώργο Μ., τον Γιώργο Μπαλόγλου, τον Γιώργο Μπαρτζούδη,  τον GeoKar, τον Νεοκίντ, τον Αθεόφοβο, τον Ξεροσφύρη, τον ΓΤ, τον Κουνελόγατο, και όσες και όσους ξεχνάω και όλους εκείνους και εκείνες που γιορτάζουν με ψευδώνυμο!

Μηνολόγιον Μαΐου έτους 2024

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

 

Τε 1	Τα Ανθεστήρια – Ημέρα των ανθέων και των εργατών. Γενέσιον Ιωάννη Ρίτσου του βάρδου της ρωμιοσύνης και Τελευτή Αλεξάνδρου Παναγούλη του τυραννοκτόνου. Και των 200 της Καισαριανής.  Και του Σπειροειδούς Αρχιτέκτονος.
Πε 2	† Λεονάρδου ντα Βίντσι· αλλά και παγκόσμια ημέρα των ιστολογίων.
Πα 3	Τελευτή Αθανασίου Βέγγου, του καλού ανθρώπου. Και Παγκόσμια Ημέρα της Ελευθεροτυπίας
Σα 4	Αρίονος του κιθαρωδού -και Αλέξη Δαμιανού τελευτή.
Κυ 5	Γενέσιον Καρόλου Μαρξ
Δε 6	Ας είμαστε ρεαλιστές, ας επιδιώξουμε το αδύνατο: γαλλικός Μάης του 1968
Τρ 7	Των εν Αιγίνη εκτελεσθέντων
Τε 8	† Γουσταύου Φλωμπέρ
Πε 9	Αναστασίου Τούση και λοιπών εν Θεσσαλονίκη πεσόντων διαδηλωτών
Πα 10	Καραολή και Δημητρίου απαγχονισμός
Σα 11	Γέννησις Λασκαρίνας Πινότση ή Μπουμπουλίνας
Κυ 12	Της νίκης των επαναστατών εις Βαλτέτσιον Αρκαδίας
Δε 13	Κωνσταντίνου Θεοτόκη του ρεαλιστού πεζογράφου
Τρ 14	Αισχύλου, τραγικού και μαραθωνομάχου
Τε 15	Γενέσιον Πέτρου Κιουρί
Πε 16	† Καρόλου Περό και των δημιουργημάτων του: Σταχτοπούτας, Κοκκινοσκουφίτσας, Ωραίας Κοιμωμένης
Πα 17	Παγκόσμια Ημέρα Τηλεπικοινωνιών
Σα 18	† Γουσταύου Μάλερ και Νικηφόρου Μανδηλαρά αναίρεσις.
Κυ 19	† Χο Τσι Μινχ του απελευθερωτού
Δε 20	† Γρηγορίου Δικαίου Παπαφλέσσα τελευτή -και έναρξη της Μάχης της Κρήτης
Τρ 21	Τα Αναστενάρια
Τε 22	† Βίκτωρος Ουγκώ, του δημιουργού των «Αθλίων»
Πε 23	† Ερρίκου Ίψεν και Γεωργίου του Μετοίκου
Πα 24	† Νικολάου Κοπερνίκου
Σα 25	Αιμιλιανού Ζαπάτα και Άρεως Βελουχιώτου εκκίνησις
Κυ 26	Γενέσιον Αλεξάνδρου Πούσκιν και τελευτή Μιχαήλ Παπαγιαννάκη
Δε 27	Γρηγορίου Λαμπράκη τελευτή· και Ροβέρτου Κωχ
Τρ 28	Πρώτη πρόβλεψις ηλιακής εκλείψεως υπό Θαλού του Μιλησίου
Τε 29	Εάλω η Πόλις – Η Ρωμανία πάρθεν (αποφράς ημέρα)
Πε 30	† Θανή Βολταίρου του διαφωτιστού
Πα 31	Αποκαθήλωσις της ναζιστικής σημαίας υπό Εμμανουήλ Γλέζου και Αποστόλου Σάντα

Ο Μάιος ή Μάης ετυμολογείται, όπως και όλοι οι μήνες του ημερολογίου μας, από τα λατινικά, και συγκεκριμένα από το λατινικό Maius (mensis), δηλ. μήνας της Μαίας, μιας ρωμαϊκής θεότητας. Λαϊκή ονομασία ευρέως γνωστή δεν έχει, αν και βρίσκω το “Κερασάρης” σε κάποιες πηγές, επειδή τότε ωριμάζουν τα κεράσια (με το παλιό ημερολόγιο σκεφτείτε ότι ο Μάιος πιάνει και αρχές Ιουνίου).

Ο Παλαμάς έχει γράψει και ποίημα «Κεράσια»  που ξεκινάει:

Το Μάη έχ’ η άνοιξη, τα χελιδόνια ο Μάρτης,
ο Απρίλης τα τριαντάφυλλα, κι ο Μάης τα κεράσια.

Η πιο γνωστή παροιμία για τον Μάιο είναι μάλλον η «Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι» (που είχε αρχική μορφή “Ζήσε μαύρε μου να φας τον Μάη τριφύλλι», όπως είχαμε γράψει παλιότερα). Επίσης γνωστή είναι η “Στον καταραμένο τόπο τον Μάη μήνα βρέχει”, που δεν την έβγαλαν βέβαια φίλοι των εκδρομών και των περιηγήσεων, αλλά αγρότες, επειδή οι βροχές του Μάη όχι μόνο δεν ωφελούν, όπως στους προηγούμενους μήνες, αλλά αντίθετα βλάφτουν τη σοδειά, εξού και “Μάης άβροχος, τρύγος άμετρος” ή «Τον καιρό που ‘πρεπε δεν έβρεχε, το Μάη εδροσολόγα».

Ο Μάης είναι μήνας που προσφέρεται για αγροτικές εργασίες (“Τον Μάη βάζε εργάτες κι ας είν’ και ακαμάτες”), όχι όμως και για παντρειές, που θεωρούνται γρουσουζιά (“Απού παντρευτεί το Μάη, κακοποδωμένα πάει” λέει μια κρητική παροιμία από ένα βιβλίο που είχα παρουσιάσει εδώ παλιότερα).

Γιατί θεωρούνται γρουσουζιά οι μαγιάτικες παντρειές; Κατά πάσα πιθανότητα, επειδή  στις αγροτικές κοινωνίες είναι τόσο πολλές οι δουλειές τον Μάη, που η αναστάτωση και η χαλάρωση που μοιραία φέρνει ο γάμος σε όλο το σόι αλλά και στο χωριό είναι αντιπαραγωγική. Μια άλλη εξήγηση είναι πως τον Μάη έχουν οίστρο οι γαϊδάροι (“Νάμουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, όλο το χρόνο πετεινός και γάτος το Γενάρη” λέει η παροιμία) οπότε θεωρείται ανοίκειο να παντρεύονται κι οι ανθρώποι, αλλά νομίζω πως η εξήγηση αυτή επινοήθηκε εξηγητικά, εκ των υστέρων. Εκτός κι αν ισχύει η απάντηση που έδωσε κάποιος ευφυολόγος (ο Μπέρναρ Σόου; ) όταν τον ρώτησαν γιατί είναι γρουσουζιά να παντρεύεται κανείς την Παρασκευή: και γιατί να αποτελεί εξαίρεση η Παρασκευή;

Μηνολόγιον Μαρτίου έτους 2024

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως, αλλά όχι πάντα, την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Να επισημάνω ότι δυο από τις μέρες του μήνα (23 και 29 Μαρτίου) τιμούν γεγονότα του οικογενειακού μας μικροκόσμου. (Και για να προλάβω ερωτήσεις, ο Χαράλαμπος Κανόνης ήταν γεωπόνος της Αγροτικής Τράπεζας και αδελφικός φίλος του παππού μου, που μαρτύρησε στη Χίο στις 29 Μαρτίου 1948, στα τριανταεννιά του χρόνια).

Πα  1	Ανακάλυψις της ραδιενεργείας υπό Ερρίκου Μπεκερέλ και γενέσιον Φρειδερίκου Σοπέν
Σα 2	Γενέσιον Αντωνίου Βιβάλντι
Κυ  3	† Νικολάου Γκόγκολ
Δε 4	Γενέσιον Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη
Τρ 5	† Ούγου Τσάβες
Τε 6	Μιχαήλ Αγγέλου γενέσιον. Και του Κιλελέρ.
Πε 7	Αριστοτέλους του Σταγειρίτου θανή
Πα 8	Παγκόσμια ημέρα των δικαιωμάτων της γυναίκας
Σα  9	Αναξαγόρου του φιλοσόφου
Κυ 10	† Γεωργίου Ζαμπέτα και Παγκόσμια ημέρα ασκαύλου
Δε 11	Ρωμαίου και Ιουλιέτας
Τρ 12	Άννας Φρανκ τελευτή εν τω στρατοπέδω και Σταύρου Κουγιουμτζή θανή
Τε 13	† Ίβο Άντριτς. Και λοκντάουν επέτειος.
Πε 14	Κοίμησις Καρόλου Μαρξ και Στεφάνου Χώκινγκ του ηλεκτρόμυθου. Και ημέρα του πι.
Πα 15	Γενέσιον Αγγέλου Σικελιανού, του υψιπετούς
Σα 16	† Μοδέστου Μουσόργκσκι του μουσουργού
Κυ 17	Του Εθνικού Θεάτρου
Δε 18	† Οδυσσέως Ελύτη
Τρ 19	Ταφή Ανδρέου Κάλβου  «είναι γλυκύς ο θάνατος μόνον όταν κοιμώμεθα εις την πατρίδα»
Τε 20	†Κοίμησις Ισαάκ Νεύτωνος
Πε 21	Παγκόσμια ημέρα ποιήσεως αλλά και εαρινή ισημερία.
Πα 22	† Ιωάννη Βόλφγκανγκ Γκαίτε
Σα 23	Άχθου Αρούρη, του αγνώστου ποιητού
Κυ 24	† Αδαμαντίου Κοραή. Και θανή Ιωάννη Ιατρού του Καλόψυχου.
Δε 25	Της Ελληνικής Επαναστάσεως
Τρ 26	† Λουδοβίκου φαν Μπετόβεν
Τε 27	Παγκόσμια ημέρα θεάτρου
Πε 28	Δημώνακτος του φιλοσόφου
Πα 29	Μαρτύριον Χαραλάμπους Κανόνη εν Χίω
Σα 30	Νικολάου Μπελογιάννη και των συν αυτώ τυφεκισθέντων
Κυ 31	Των εν Χίω υπό του Καραλή σφαγιασθέντων μυρίων

Ο Μάρτιος, όπως έχουμε ξαναπεί, ήταν αρχικά ο πρώτος μήνας του παλιού ρωμαϊκού ημερολογίου. Ήταν αφιερωμένος στον θεό Άρη (Mars), κάτι που ταίριαζε αφού τα χρόνια εκείνα οι εκστρατείες ξεκινούσαν την άνοιξη, και μάλιστα την πρώτη του Μάρτη γιόρταζαν το Armillustrum (Αρμιλούστριο) σε τέμενος του Άρη, γιορτή καθαγιασμού των όπλων.

Η ελληνική λοιπόν ονομασία του τρίτου μήνα της χρονιάς είναι δάνειο από τα λατινικά, όπως άλλωστε και όλα τα ονόματα των μηνών. Για να αναφέρουμε την άχρηστη πληροφορία της ημέρας, ο Μάρτιος είναι ένας από τους τρεις μήνες του χρόνου που η τουρκική του ονομασία είναι επίσης δάνειο από τα λατινικά, Mart (οι άλλοι δυο: Mayιs και Ağustos). Στα αγγλικά, το όνομα του μήνα, March, συμπίπτει με τη λέξη march που σημαίνει πορεία/εμβατήριο (μαρς) αλλά πρόκειται για απλή σύμπτωση -δεν υπάρχει ετυμολογική συγγένεια. Σύμφωνα δε με το γνωστό ανέκδοτο, στα λαρσινά ο Μάρτιος είναι επίσης Μαρτς, όπως στα αγγλικά.

Στα δάχτυλα

Τις προάλλες, που είχαμε το άρθρο για το γράψιμο με το χέρι και το γράψιμο στον  υπολογιστή, εκεί που συζητούσαμε για δακτυλογράφηση  και για το τυφλό σύστημα (που δεν το έχω μάθει, αλλά εφαρμόζω ένα δικό μου, ατελές, χωρίς να κοιτάζω τα πλήκτρα) σκέφτηκα ότι δεν έχουμε βάλει στο ιστολόγιο άρθρο για τα λεξιλογικά και τα φρασεολογικά των δαχτύλων.

Οπότε, το σημερινό άρθρο -που βέβαια δύσκολα θα καλύψει ικανοποιητικά το θέμα, μια και είναι τεράστιο (και ίσως γι’ αυτό τόσον καιρό δίσταζα να γράψω σχετικά) -αλλά με τα σχόλιά σας θα συμπληρώσετε όλες τις  ελλείψεις.

Λέμε «δάχτυλο» και «δάκτυλο», αλλά στα αρχαία ήταν αρσενικό, ο δάκτυλος. Η λέξη είναι αρχαία, μάλιστα εμμέσως ομηρική. Λέω «εμμέσως» διότι στον Όμηρο δεν υπάρχει ο τύπος «δάκτυλος», όμως υπάρχει η ροδοδάκτυλος ηώς.

Η λέξη συνδέεται με το λατινικό digitus και με άλλες ινδοευρωπαϊκές λέξεις, αλλά όχι με σαφή τρόπο. Πάντως, δεν αποκλείεται να υπάρχει κάποια σύνδεση με τη  δεκάδα ή τον αριθμό δέκα.

Ο δάκτυλος ήδη από τα ελληνιστικά χρόνια παρουσίασε την αιτιατική πληθυντικού «τα δάκτυλα», ας πούμε στον Θεόκριτο «ἄκρα δὲ χειρῶν δάκτυλα πάνθ’ ὑπένυξεν», και από εκεί με μεταπλασμό προέκυψε ο τύπος «το δάκτυλον» και αργότερα το δάχτυλο. Στα βυζαντινά χρόνια εμφανίζεται και ο τύπος δακτύλιν, δαχτύλιν: ουκ είδα εις το δακτύλιν μου κρικέλλιν δακτυλίδιν, παραπονιέται η κυρία Πτωχοπροδρόμου στον άντρα της.

Η λέξη «δάκτυλος» επιβιώνει στα νέα ελληνικά αλλά όχι πια με την  ίδια σημασία εκτός από την ιατρική ορολογία ή τις στερεότυπες λόγιες εκφράσεις («έθεσε τον  δάκτυλο εις τον τύπον των ήλων»). Κατά τα άλλα, σημαίνει τις μυστικές ενέργειες υποκίνησης π.χ. ξένος δάκτυλος κρύβεται πίσω από το πραξικόπημα. Επίσης, δάκτυλος, στη μετρική, είναι ο μετρικός πόδας που αποτελείται από μία τονισμένη και δύο άτονες συλλαβές (στα αρχαία, από μία μακρά και δύο βραχείες).

Έχουμε, κανονικά, πέντε δάχτυλα σε κάθε χέρι και πέντε σε κάθε πόδι, σύνολο είκοσι, αλλά σπάνια τα λογαριάζουμε όλα μαζί, εκτός από κάποια δημοτικά τραγούδια, π.χ. Τα είκοσί μου δάχτυλα χεριώ και ποδαριώ μου / όλα με συντρομάσσουσι, σαν σε θωρώ εμπρός μου ή «να έχεις την ευχή μου από τα είκοσί μου τα νύχια», που μου έλεγε η γιαγιά μου. Κατά τα άλλα, των ποδιών τα δάχτυλα είναι παραγκωνισμένα, ενώ των χεριών το καθένα ξεχωρίζει, κι έχουν και ονόματα:

Μηνολόγιον Φεβρουαρίου έτους 2024

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως, αλλά όχι πάντα, την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Πε 1	† Ζαχαρίου Παπαντωνίου
Πα 2	Γενέσιον Γεωργίου Σουρή και Θεοδώρου Παπαγιάννη του πλαστουργού· επίσης Δημητρίου Μενδελέγεφ και του Περιοδικού Συστήματος αυτού
Σα 3	Προσεδάφισις επί της Σελήνης του πρώτου γηίνου αντικειμένου
Κυ 4	† Τελευτή Θεοδώρου Κολοκοτρώνη. Και Δύτου Ανάδυσις
Δε 5	† Ιωάννου Γαβριήλ Εϋνάρδου
Τρ 6	Αντίο Λιλιπούπολη
Τε 7	Καρόλου Ντίκενς και Λουκιανού Κηλαηδόνη του μοναχικού καουμπόη τελευτή
Πε 8	Μάρκου Βαμβακάρη και Νικολάου Ξυλούρη, των γνησίων μελωδών
Πα 9	† Κοίμησις Διονυσίου Σολωμού. Και Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας
Σα 10	† Νικολάου Καββαδία, βάρδου των ναυτικών
Κυ 11	† Καρτεσίου «σκέπτομαι άρα υπάρχω».
Δε 12	Γενέσιον Καρόλου Δαρβίνου
Τρ 13	Εφεύρεσις κινηματογραφίας υπό αδελφών Λυμιέρ και θανή Ιωάννου Καλαϊτζή του δαιμονίου γελοιογράφου
Τε 14	Έρωτος του ανικήτου
Πε 15	Γενέσιον Γαλιλαίου
Πα 16	Ιστολογίου ίδρυσις· και Δημοκρίτου του Αβδηρίτου
Σα 17	† Θανάτωσις Ιορδάνου Μπρούνο επί της πυράς
Κυ 18	Κοίμησις Μιχαήλ Αγγέλου και γενέσιον Νικολάου Καζαντζάκη, Κρητός
Δε 19	Γενέσιον Κοπερνίκου του ανατροπέως
Τρ 20	Εφεύρεσις φωνογράφου υπό Θωμά Έδισων.
Τε 21	Παγκόσμια ημέρα μητρικής γλώσσης
Πε 22	† Αμερίκου Βεσπουκίου
Πα 23	† Ιωάννου Γουτεμβεργίου και της τυπογραφίας εν Ευρώπη. Και ίδρυσις της ΕΠΟΝ
Σα 24	† Τένεση Γουίλιαμς
Κυ 25	Γενέσιον Καρόλου Γολδόνη
Δε 26	Γενέσιον Βίκτωρος Ουγκώ
Τρ 27	Ανακάλυψις της δομής του DNA. Και τελευτή Άλκης Ζέη
Τε 28Πε 29	† Κήδευσις Κωνσταντίνου Παλαμά – «Ηχήστε οι σάλπιγγες!…»Γέννησις Ιωακείμ Ροσσίνι του μελωδού και Γεωργίου Σεφέρη του ποιητού

Στο παλιό ρωμαϊκό ημερολόγιο, που το έχουμε δανειστεί, ο Φλεβάρης ήταν ο τελευταίος μήνας του χρόνου -η χρονιά άρχιζε από τον Μάρτιο. Στο τέλος του χρόνου γίνονταν τελετές εξαγνισμού, και από το februum (= κάθαρση) ο μήνας ονομάστηκε Februarius. Από το Φεβράριος > Φεβράρης > Φεβλάρης προέκυψε η δημώδης ονομασία Φλεβάρης, που παρετυμολογικά συνδέεται με τη φλέβα, δηλ. ο Φλεβάρης ανοίγει τις φλέβες του (φλεβίζει) και βρέχει τον κόσμο -εξού και η παροιμία “Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει”.

Μηνολόγιον Δεκεμβρίου έτους 2023

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ συνήθως την πρώτη του μηνός, ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Το μηνολόγιο τούτου του μήνα έχει μιαν ιδιαιτερότητα, μια και στις 17 του Δεκέμβρη κλείνουν 12 χρόνια από τότε που χάσαμε τον πατέρα μου. Δεν θεώρησα άτοπο να μνημονέψω τον πατέρα μου στο μηνολόγιο, που ήταν άλλωστε δικη του ιδέα: ανάμεσα σε έναν ποιητή που αγαπούσε και σ’ έναν επαναστάτη που θαύμαζε πιστεύω πως θα έχει καλή παρέα.

Πα  1	Παγκόσμια ημέρα κατά του AIDS  και γενέσιον Ιωάννου Συκουτρή
Σα 2	Αντιφώντος   του σοφιστού, Μαρίας Καλογεροπούλου της καλλιφώνου και Διονυσίου Σαββόπουλου της νιότης μας
Κυ 3	† Αυγούστου Ρενουάρ και γενέσιον Νίνου Ρότα του μουσουργού
Δε 4	Ο Θωμάς Έδισον εφευρίσκει τον ηλεκτρικόν λαμπτήρα
Τρ 5	Θεοφίλου Μόζαρτ τελευτή
Τε  6	Νικολάου Μύρων και των Διοσκούρων, προστατών των πλοϊζομένων και Αλεξάνδρου Γρηγοροπούλου αναίρεσις. Και Μυλοπέτρου του Χίου γενέθλιον.
Πε 7	Των τριών Χαρίτων
Πα 8	Δάμωνος και Φιντίου· και Ιωάννου Λένον του πολυκλαύστου αναίρεσις
Σα  9	Ιωάννου Βοκκακίου και της Ανθρωπίνης Κωμωδίας του
Κυ 10	Των ανθρωπίνων δικαιωμάτων  και τελευτή Άλκη Αλκαίου του στιχουργού
Δε 11	Γενέσιον Γρηγορίου Μπιθικώτση του αοιδού
Τρ 12	Διογένους του  Κυνός
Τε 13	Μέντη Μποσταντζόγλου τελευτή
Πε 14	Ανάληψις Απολλωνίου του Τυανέως εκ του ιερού της Δικτύννης
Πα 15	Αναξαγόρου του φιλοσόφου
Σα 16	Τελευτή Κωνσταντίνου Βάρναλη, ποιητού των Μοιραίων
Κυ 17	† Δημητρίου Σαραντάκου του συγγραφέως και Σίμωνος Μπολιβάρ του ελευθερωτού
Δε 18	Του χορού του Ζαλόγγου
Τρ 19	Προμηθέως καθήλωσις επί του Καυκάσου
Τε 20	Της εν Επιδαύρω πρώτης Εθνοσυνελεύσεως
Πε 21	Χειμερινόν ηλιοστάσιον
Πα 22	Ησιόδου του Ασκραίου και των Έργων και Ημερών αυτού
Σα 23	Κρυσταλλοτριόδου της θαυματουργού γενέσιον
Κυ 24	Λουδοβίκου Αραγκόν τελευτή
Δε 25	Γέννησις Ιησού του Ναζωραίου, Ορφέως και Μίθρα
Τρ 26	† Ερρίκου Σλήμαν του αρχαιολόγου
Τε 27	Πινδάρου του Θηβαίου
Πε 28	Κινηματογράφου γέννησις και θανή Θάνου Μικρούτσικου του μέγιστου
Πα 29	Γενέσιον Παύλου Καζάλς
Σα 30	Ίδρυσις Σοβιετικής Ενώσεως
Κυ 31	Της παραμονής.  Και της ενιαυσίας λέξεως.

Ο Δεκέμβριος ή Δεκέμβρης είναι ο δωδέκατος και τελευταίος μήνας του ημερολογίου μας, παρόλο που το όνομά του παραπέμπει ολοφάνερα στον αριθμό δέκα, decem. Για την ανακολουθία φταίνε οι Ρωμαίοι -διότι τα ονόματα των μηνών, όλα, είναι δάνειο από τα λατινικά. Το παλιό ρωμαϊκό μηνολόγιο άρχιζε από τον Μάρτιο και ο Decem-ber ήταν ο δέκατος μήνας. Όταν αργότερα μεταρρυθμίστηκε το ημερολόγιο και μπήκαν στις δυο πρώτες θέσεις ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος, η αντιστοιχία χάλασε και ο Δεκέμβρης είναι πλέον δωδέκατος.

Μηνολόγιον Νοεμβρίου έτους 2023

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ συνήθως την πρώτη του μηνός, ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Τε 1	Των Αγίων Αναργύρων – Ημέρα  πατάξεως της δωροδοκίας – Διεθνής ημέρα βεγκανισμού
Πε  2	Θαλού, Αναξιμένους και Αναξιμάνδρου των Μιλησίων φιλοσόφων, Οδυσσέως Ελύτη και Νικοκύρη γενέθλια
Πα  3	† Ανδρέου Κάλβου του ασυμβιβάστου
Σα   4	† Κοίμησις Αυγούστου Ροντέν
Κυ  5	† Γεωργίου Πλήθωνος Γεμιστού
Δε   6	Θανή Μαρίας Ιορδανίδου, εγγονής της Λωξάντρας
Τρ  7	Της δευτέρας προς τον ουρανόν εφόδου
Τε   8	Των εν ερημίαις και όρεσιν αγωνισθέντων
Πε   9	† Έκτορος Κακναβάτου
Πα 10	† Αρθούρου Ρεμπώ
Σα 11	Σαπφούς και Αλκαίου των Λεσβίων ποιητών -και Ιωάννη Ρίτσου τελευτή
Κυ 12	† Τελευτή Τέλλου Άγρα
Δε 13	Γενέσιον Ρόμπερτ Λούις Στήβενσον
Τρ 14	Επικούρου του Ελευθερωτού των ανθρώπων εκ του φόβου
Τε 15	Της «Ελληνικής Νομαρχίας»· και Λουκρητίας της στιχουργού γενέσιον.
Πε 16	Διεθνής  ημέρα κατά της μισαλλοδοξίας – Βολταίρου  του φιλοσόφου
Πα 17	Των εν Πολυτεχνείω αναιρεθέντων
Σα 18	Πυθέου του Μασσαλιώτου και θαλασσοπόρου
Κυ 19	Διγενή του Ακρίτα
Δε 20	Παγκόσμια ημέρα των δικαιωμάτων των παιδίων· και Χρόνη Μίσσιου τελευτή
Τρ 21	Πρώτη ανύψωσις επηνδρωμένου αεροστάτου
Τε 22	Μαρτύριον Ιωάννας της Λωρραίνης και τελευτή Αναργύρου Κουνάδη του συνθέτη
Πε 23	Φρίξου και Έλλης
Πα 24	† Εμπεδοκλέους του Ακραγαντίνου εις Αίτναν κατάβασις
Σα 25	Της Εθνικής Αντιστάσεως
Κυ26	Μαρτύριον Υπατίας, του αχράντου άστρου της σοφής παιδεύσεως
Δε 27	†Τεύκρου Ανθία και των συριγμών του αλήτου
Τρ 28	Είσπλους Μαγελάνου εις τον Ειρηνικόν ωκεανόν
Τε 29	Διεθνής ημέρα αλληλεγγύης προς τον  παλαιστινιακόν λαόν
Πε 30	Ανδρέου Λασκαράτου

Ο Νοέμβριος ή Νοέμβρης είναι ο ενδέκατος μήνας του ημερολογίου μας, παρόλο που το όνομά του παραπέμπει ολοφάνερα στον αριθμό εννιά, novem. Για την ανακολουθία φταίνε οι Ρωμαίοι -διότι τα ονόματα των μηνών, όλα, είναι δάνειο από τα λατινικά. Το παλιό ρωμαϊκό μηνολόγιο άρχιζε από τον Μάρτιο και ο November ήταν ο ένατος μήνας. Όταν αργότερα μεταρρυθμίστηκε το ημερολόγιο και μπήκαν στις δυο πρώτες θέσεις ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος, η αντιστοιχία χάλασε μια και ο Νοέμβρης είναι πια ο ενδέκατος μήνας.

Μηνολόγιον Οκτωβρίου έτους 2023

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα, ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως είναι αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις. Να σημειωθεί ότι μερικές φορές η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα, όπως εδώ ο θάνατος του Καζαντζάκη (που συνέβη 26.10 αλλά τον τιμάμε στις 27).

Bέβαια, κανονικά σήμερα θα δημοσιεύαμε κάτι  λογοτεχνικό, αφού είναι Κυριακή, αλλά προτίμησα να μη μεταθέσω το μηνολόγιο, κι έτσι θα έχουμε κάτι λογοτεχνικό την  άλλη Κυριακή.

Κυ 1	Πρώτη κυκλοφορία του «Κεφαλαίου» υπό Καρόλου Μαρξ. Και η ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας, Και θανή Αντωνίου Κοντογεωργίου, του μαέστρου των χορωδιών.
Δε 2	Θανή Αριστοτέλους του Σταγειρίτου και Μαχάτμα Γκάντη γενέσιον.
Τρ 3	Φραγκίσκου της Ασίζης γέννησις. Και θανή Κατερίνας Γώγου.
Τε 4	Θάνατος Τζάνις Τζόπλιν και Γκλεν Γκουλντ
Πε 5	Εκτόξευσις του Σπούτνικ Ι, του πρώτου τεχνητού δορυφόρου της Γης
Πα 6	Εφεύρεσις τηλεφωνίας υπό Αλεξάνδρου Γκράχαμ Μπελ και θάνατος του επανεφευρέτη της, Στιβ Τζομπς
Σα 7	Εδγάρδου Άλαν Πόε θανή
Κυ 8	Πιττακού του Μυτιληναίου
Δε 9	† Ερνέστου Τσε Γκεβάρα τελευτή (και Κορνηλίου του πολυτονιστού στιχοπλόκου γενέσιον)
Τρ 10	Γενέσιον Ιωσήφ Βέρντι
Τε 11	Κάθοδος Εμπεδοκλέους του Ακραγαντίνου εις τον κρατήρα της Αίτνης -Εντίθ Πιαφ και Ζαν Κοκτώ θάνατος
Πε 12	Ανακάλυψις της Αμερικής (αποφράς ημέρα)
Πα 13	Πρώτη έκδοσις του «Καλού στρατιώτου Σβέικ» υπό Γιάροσλαβ Χάσεκ
Σα 14	† Λεονάρδου Μπερνστάιν
Κυ 15	† Ευγενίου Ο΄Νηλ
Δε 16	Γενέσιον Όσκαρ Ουάϊλντ
Τρ 17	† Κοίμησις Φρειδερίκου Σοπέν
Τε 18	Επιμενίδου του Κρητός
Πε 19	Γενέσιον Αυγούστου Λυμιέρ
Πα 20	Γενέσιον Αρθούρου Ρεμπώ
Σα 21	Νικολάου Εγγονοπούλου γενέσιον
Κυ 22	Ξενοφάνους του Κολοφωνίου
Δε 23	Γενέσιον Μάνου Χατζιδάκι του μελωδού
Τρ 24	† Ανδρέου Καρκαβίτσα
Τε 25	Γενέσιον Παύλου Πικάσσο
Πε 26	Δημητρίου του Μυροβλύτου, Πανός του μεγάλου.
Πα 27	† Νικολάου Καζαντζάκη και Λου Ριντ
Σα 28	Επέτειος του ΟΧΙ
Κυ 29	Αναχάρσιος του Σκύθου
Δε 30	Γενέσιον Θεοδώρου Δοστογέφσκι αλλά και Κωνσταντίνου Καρυωτάκη· θάνατος Αναστασίου Λειβαδίτη
Τρ 31	† Φρειδερίκου Φελλίνι· και Ναπολέοντος Λαπαθιώτη γενέσιον

Ο Οκτώβριος ή Οκτώβρης ή Οχτώβρης είναι ο δέκατος μήνας του ημερολογίου μας, όσο κι αν ολοφάνερα το όνομά του παραπέμπει στον αριθμό “οχτώ”. Για την ανακολουθία φταίνε οι Ρωμαίοι -διότι τα ονόματα των μηνών, όλα, είναι δάνειο από τα λατινικά. Το παλιό ρωμαϊκό μηνολόγιο άρχιζε από τον Μάρτιο και ο October ήταν ο όγδοος μήνας. Όταν αργότερα μεταρρυθμίστηκε το ημερολόγιο και μπήκαν στις δυο πρώτες θέσεις ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος, η αντιστοιχία χάλασε μια και ο Οκτώβριος είναι πια ο δέκατος μήνας.

Μηνολόγιον Σεπτεμβρίου έτους 2023

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως, αλλά όχι πάντα, την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως είναι αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα (για παράδειγμα, η θανή του Φιλύρα ήταν στις 9.9.1942).

Πα 1	Θανή Ασημάκη Πανσέληνου, ποιητού και απομνημονευματογράφου
Σα  2	†  Κωνσταντίνου  Κανάρη του πυρπολητού και γέννησις Ανδρέου Εμπειρίκου του υπερρεαλιστού. Και κοίμησις παπα-Στρατή, της Αγκαλιάς της Λέσβου. Και κοίμησις Μίκη Θεοδωράκη του κοσμαγάπητου. Kαι του ολοκαυτώματος του Χορτιάτη.
Κυ  3	Ιωάννου Μακρυγιάννη συγγραφέως και αγωνιστού
Δε 4	Πρώτη έκδοσις της «Παπίσσης Ιωάννης» υπό Εμμανουήλ Ροΐδου
Τρ  5	Αρχιλόχου του Παρίου και θανή Νίκου Νικολαΐδη του σκηνοθέτη
Τε  6	Τα Σεπτεμβριανά της Πόλης
Πε  7	Αρτέμιδος και Ενυαλίου
Πα 8	† Ρώμου Φιλύρα του κατηραμένου ποιητού
Σα 9	Γενέσιον Μιχαήλ Θερβάντες
Κυ 10	† Κώστα Κάππου του ασυμβίβαστου αγωνιστή
Δε 11	†  Ανατροπή και φόνος Σαλβατόρ Αλλιέντε
Τρ 12	Γενέσιον Μαυρικίου Σεβαλιέ
Τε 13	†  Δάντου Αλιγκέρι
Πε 14	Ίδρυσις της Φιλικής Εταιρείας και θανή Μ. Καραγάτση και Στέλιου Καζαντζίδη
Πα 15	Ανακάλυψις της πενικιλίνης υπό Φλέμιγκ
Σα 16	† Κοίμησις Μαρίας Κάλλας, της αξεπέραστης ντίβας (1977)
Κυ 17	†  Μάνου Λοΐζου του γλυκύτατου μελωδού
Δε 18	Έναρξις Μεγάλων Μυστηρίων εν Ελευσίνι. Και δολοφονία Παύλου Φύσσα υπό των χρυσαβγιτών
Τρ 19	† Κοίμησις Νικολάου Σκαλκώτα του μουσουργού (1949) και αυτοπυρπόλησις Κωνσταντίνου Γεωργάκη, φοιτητού εν Ιταλία (1970)
Τε 20	Γενέσιον Ευριπίδου
Πε 21	Διεθνής Ημέρα Ειρήνης
Πα 22	Γενέσιον Μιχαήλ Φαρανταίη
Σα 23	Της εν Σαλαμίνι ναυμαχίας και της νίκης εν Ιμέρα
Κυ 24	†  Παρακέλσου
Δε 25	Γενέσιον Δημητρίου Σοστακόβιτς. Θανή Αμαλίας Χρονοποιούσας.
Τρ 26	Γενέσιον Αλβέρτου Μοράβια και θανή Λευκαδίου Χερν του ελληνοϊάπωνος
Τε 27	Ίδρυσις του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου
Πε 28	†  Θανή Λουδοβίκου Παστέρ
Πα 29	† Κοίμησις Αιμιλίου Ζολά
Σα 30	Καρόλου Δαρβίνου

Ο Σεπτέμβριος είναι ο ένατος μήνας του χρόνου, παρόλο που ετυμολογικά παραπέμπει στον (λατινικό) αριθμό εφτά. Βλέπετε, στο παλιό ρωμαϊκό ημερολόγιο, που είχε πρώτο μήνα του τον Μάρτιο, ήταν όντως ο έβδομος μήνας. Όταν μετά προστέθηκαν ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος στην αρχή, οι ονομασίες των άλλων μηνών δεν άλλαξαν κι έτσι οι μήνες από τον Σεπτέμβριο ως τον Δεκέμβριο βρίσκονται σε ετυμολογική αναντιστοιχία. Στα βυζαντινά χρόνια, το πολιτικό και το εκκλησιαστικό έτος άρχιζαν τον Σεπτέμβρη και επιβίωση αυτού έχουμε στο ημερολόγιο που τη σημερινή μέρα τη χαρακτηρίζει «αρχή ινδίκτου». Σε παλιότερα μεζεδάκια μας είχαμε δει κι ένα μαργαριτάρι σχετικό με την ινδικτιώνα.

Μηνολόγιον Αυγούστου έτους 2023

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως είναι αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα, όπως εδώ,  όπου η δολοφονία του Κ. Βιδάλη τιμάται στις 12 του μήνα ενώ συνέβη στις 13.

Τρ  1	Αυτοκτονία Νικολάου Ζαχαριάδη στο Σουργκούτ της Σιβηρίας
Τε  2	† Ερρίκου Καρούζο
Πε  3	Κοίμησις Ιωάννου Παπαϊωάννου του μελωδού και Ανδρέου Εμπειρίκου του υπερρεαλιστού
Πα 4	† Ιωάννου Χριστιανού Άντερσεν, του μυθοποιού
Σα 5	Κοίμησις Μέριλυν Μονρόε, Ρίτσαρντ Μπάρτον, σερ Άλεκ Γκίνες. Και γενέσιον Άννης-Σίλιας της διαδικτυακής φίλης. Και του ενός εκ των δύο αριστουργημάτων που εποίησε ο Νικοκύρης.
Κυ 6	Γενέσιον Αλεξάνδρου Φλέμιγκ, του ευεργέτου της ανθρωπότητος. Και των εν Χιροσίμα αμάχων.
Δε 7	Ηρακλείτου, του Εφεσίου φιλοσόφου. Και του μπλόκου του Βύρωνα.
Τρ 8	Του Ινδού διανοητού Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ
Τε 9	Ανάληψις Απολλωνίου του Τυανέως εκ του ιερού της Δικτύννης. Και των νεκρών στο Ναγκασάκι.
Πε 10	Γενέσιον Ίαν Άντερσον, στυλοβάτου των Τζέθρο Ταλ
Πα 11	† Θανή Ιωάννου Ουνιάδου
Σα 12	Κωνσταντίνου Βιδάλη, του ερευνητού δημοσιογράφου αναίρεσις, υπό των συμμοριτών του Σούρλα
Κυ 13	Των εν Μαραθώνι, Ελλήνων προμαχούντων Αθηναίων και Παγκόσμια Ημέρα των Αριστεροχείρων. Και γενέσιον Φιδέλ του Κουβανού επαναστάτη.
Δε 14	Κοίμησις Βερτόλδου Μπρεχτ, του δραματοποιού και Νικολάου Φέρμα, του μαγκίτη. Και Νικολάου Πλουμπίδη εκτέλεσις.
Τρ 15	Θουκυδίδου Ολόρου Αλιμουσίου
Τε 16	Πρώτη εγγραφή εις δίσκον της ανθρωπίνης φωνής υπό Θωμά Έδισον
Πε 17	Γενέσιον Πέτρου Φερμά, του μαθηματικού
Πα 18	† Θανή Ονωρίου Μπαλζακ
Σα 19	Εκτέλεσις του ποιητού Φρειδερίκου Γκαρθία Λόρκα
Κυ 20	Των εν Θερμοπύλαις πεσόντων Σπαρτιατών και Θεσπιέων
Δε 21	Ιωάννου Κωνσταντινίδη-Κώστα Γιαννίδη, του γλυκυτάτου μουσουργού
Τρ 22	Γενέσιον Δημητρίου Γληνού, του μεγάλου διδασκάλου
Τε 23	Διεθνής ημέρα κατά του δουλεμπορίου
Πε 24	Μαρτύριον Κοσμά του Αιτωλού και γενέσιον Λέο Φερρέ
Πα 25	Ταχτσή Κωνσταντίνου αναίρεσις
Σα 26	Κομφουκίου του φιλοσόφου
Κυ 27	Διακήρυξις των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη. Και κοίμησις Σωτηρίας Μπέλλου.
Δε 28	Γενέσιον Ιωάννου Γκαίτε
Τρ 29	† Κοίμησις Αττίκ (κατά κόσμον Κλέωνος Τριανταφύλλου) και Γεωργίου Κοτζιούλα, του κατατρεγμένου ποιητού.
Τε 30	Ρογήρου Βάκωνος
Πε 31	Πλινίου του πρεσβυτέρου

Ο Αύγουστος είναι ο δεύτερος μήνας του χρόνου που πήρε τ΄όνομά του από ιστορικό πρόσωπο -ο άλλος είναι ο Ιούλιος. Προηγουμένως ονομαζόταν Sextilis, έκτος μήνας δηλαδή στο παλιό ρωμαϊκό ημερολόγιο. Η ονομασία δεν άλλαξε όταν προστέθηκαν ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος στην αρχή, κι έτσι ο Sextilis ήταν πια όγδοος μήνας. Αρχικά ο Σεξτίλις είχε 29 μέρες, όταν όμως ο Ιούλιος Καίσαρας έκανε τη μεταρρύθμιση του ημερολογίου (που από τότε ονομάστηκε Ιουλιανό), του πρόσθεσε δυο μέρες. Ο Σεξτίλις ονομάστηκε Αύγουστος (Augustus) προς τιμή του αυτοκράτορα Αύγουστου, πράγμα που έγινε το 8 π.Χ. δηλαδή ενώ ζούσε ο αυτοκράτορας. Ωστόσο, δεν είναι αλήθεια αυτό που λέγεται, ότι τότε ο αυτοκράτορας Αύγουστος πρόσθεσε μια μέρα στον μήνα “του”, που την πήρε από τον Φλεβάρη, για να μην υστερεί ο μήνας “του” από τον Ιούλιο. Όπως είπα, την επιμήκυνση του μήνα την είχε κάνει ο Ιούλιος Καίσαρας.

Να θυμηθούμε, με την ευκαιρία, το ιστορικό μυθιστόρημα Αύγουστος του John Wiliams, εκδόσεις Gutenberg,  που αναφέρεται στον  αυτοκράτορα, όχι στον  μήνα.

Μηνολόγιον Ιουλίου έτους 2023

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Σα  1	Ανακοίνωσις της θεωρίας της εξελίξεως των ειδών υπό Καρόλου Δαρβίνου -και θανή Νικολάου Γουίντωνος, σωτήρα των εβραιόπουλων
Κυ  2	† Άρεως Αλεξάνδρου
Δε 3	Γενέσιον Φραγκίσκου Κάφκα -και Ιακώβου Μόρρισων τελευτή κατά τον δαίμονα εαυτού
Τρ 4	Διακήρυξις της Ανεξαρτησίας υπό Θωμά Τζέφφερσων. Και του τιμημένου η ανύψωσις.
Τε  5	Δημοσίευσις των Μαθηματικών Αρχών της Φυσικής Φιλοσοφίας υπό Ισαάκ Νεύτωνος. Και του ογδόου ελληνικού δημοψηφίσματος.
Πε  6	Πρώτον αντιλυσσικόν εμβόλιον υπό Λουδοβίκου Παστέρ
Πα 7	Γενέσιον Βλαδιμήρου Μαγιακόφσκι και Νικολάου Ξυλούρη του Κρητός
Σα 8	Γενέσιον Αρθούρου Έβανς του αρχαιολόγου
Κυ 9	Θανάτωσις επισκόπων και προκρίτων εν Λευκωσία Κύπρου
Δε 10	Γενέσιον Ιωάννου Χατζηανδρέου (κατά κόσμον Στρατή Τσίρκα) και Νικολάου Τέσλα
Τρ 11	Έναρξις της εξοντώσεως των Ισραηλιτών της Θεσσαλονίκης υπό των χιτλερικών δημίων
Τε 12	† Κωνσταντίνου Ουράνη
Πε 13	† Φωτίου Κόντογλου (και γενέσιον Νεοκιδίου της Ερήμου)
Πα 14	Της πτώσεως της Βαστίλης
Σα 15	Της Ιουλιανής εκτροπής και του κυπριακού πραξικοπήματος
Κυ 16	Της Εγίρας
Δε 17	Πρωταγόρου του Αβδηρίτου
Τρ 18	Γενέσιον Νέλσονος Μαντέλα
Τε 19	† Στρατη Μυριβήλη τελευτή
Πε 20	Νιλ Άρμστρογκ και των πρώτων επί της Σελήνης βαδισάντων
Πα 21	+ Κωνσταντίνου Καρυωτάκη τελευτή και Σωτηρίου Πέτρουλα δολοφονία
Σα 22	Γενέσιον Ερνέστου Χεμινγουαίη
Κυ 23	Της πρώτης κατά την Αρχαιότητα Ολυμπιάδος
Δε 24	Γενέσιον Σίμωνος Μπολιβάρ του ελευθερωτού
Τρ 25	Γενέσιον Γεωργίου Βερνάρδου Σω
Τε 26	Της νίκης των Ελλήνων επαναστατών εις Δερβενάκια
Πε 27	Τελεσίλλης της Αργείας
Πα 28	Γενέσιον Εμμανουήλ Ροΐδου
Σα 29	† Βικεντίου Βαν Γκογκ και γενέσιον Μιχαήλ Θεοδωράκη του επιμήκους μουσουργού
Κυ 30	† Κοίμησις Διονυσίου Ντιντερό
Δε 31	† Θανή Νικολάου Σκουφά

Ο Ιούλιος είναι ο πρώτος μήνας από το δεύτερο εξάμηνο του χρόνου. Βέβαια, επειδή το πρώτο εξάμηνο έχει τον Φλεβάρη, είναι κάπως πιο κοντό από το δεύτερο.

Μηνολόγιον Ιουνίου έτους 2023

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Πε 1	Εφεύρεσις ραδιοφώνου υπό Μαρκόνι και γενέσιον Αικατερίνης Γώγου
Πα 2	Τα ιερά Θαργήλια. Και στο Γουέμπλεϊ δόξης έμπλεοι.
Σα 3	Γεωργίου Μπιζέ και Ιωάννου Στράους του νεωτέρου
Κυ 4	Διεθνής Ημέρα των δικαιωμάτων των παιδίων
Δε 5	Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος και γενέσιον Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα
Τρ 6	Πυρπόλησις ναυαρχίδος Καραλή υπό Κωνσταντίνου Κανάρη εν Χίω. Και αναχώρησις Ρέη Μπράντμπερη προς τα δίδυμα φεγγάρια του Άρη
Τε  7	Γενέσιον Παύλου Γκωγκέν
Πε  8	Γενέσιον Ροβέρτου Σούμαν, του συνθέτου
Πα 9	† Καρόλου Ντίκενς
Σα 10	Των εν Διστόμω υπό των χιτλερικών σφαγιασθέντων αθώων
Κυ 11	† Ανδρέου Μιαούλη
Δε 12	† Ρήγα Φεραίου, του εθνομάρτυρος, στραγγαλισμός
Τρ 13	† Νικηφόρου Λύτρα
Τε 14	Γενέσιον Ερνέστου Τσε Γκεβάρα. Και του σαμποτάζ στο αεροδρόμιο Ηρακλείου.
Πε 15	† Κοίμησις Μάνου Χατζιδάκι
Πα 16	† Μάρκου Αυγέρη· αυτοκτονία Άρη Βελουχιώτη στη Μεσούντα
Σα 17	Δίωξις Ιωάννου Συκουτρή επί αθεϊα
Κυ 18	Διεθνής Ημέρα Διακηρύξεως των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου
Δε 19	Ακριβής υπολογισμός της περιμέτρου της Γης υπό Ερατοσθένους
Τρ 20	Παγκόσμια ημέρα προσφύγων
Τε 21	Ευρωπαϊκή Ημέρα Μουσικής
Πε 22	Γαλιλαίου ταπείνωσις προ της Ιεράς Εξετάσεως
Πα 23	Ολυμπιακή ημέρα – Μνήμη βαρώνου Κουμπερτέν
Σα 24	Σύλληψις της ιδέας του Ερυθρού Σταυρού, υπό Ερρίκου Ντυνάν
Κυ 25	Γενέσιον Αντωνίου Γκαουντί, του εκκεντρικού αρχιτέκτονος
Δε 26	Παγκόσμια ημέρα κατά των ναρκωτικών
Τρ 27	Αρίωνος του κιθαρωδού διάσωσις υπό δελφίνων
Τε 28	Γενέσιον Λουδοβίκου Πιραντέλο
Πε 29	† Αιμιλίου Βεάκη
Πα 30	Θάνατος των τριών κοσμοναυτών του διαστημοπλοίου Σογιούζ ΧΙ

Ο Ιούνιος ετυμολογείται μάλλον από τη θεά Juno των Ρωμαίων, που είναι το αντίστοιχο της Ήρας. Η λαϊκή του ονομασία είναι κυρίως Θεριστής, αλλά και Κερασάρης -ευεξήγητη και στις δυο περιπτώσεις η προέλευση του ονόματος.

Μοναχός σου χόρευε κι όσο θέλεις πήδα

Στις εκλογές της Κυριακής επιβραβεύθηκε η επιμονή της Νέας Δημοκρατίας στην αυτοδυναμία κι έτσι οδηγούμαστε σε δεύτερες εκλογές, στις 25 Ιουνίου, χωρίς ο πρωθυπουργός να αξιοποιήσει τη διερευνητική εντολή  -όπως είχε άλλωστε εξαγγείλει. Δεδομένου ότι στις νέες εκλογές θα ισχύσει ο νέος εκλογικός νόμος, με το μπόνους,  το πιθανότερο είναι, αν το κυβερνών κόμμα πιάσει παρόμοιες επιδόσεις,  να έχει άνετη αυτοδυναμία. Αυτό θα εξαρτηθεί βέβαια και από τα ποσοστά των  εκτός Βουλής κομμάτων -πάντως, κάποιοι έχουν ήδη βάλει στόχο όχι απλώς την αυτοδυναμία, αλλά τις 180 έδρες,  όπως το διατύπωσε πιο καθαρά ο Άδωνης Γεωργιάδης («να πάρουμε 180 έδρες μόνοι μας και να πάμε να αλλάξουμε το Σύνταγμα»).

Για μια ακόμα φορά ο κ. αντιπρόεδρος λέει ανακρίβειες ή υπεραπλουστεύει. Δεν αρκούν 180 έδρες για να αναθεωρηθεί το Σύνταγμα, δεν αρκεί μία Βουλή και τίποτα δεν μπορεί να γίνει αμέσως. Για να γίνει συνταγματική αναθεώρηση,  πρέπει να έχει παρέλθει  πενταετία από την προηγούμενη -αυτή συμπληρώνεται το 2024. Ακόμη, δεν γίνεται σε μία αλλά σε δύο συνεχόμενες κοινοβουλευτικές περιόδους. Η πρώτη Βουλή αποφασίζει ότι η επόμενη θα είναι αναθεωρητική και ψηφίζει ποιες διατάξεις του Συντάγματος είναι αναθεωρητέες. Αν αυτές ψηφιστούν από 180 βουλευτές, τότε αρκεί απλή πλειοψηφία  στην επόμενη Βουλή για να εγκριθεί η αναθεώρηση. Αν ψηφιστούν από απλή πλειοψηφία, τότε χρειάζεται η ειδική πλειοψηφία των 180 στην επόμενη Βουλή. Ακολουθούν εκλογές και η δεύτερη Βουλή, με απλή ή με ειδική πλειοψηφία, αναθεωρεί το Σύνταγμα. Αυτά τα λέει το άρθρο 110 του Συντάγματος. Άρα, το να έχει ένα κόμμα 180 ψήφους σε μία Βουλή δεν είναι ούτε αναγκαία ούτε ικανή συνθήκη για την αναθεώρηση.

Όπως έγραψα, όμως, το εκλογικό σώμα επιβράβευσε προχτές την μονοκομματική λογική της ΝΔ και αποδοκίμασε ηχηρά το ενδεχόμενο κυβερνήσεων συνεργασίας. Εδώ έρχεται και η παροιμία του τίτλου, που την είδα καναδυό φορές να μνημονεύεται σε προεκλογικά άρθρα.

Οι παροιμίες υποτίθεται ότι αποτελούν το απόσταγμα της λαϊκής σοφίας. Δεν ξέρω αν μπορούμε να το δεχτούμε αυτό έτσι άκριτα. Πέρα από τον βαθύ συντηρητισμό που τις χαρακτηρίζει, σε πολλές περιπτώσεις υπάρχουν διαμετρικά αντίθετες παροιμίες  -με τρανό παράδειγμα το ζευγάρι «Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα» και «Μήτε ο Μάρτης καλοκαίρι, μήτε ο Αύγουστος χειμώνας»- κάτι που δείχνει πως δεν μπορούμε να τις πάρουμε για απόλυτον οδηγό. Ας πούμε ότι εκφράζουν μία πτυχή της αλήθειας, συχνά με τρόπο τερπνό.

Η παροιμία του τίτλου, Μοναχός σου χόρευε κι όσο θέλεις πήδα, μπορεί να έχει την αφετηρία της σε ομαδικούς χορούς, σε κάποιο πανηγύρι ας πούμε, όπου όποιος χορεύει μαζί με τους άλλους δεν μπορεί βέβαια να κάνει όσα σάλτα και τσαλίμια τραβάει η όρεξή του αλλά πρέπει να  συμμορφώνεται στον ρυθμό και στις ανάγκες του συνόλου.

Αν θέλεις να χορεύεις με τον δικό σου τρόπο, λέει η παροιμία, χόρεψε μονάχος σου. Αν θέλεις να εφαρμόσεις το δικό σου πρόγραμμα ανόθευτο και χωρίς εκπτώσεις, επιδίωξε την αυτοδυναμία. Συχνά, η παροιμία αυτή συνοδεύεται από μιαν άλλη, δίδυμή της: Όπου λαλούν πολλοί κοκόροι, αργεί να ξημερώσει -που σημαίνει πως  όπου υπάρχουν πολλοί που έχουν λόγο, αργεί να παρθεί απόφαση και να γίνει κάποιο έργο.

Σε μια παλιά συζήτηση  στη Λεξιλογία, ο Δρ. Ζίμπενμαλ είχε μεταφέρει την τοποθέτηση κάποιου, ο οποίος «για να αναδείξει την απροθυμία των Ελλήνων να συνεργαστούν (πολιτικά, επιχειρηματικά κ.λπ.) χρησιμοποίησε το επιχείρημα: Σε ποια άλλη γλώσσα υπάρχει παροιμία ανάλογη με το «Μοναχός σου χόρευε και όσο θέλεις πήδα»;»

Είναι άραγε χαρακτηριστικό της φυλής μας η απροθυμία για συνεργασία και για ομαδικότητα; Παρακινδυνευμένο να το πει κανείς. Άλλωστε, στη συζήτηση εισφέρανε κάποιοι αντίστοιχες φράσεις από άλλες γλώσσες, όπως το αγγλικό If you want a thing done well, do it yourself ή του Κίπλινγκ το He travels the fastest who travels alone, που και οι δυο παινεύουν την αποτελεσματικότητα του να αποφασίζεις και να εκτελείς μονάχος.

Μηνολόγιον Μαΐου έτους 2023

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

 

Δε 1	Τα Ανθεστήρια – Ημέρα των ανθέων και των εργατών. Γενέσιον Ιωάννη Ρίτσου του βάρδου της ρωμιοσύνης και Τελευτή Αλεξάνδρου Παναγούλη του τυραννοκτόνου. Και των 200 της Καισαριανής.
Τρ 2	† Λεονάρδου ντα Βίντσι· αλλά και παγκόσμια ημέρα των ιστολογίων.
Τε 3	Τελευτή Αθανασίου Βέγγου, του καλού ανθρώπου. Και Παγκόσμια Ημέρα της Ελευθεροτυπίας
Πε 4	Αρίονος του κιθαρωδού -και Αλέξη Δαμιανού τελευτή.
Πα 5	Γενέσιον Καρόλου Μαρξ
Σα 6	Ας είμαστε ρεαλιστές, ας επιδιώξουμε το αδύνατο: γαλλικός Μάης του 1968
Κυ 7	Των εν Αιγίνη εκτελεσθέντων
Δε 8	† Γουσταύου Φλωμπέρ
Τρ 9	Αναστασίου Τούση και λοιπών εν Θεσσαλονίκη πεσόντων διαδηλωτών
Τε 10	Καραολή και Δημητρίου απαγχονισμός
Πε 11	Γέννησις Λασκαρίνας Πινότση ή Μπουμπουλίνας
Πα 12	Της νίκης των επαναστατών εις Βαλτέτσιον Αρκαδίας
Σα 13	Κωνσταντίνου Θεοτόκη του ρεαλιστού πεζογράφου
Κυ 14	Αισχύλου, τραγικού και μαραθωνομάχου
Δε 15	Γενέσιον Πέτρου Κιουρί
Τρ 16	† Καρόλου Περό και των δημιουργημάτων του: Σταχτοπούτας, Κοκκινοσκουφίτσας, Ωραίας Κοιμωμένης
Τε 17	Παγκόσμια Ημέρα Τηλεπικοινωνιών
Πε 18	† Γουσταύου Μάλερ και Νικηφόρου Μανδηλαρά αναίρεσις.
Πα 19	† Χο Τσι Μινχ του απελευθερωτού
Σα 20	† Γρηγορίου Δικαίου Παπαφλέσσα τελευτή -και έναρξη της Μάχης της Κρήτης
Κυ 21	Τα Αναστενάρια
Δε 22	† Βίκτωρος Ουγκώ, του δημιουργού των «Αθλίων»
Τρ 23	† Ερρίκου Ίψεν και Γεωργίου του Μετοίκου
Τε 24	† Νικολάου Κοπερνίκου
Πε 25	Αιμιλιανού Ζαπάτα και Άρεως Βελουχιώτου εκκίνησις
Πα 26	Γενέσιον Αλεξάνδρου Πούσκιν και τελευτή Μιχαήλ Παπαγιαννάκη
Σα 27	Γρηγορίου Λαμπράκη τελευτή· και Ροβέρτου Κωχ
Κυ 28	Πρώτη πρόβλεψις ηλιακής εκλείψεως υπό Θαλού του Μιλησίου
Δε 29	Εάλω η Πόλις – Η Ρωμανία πάρθεν (αποφράς ημέρα)
Τρ 30	† Θανή Βολταίρου του διαφωτιστού
Τε 31	Αποκαθήλωσις της ναζιστικής σημαίας υπό Εμμανουήλ Γλέζου και Αποστόλου Σάντα

 

Ο Μάιος ή Μάης ετυμολογείται, όπως και όλοι οι μήνες του ημερολογίου μας, από τα λατινικά, και συγκεκριμένα από το λατινικό Maius (mensis), δηλ. μήνας της Μαίας, μιας ρωμαϊκής θεότητας. Λαϊκή ονομασία ευρέως γνωστή δεν έχει, αν και βρίσκω το “Κερασάρης” σε κάποιες πηγές, επειδή τότε ωριμάζουν τα κεράσια (με το παλιό ημερολόγιο σκεφτείτε ότι ο Μάιος πιάνει και αρχές Ιουνίου).

Ο Παλαμάς έχει γράψει και ποίημα «Κεράσια»  που ξεκινάει:

Το Μάη έχ’ η άνοιξη, τα χελιδόνια ο Μάρτης,
ο Απρίλης τα τριαντάφυλλα, κι ο Μάης τα κεράσια.

Η πιο γνωστή παροιμία για τον Μάιο είναι μάλλον η «Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι» (που είχε αρχική μορφή “Ζήσε μαύρε μου να φας τον Μάη τριφύλλι», όπως είχαμε γράψει παλιότερα). Επίσης γνωστή είναι η “Στον καταραμένο τόπο τον Μάη μήνα βρέχει”, που δεν την έβγαλαν βέβαια φίλοι των εκδρομών και των περιηγήσεων, αλλά αγρότες, επειδή οι βροχές του Μάη όχι μόνο δεν ωφελούν, όπως στους προηγούμενους μήνες, αλλά αντίθετα βλάφτουν τη σοδειά, εξού και “Μάης άβροχος, τρύγος άμετρος” ή «Τον καιρό που ‘πρεπε δεν έβρεχε, το Μάη εδροσολόγα».

Ο Μάης είναι μήνας που προσφέρεται για αγροτικές εργασίες (“Τον Μάη βάζε εργάτες κι ας είν’ και ακαμάτες”), όχι όμως και για παντρειές, που θεωρούνται γρουσουζιά (“Απού παντρευτεί το Μάη, κακοποδωμένα πάει” λέει μια κρητική παροιμία από ένα βιβλίο που είχα παρουσιάσει εδώ παλιότερα).

Γιατί θεωρούνται γρουσουζιά οι μαγιάτικες παντρειές; Κατά πάσα πιθανότητα, επειδή  στις αγροτικές κοινωνίες είναι τόσο πολλές οι δουλειές τον Μάη, που η αναστάτωση και η χαλάρωση που μοιραία φέρνει ο γάμος σε όλο το σόι αλλά και στο χωριό είναι αντιπαραγωγική. Μια άλλη εξήγηση είναι πως τον Μάη έχουν οίστρο οι γαϊδάροι (“Νάμουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, όλο το χρόνο πετεινός και γάτος το Γενάρη” λέει η παροιμία) οπότε θεωρείται ανοίκειο να παντρεύονται κι οι ανθρώποι, αλλά νομίζω πως η εξήγηση αυτή επινοήθηκε εξηγητικά, εκ των υστέρων. Εκτός κι αν ισχύει η απάντηση που έδωσε κάποιος ευφυολόγος (ο Μπέρναρ Σόου; ) όταν τον ρώτησαν γιατί είναι γρουσουζιά να παντρεύεται κανείς την Παρασκευή: και γιατί να αποτελεί εξαίρεση η Παρασκευή;