Η ουρά του γαϊδάρου (και της καμήλας)

Πολύς θόρυβος έγινε στη μπλογκόσφαιρα με την παροιμία που χρησιμοποίησε ο πρωθυπουργός στο τέλος της ομιλίας του στο Ινστιτούτο Μπρούκινγκς, στην Ουάσινγκτον, της τελευταία μέρα της πενθήμερης επίσκεψής του στις ΗΠΑ. Αρχικά είχα σκεφτεί να το αφήσω για τ’ αυριανά μεζεδάκια, μετά όμως είδα ότι έχει αρκετό ψαχνό για κανονικό άρθρο, οπότε και το παρουσιάζω.

Λοιπόν, στο τέλος της συζήτησής του με τους δημοσιογράφους στο Μπρούκινγκς, και απαντώντας στην τελευταία ερώτηση, που είχε να κάνει με τη θέση του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα, ο Αλέξης Τσίπρας, αφού είπε ότι η Ελλάδα έχει εκπληρώσει το 80% των υποχρεώσεών της, οπότε δεν έχει τίποτα να φοβάται, συνέχισε:

There is an expression in Greece, “We have already eaten the camel, now we have the queue».

Μπορείτε να το ακούσετε κι εσείς, στο βίντεο αυτής της σελίδας, στο 1.12.00.

Προφανώς, κάτι δεν πάει καλά: η φράση του πρωθυπουργού έχει πρόβλημα, και μάλιστα διπλό, ένα μεταφραστικό κι ένα περιεχομένου.

Όπως όλοι ξέρουμε, η έκφραση (ή παροιμία, η διαχωριστική γραμμή μεταξύ τους δεν είναι καθόλου καθαρή και ειδικά τούτη εδώ στέκεται ιππαστί πάνω στη διαχωριστική γραμμή) είναι: Φάγαμε τον γάιδαρο και μας απόμεινε η ουρά.

Όπως σωστά λέει ο φίλος μου ο Νίκος Λίγγρης στη Λεξιλογία (συμπέσαμε στο θέμα, οπότε σε μεγάλο βαθμό λέμε τα ίδια) υπάρχουν κάμποσες παραλλαγές στην έκφραση. Μπορεί ας πούμε να διατυπωθεί ως ερώτηση, που εμπεριέχει και προτροπή: Εδώ φάγαμε τον γάιδαρο, στην ουρά θα κολλήσουμε; Υπάρχουν επίσης παραλλαγές όπου αντί για τον γάιδαρο εμφανίζεται το βόδι: Φάγαμε το βόδι και μας έμεινε η ουρά.

Να προσθέσω ότι στα κιτάπια μου βρίσκω και παραλλαγές όπου το μικρό εμπόδιο (η ουρά) ματαιώνει το συνολικό εγχείρημα: «όλο το γομάρι τόφαγε και στην ουρά απόστασε» ή «έφαγε το γάιδαρο και κόμπωσε στην ουρά του». Ωστόσο, δεν βρίσκω πουθενά παραλλαγή με καμήλα.

Προχρονολογημένα μεζεδάκια

Κανονικά, το πολυσυλλεκτικό μας άρθρο δημοσιεύεται το Σάββατο. Σήμερα κάνουμε μια παρασπονδία στο έθιμο, αφού το Σάββατο πέφτει την πρώτη του μηνός, που έχουμε το μηνολόγιο. Άλλες φορές μεταθέτουμε τα μεζεδάκια για την Κυριακή, τούτη τη φορά είπα να τα επισπεύσω για την Παρασκευή, εξού και προχρονολογημένα, με κάπως διασταλτική χρήση του όρου.

Θα μπορούσα βέβαια να τα τιτλοφορήσω και «διακεκαυμένα» τα σημερινά μας μεζεδάκια, μια και από χτες ξεκίνησε -και αναμένεται να κορυφωθεί το σαββατοκύριακο- καύσωνας, αλλά θυμήθηκα ότι τον τίτλο αυτό τον έχω χρησιμοποιήσει ξανά, και συγκεκριμένα το 2014, και μάλιστα ακριβώς τις ίδιες μέρες, στις 28 Ιουνίου -ομολογώ πως δεν θυμόμουν ότι και τότε είχαμε καύσωνα, η μετεωρολογική μας μνήμη είναι κοντή.

* Και ξεκινάμε τα μεζεδάκια μας, με μήνυμα που στέλνει φίλος που ταξίδεψε με την Ετζίαν. Όπως γράφει, ξεφυλλίζοντας το τεύχος Μαΐου Ιουνίου του περιοδικού Blue της Aegean, (εδώ, στη σελίδα 260) βρήκε τον τίτλο «Η κρυφή γοητεία του Αννόβερο». Σε άλλη σελίδα, ωστόσο, το Εδιμβούργο κλίνεται κανονικά.

Πράγματι, δεν είναι η πρώτη φορά που έχουμε δει το Αννόβερο να πέφτει θύμα ακλισιάς, κάτι που είναι εντελώς αδικαιολόγητο αφού το συγκεκριμένο τοπωνύμιο, στη μορφή αυτή, μόνο ελληνικό είναι -στα αγγλικά είναι Hanover, στα γερμανικά Hannover (και προφέρεται κάπως σαν Χανόφα), στα γαλλικά Hanovre. Το Εδιμβούργο, όπως και όλα τα τοπωνύμια με την ίδια κατάληξη, δεν μένει ποτέ άκλιτο, επειδή η ελληνικότητα του τοπωνυμίου γίνεται σαφής αμέσως. Αλλά το ίδιο ισχύει και για το Αννόβερο (ή Ανόβερο). Ίσως αν το γράφαμε Ανώβερο… 🙂

* Μιλώντας για την ακλισιά, φίλη μού έλεγε ότι άκουσε τις προάλλες σε συνεδρίαση επιτροπής της Βουλής κάποιον βουλευτή να λέει «του Δέλτα Σίγματος» αντί για το αναμενόμενο «του Δέλτα Σίγμα», απόδειξη, λέει η φίλη μου, και συμφωνώ, ότι το λαϊκό γλωσσικό αίσθημα δεν ανέχεται την ακλισιά. Και οι αρχαίοι έκλιναν σποραδικά και σπανίως το σίγμα, αν θυμάμαι καλά.

* Και για να μείνουμε στο ίδιο θέμα, σε άρθρο του in.gr για κινηματογραφικό αφιέρωμα διαβάζουμε τον τίτλο: «Ξαφνικά φέτος το καλοκαίρι» σε Ριβιέρα και Λαΐς. Όμως οι τίτλοι κλίνονται. Αν ο δεύτερος κινηματογράφος λεγόταν, π.χ., Δαναός, κανείς δεν θα έλεγε «σε Ριβιέρα και Δαναός», έτσι δεν είναι; Οπότε και «σε Ριβιέρα και Λαΐδα».