Ενάμισι δολάριο το λεπτό

Απ’ όλα τα επαγγέλματα που έχουν να κάνουν με τη μετάφραση και την επιμέλεια κάθε λογής κειμένων, οι υποτιτλιστές είναι ίσως το πιο αδικημένο, με την έννοια ότι είναι το περισσότερο εκτεθειμένο στην κριτική: όταν ακούμε το διάλογο σε ξένη γλώσσα και ταυτόχρονα βλέπουμε τους υποτίτλους είναι πολύ εύκολο να εντοπίσουμε το παραμικρό στραβοπάτημα του υποτιτλιστή -που πολλές φορές δεν είναι καν στραβοπάτημα αλλά επιβάλλεται από την ανάγκη να δοθούν περιληπτικά τα λόγια του πρωταγωνιστή για να μη γεμίσει η οθόνη με γράμματα!

 Όπως έχω γράψει και στον ιστότοπό μου, όλοι μας, εννοώ όχι μόνο όσοι ασχολούμαστε με τη μετάφραση, αλλά και όσοι απλώς ξέρουμε καλούτσικα μια ξένη γλώσσα, όταν παρακολουθούμε υποτιτλισμένες ταινίες στην τηλεόραση ή στο σινεμά προσέχουμε και τους υποτίτλους, και συχνά κατακρίνουμε ή και χλευάζουμε τον υποτιτλιστή για τα υποθετικά ή πραγματικά μαργαριτάρια που έχει διαπράξει. Στο ιντερνέτι μπορεί κανείς να βρει πλήθος αναφορές για υποτιτλιστικές φρικαλεότητες, και όχι μόνο σε ιντερνετικές λέσχες μεταφραστών, όπου η κριτική τουλάχιστο γίνεται μετά λόγου γνώσεως.

Η κριτική στους υποτιτλιστές συχνά είναι άδικη, ας πούμε όταν δεν παίρνει υπόψη της τις εγγενείς δυσκολίες της δουλειάς (τον περιορισμένο χώρο και την ανάγκη συγχρονισμού) αλλά και τις ενδημικές ασθένειες του επαγγέλματος στην Ελλάδα: τις άθλιες αμοιβές και τις εξίσου άθλιες συνθήκες εργασίας που επιβάλλουν πολλές εταιρείες, όπου ο κακοπληρωμένος μεταφραστής καλείται να μεταφράσει μόνο εξ ακοής, χωρίς γραπτό κείμενο, καμιά φορά και χωρίς να βλέπει την ταινία, μέσα σε ασφυκτικά χρονικά περιθώρια. Για το λόγο αυτό, η κριτική που γίνεται σε απαράδεκτους υποτίτλους είναι σωστό να απευθύνεται πρώτα και κύρια στο κανάλι και στην εταιρεία υποτιτλισμού και δευτερευόντως στον υποτιτλιστή.

Υπάρχει κίνδυνος η ποιότητα των υποτίτλων να χειροτερέψει κι άλλο στο μέλλον. Αιτία γι’ αυτό, η απόφαση την οποία έλαβε μια από τις μεγαλύτερες διεθνώς εταιρείες υποτιτλισμού, η Softitler, να αλλάξει τρόπο πληρωμής των υποτιτλιστών συνεργατών της. Ενώ ως τώρα η πληρωμή γινόταν με βάση τον αριθμό των υποτίτλων, τώρα γίνεται με βάση τη διάρκεια της ταινίας. Το νέο σύστημα είναι μεν απλούστερο, αλλά φαίνεται άδικο, αφού, φυσικά, μια ταινία με πυκνό διάλογο έχει πολύ περισσότερη δουλειά από, έστω, ένα πρωτοποριακό έργο όπου μπορεί να περάσει και πεντάλεπτο απόλυτης σιγής. Όμως, αυτή η αδικία ξεπερνιέται -στο κάτω κάτω, σε έναν τακτικό συνεργάτη οι ταινίες με διάλογο-πολυβόλο μακροπρόθεσμα αλληλοεξισορροπούνται με τις σιωπηλές κι έρχεται μία ή άλλη. Η αδικία που δεν μπορεί να ξεπεραστεί είναι ότι η τιμή που δίνεται ανά λεπτό ταινίας είναι πολύ χαμηλή κι έτσι οι υποτιτλιστές βλέπουν το εισόδημά τους να μειώνεται κατακόρυφα.

Θα δώσω ν0ύμερα παρμένα από πραγματικές περιπτώσεις.

 Μια ταινία 90 λεπτών που περιείχε 1500 υποτίτλους, με την παλιά ταρίφα (ο,26 τον υπότιτλο) πληρωνόταν 390 δολάρια. Τώρα (90 επί 1,5) θα πέσει στα 135. Μείωση αμοιβής κατά 65%!

Ντοκιμαντέρ 42 λεπτών που περιείχε 875 υποτίτλους. Με την παλιά ταρίφα (0,30 τον υπότιτλο) πληρωνόταν 262,5 δολάρια. Τώρα (42 επί 1,6) πέφτει στα 67,2. Μείωση αμοιβής κατά 74,4%!!

Πρέπει να επισημάνουμε πάντως ότι εφαρμόζοντας τον τρόπο πληρωμής με το λεπτό, η Softitler εναρμονίζεται με την πρακτική που ακολουθούν οι περισσότερες άλλες εταιρείες. Όπως έγραψε ο Ν. Λίγγρης στο σχετικό νήμα της Λεξιλογίας, αντί να φτιάξουν οι άλλες εταιρείες, χαλάει η Softitler. Αλλά, ξαναλέω, το θέμα δεν είναι τόσο ο τρόπος πληρωμής, όσο η πολύ χαμηλή αμοιβή ανά λεπτό.

Στην επιστολή που στέλνει αυτές τις μέρες στους συνεργάτες της η εταιρεία (μπορείτε να τη διαβάσετε ολόκληρη στο νήμα της Λεξιλογίας), αναγνωρίζει ότι ο νέος τρόπος υπολογισμού θα έχει ως συνέπεια τη μείωση των εισοδημάτων των υποτιτλιστών. Επιπλέον, διατυπώνει τον εκβιασμό της ήπια και ευγενικά. Δεν λέει ότι η άρνηση αποδοχής των νέων αμοιβών σημαίνει άμεση διακοπή της συνεργασίας, αλλά ότι θα οδηγήσει πιθανότατα σε μείωση των εργασιών που θα αναθέτονται στους «ακριβούς» μεταφραστές. Άλλωστε, λέει ότι οι νέες προσλήψεις συνεργατών θα γίνουν με τις φτηνές ταρίφες. Προφανώς, μέχρι να βρεθούν (και να εκπαιδευτούν) αρκετοί «φτηνοί» μεταφραστές, η εταιρεία θα συνεχίσει να δίνει δουλειά στους παλιούς και «ακριβούς». Την επιστολή αυτή τη στέλνει η εταιρεία εδώ και καιρό, τώρα ήρθε η σειρά των Ελλήνων συνεργατών της.

Ήπια διατυπωμένος ή όχι, ο εκβιασμός είναι πραγματικός και οδυνηρός. Βοηθάει σ’αυτό και η απομόνωση των «συνεργατών» που δεν ξέρουν πόσοι από τους συναδέλφους τους έχουν αποφασίσει να αρνηθούν τον εκβιασμό κι έτσι είναι πολύ δύσκολο να κρατήσουν ενιαία στάση. Εδώ που τα λέμε, δεν ξέρουν καν ποιοι είναι οι συνάδελφοί τους.

Επειδή η δημοσιότητα είναι όπλο, και για να μη μείνει η είδηση περιορισμένη στους μεταφραστικούς ιστότοπους, και για να βοηθήσω έστω και λίγο στη συνεννόηση όσων θίγονται από την απαράδεκτη αυτή απόφαση, έβαλα κι εγώ αυτό το σημείωμα. Στο νήμα της Λεξιλογίας μπορείτε να βρείτε κι άλλο υλικό. Αν αρκετοί υποτιτλιστές αρνηθούν τις νέες εξευτελιστικές αμοιβές, υπάρχει ελπίδα να μην εφαρμοστεί το νέο μέτρο -και να μη χειροτερέψει η ποιότητα των υποτίτλων που παρακολουθούμε.

ΥΓ: Για μια ανάλογη περίπτωση, από μεταφραστική εταιρεία (όχι υποτιτλιστική), δείτε ένα παλιότερο σημείωμα του ιστολογίου.