Οι σκοταδιστές και o Μανολίτο

Η φασαρία με τη νέα Γραμματική του Δημοτικού όχι μόνο δεν έχει ακόμα κοπάσει αλλά και εντείνεται. Το θέμα έχει ξεφύγει πλέον από τα πατριδοκαπηλικά ιστολόγια που το είχαν αρχικά αναδείξει και έφτασε στην τηλεόραση και στις εφημερίδες. Παρουσιάστηκε στο δελτίο ειδήσεων του Extra, καθαρά κινδυνολογικά όπως μου είπαν, ενώ και χτες και προχτές δημοσιεύτηκε άρθρο στην εφημ. Δημοκρατία, τη μια φορά με αναγγελτικό στην πρώτη σελίδα. Βέβαια, η Δημοκρατία δεν είναι ακριβώς αυτό που θα λέγαμε έγκυρη εφημερίδα, όπως μπορείτε να διαπιστώσετε από αυτό το εύγλωττο απόσπασμα:

Χωρίς να έχουν την εξουσιοδότηση κανενός, αυτοί οι άνθρωποι [οι συγγραφείς της Γραμματικής] αποπειρώνται να κάνουν λοβοτομή στο μέλλον του έθνους αλλάζοντας -επί τα χείρω- τον πηγαίο κώδικα του ανθρώπινου μυαλού, που είναι η γλώσσα! Με τις… ευλογίες της πανελίστριας της λέσχης Μπίλντερμπεργκ κυρίας Διαμαντοπούλου, οι συγγραφείς του βιβλίου έκαναν κανονική επίθεση στον σκληρό πυρήνα της εθνικής ιδιοσυστασίας μας και το δηλητηριώδες πόνημά τους διανέμεται στα μικρά και ανυπεράσπιστα παιδιά.

 Ο στόχος είναι απλός, σαφής και μεγαλεπήβολος. Να μη μείνει λίθος επί λίθου στο εθνικό εποικοδόμημα και να αποκολοκυνθοποιηθούν οι νέες γενιές, ώστε να είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμες και πειθήνιες στα προστάγματα της Νέας Τάξης. Οι επεμβάσεις στη γλώσσα και η δήθεν «απλοποίησή» της συνιστούν ολοκληρωτική επίθεση εναντίον του Ελληνισμού, όχι μια απλή υπονόμευση της κρατικής λειτουργίας.

Και η εφημερίδα καλεί τον υπουργό να αποσύρει το βιβλίο (ελπίζω ότι ο Κ. Αρβανιτόπουλος, παλιός μου συμμαθητής κατά σύμπτωση, θα τιμήσει το αξίωμά του και θα πράξει όπως η Μ. Γιαννάκου και όχι όπως ο ανεκδιήγητος κ. Στυλιανίδης). Σε άλλα δημοσιεύματα, κυρίως σε ιστολόγια, στοχοποιούνται οι συγγραφείς του βιβλίου (π.χ. «Οι εγκληματίες που κονιορτοποιούν την ελληνική γλώσσα έχουν όνομα και πρόσωπο«), υβρίζονται οι συνδικαλιστικοί φορείς των δασκάλων που δεν ξεκινούν εκστρατεία απόσυρσης του βιβλίου, ανασταίνεται η δήλωση Κίσινγκερ και συνδυάζεται με την κατάργηση του πολυτονικού, το βιβλίο Ιστορίας της 6ης Δημοτικού και την πρόταση της Διαμαντοπούλου για τα αγγλικά, όλα χαρμάνι σε μια δύσοσμη συνωμοσιολογική σούπα, ένα δείγμα της οποίας αποτελεί το εξής παραλήρημα, φυσικά σε πολυτονικό, με άφθονα λάθη και κωμικότατες σχιζολεξίες (το άντε γίνεται αν τε!!).

Κάποιοι παραλλήλισαν τη σκοταδιστική εκστρατεία που μόλις άρχισε με την ανάλογη του 2007 εναντίον του βιβλίου Ιστορίας της 6ης Δημοτικού, αλλά παρά τα οφθαλμοφανή κοινά σημεία, οι δυο υποθέσεις έχουν κατά τη γνώμη μου και μερικές ουσιαστικές διαφορές. Για παράδειγμα, στην εκστρατεία κατά του βιβλίου Ρεπούση (καλώς ή κακώς, δεν θα το εξετάσουμε) υπήρχε συμμετοχή από όλο το πολιτικό φάσμα, και από την αριστερά, άσχετο αν η άκρα δεξιά ήταν που καθόριζε την ατζέντα και που έδρεψε τελικά τα οφέλη. Εδώ, τουλάχιστο μέχρι στιγμής, οι φορείς της επίθεσης ανήκουν σχεδόν εξ ολοκλήρου στη σκοταδιστική δεξιά (όρος που πιάνει και ένα κομμάτι της ΝΔ) και βάζουν ζητήματα με τα οποία επιχειρείται μια συνολική παλινόρθωση στο γλωσσικό ζήτημα. Καθόλου τυχαία, δεν κατηγορούνται μόνο οι συγγραφείς του επίμαχου βιβλίου, αλλά και γενικώς η νέα διδασκαλία της γλώσσας στο σχολείο, η καθιέρωση της δημοτικής με τη μεταρρύθμιση του 1976, η καθιέρωση του μονοτονικού το 1982, όλα αυτά απαξιώνονται και λοιδορούνται και έμμεσα προβάλλεται η «παλιά καλή» εποχή της εκπαίδευσης -ας πούμε το 1971. Οπότε, αν ήταν να παρομοιάσω με μια προηγούμενη εκστρατεία τη σημερινή, θα σκεφτόμουν τα Μαρασλειακά, την επίθεση των σκοταδιστών της εποχής κατά της εκπαιδευτικής πολιτικής του Γληνού και του Δελμούζου, επίθεση που η δεύτερη φάση της άρχισε με τις καταγγελίες τριών δασκάλων για τον καινοφανή τρόπο διδασκαλίας της Ιστορίας από τη Ρ. Ιμβριώτη, και πολύ σύντομα εξελίχθηκε σε κατά μέτωπο επίθεση κατά του μαλλιαροκομμουνισμού. Είχε προηγηθεί εκστρατεία κατά του Βάρναλη, που δίδασκε τότε στην Παιδαγωγική Ακαδημία, επειδή στο Φως που καίει είχε καταφερθεί κατά της θρησκείας και της πατρίδας.

(Έγραψα ότι οι επιθέσεις κατά της νέας Γραμματικής εκπορεύονται σχεδόν αποκλειστικά από την αντιδραστική δεξιά· το «σχεδόν» το έβαλα διότι υπάρχει η εξαίρεση της Λιάνας Κανέλλη, η οποία, κόβοντας αρκετές γέφυρες με την αριστερά και με τη σοβαρότητα, εμφανίστηκε στην τηλεόραση οργισμένη εναντίον των συγγραφών του βιβλίου διότι «εφαρμόζουν φωνητική γραφή» (αυτό θα ήταν αξιοπερίεργο αν το παίρναμε κυριολεκτικά) και «καταργούν τα φωνήεντα»).

Επί της ουσίας του θέματος, δεν έχει κάτι αλλάξει. Έγραψα την περασμένη Παρασκευή ένα άρθρο, που με χαρά μου είδα ότι αναδημοσιεύτηκε σε πολλούς ιστότοπους και ιστολόγια, σχεδόν πάντα με τήρηση της δεοντολογίας (το «σχεδόν» πάει στο news247.gr), δεν έχω κάτι να προσθέσω, διότι απλούστατα δεν έχει προστεθεί κάποιο νέο στοιχείο επί της ουσίας. Το μόνο που θα άλλαζα στο παλιό μου άρθρο είναι ότι δεν πιστεύω πια πως υπάρχει πιθανότητα η συντάκτρια του αρχικού επικριτικού άρθρου, η δασκάλα της Ραφήνας, να ήταν καλοπροαίρετη. Αλλά αυτό δεν έχει μεγάλη σημασία. Έτσι κι αλλιώς, το θέμα έχει ξεφύγει από τις διαστάσεις της μπλογκόσφαιρας,  έχει μπει στον πραγματικό κόσμο, το συζητάνε άνθρωποι που δεν σκαμπάζουν από μπλογκ (αλλά το είδαν στην τηλεόραση) και πολύς κόσμος έχει σχηματίσει στρεβλή ιδέα για το περιεχόμενο της νέας Γραμματικής. Οπότε, επιβάλλεται να πάρουν επιτέλους θέση οι πανεπιστημιακοί και ειδικώς οι γλωσσολόγοι, οι οποίοι μέχρι τώρα, εξαιτίας υποθέτω της συγγνωστής δυσκινησίας που έχουν οι ακαδημαϊκοί φορείς και τα πανεπιστημιακά σώματα, έχουν μείνει κάπως στο περιθώριο της συζήτησης. Τώρα πρέπει να μιλήσουν εκείνοι, με τους τίτλους τους και το κύρος τους.

Θα μπορούσα -και ίσως θα έπρεπε- να τελειώσω εδώ αυτό το άρθρο. Όμως, διαβάζοντας τα σχόλια στα διάφορα ιστολόγια, όλες αυτές τις μέρες που μαίνεται η αντιπαράθεση, δεν μπόρεσα να μη θαυμάσω το βάθος της άγνοιας που χαρακτηρίζει ορισμένες τοποθετήσεις. Είχα αρχικά σκεφτεί να ανθολογήσω τα πιο εξωφρενικά σχόλια, αλλά τελικά περιορίζομαι σε ένα μόνο: «Εμένα μου μάθανε στο δημοτικό ότι το γκ, μπ, ντ είναι βαρβαρικοί φθόγγοι και ουδεμία ελληνική λέξη αρχίζει με αυτά. Όταν στην πέμπτη δημοτικού έκανα το λάθος να συλλαβίσω το ντ λανθασμένα η παρατήρηση του δασκάλου μου ήταν: παιδί μου καμμία ελληνική λέξη δεν αρχίζει από ντ εκτός από το ντουβάρι το κεφάλι σου. Προτείνω να ορισθεί ημερομηνία που δάσκαλοι και γονείς θα κάψουν τα βιβλία αυτά στις αυλές των σχολέιων«. Ας μείνουμε σ’ αυτό, δεν είναι για χόρταση.

Πρόσεξα επίσης ότι ένα κοινό μοτίβο που επανερχόταν σε πολλά σχόλια, ήταν ότι οι σχολιαστές θεωρούσαν αυτονόητες, αναντίρρητα αποδεδειγμένες επιστημονικές αλήθειες ότι π.χ. η ελληνική γλώσσα δεν είναι συμβατική αλλά πρωτογενής, ότι είναι η πλουσιότερη στον κόσμο (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό), ότι τα γράμματα της ελληνικής έχουν κάποια μυστική αξία και σημασία κτλ. Ένα μόνο δείγμα: Παγκοσμίως όλοι γνωρίζουν και οι πιο λαμπροι επιστήμονες πως η Ελληνική γλώσσα δεν είναι τυχαίος συνδιασμός γραμμάτων και λέξεων… Αλλά ένας τεράστιος κωδικός που κάθε γραμμα αντιστοιχεί με αριθμούς, νότες και έννοιες.

Κάτι ανάλογο είναι κοινό μοτίβο στην ενασχόληση του ελληνοκεντρικού χώρου με τα γλωσσικά. Συχνά θα τους ακούσετε να λένε και να γράφουν ότι, έστω, ο ινδοευρωπαϊκός χαρακτήρας της ελληνικής είναι ξεπερασμένη θεωρία, ότι «έχει πια αποδειχτεί» πως η Γραμμική Α’ αποτυπώνει ελληνική γλώσσα, ή, για να αντιγράψω ένα αφοπλιστικό απόσπασμα: Επειδή μπορεί κάποιος να σκεφτεί σε αυτό το σημείο ότι το Ελληνικό αλφάβητο είναι Φοινικικής προελεύσεως, να αναφέρουμε απλά ότι τέτοιες αντιεπιστημονικές θεωρίες είναι προ πολλού ξεπερασμένες. Δηλαδή, όχι μόνο δεν έχουν συναίσθηση ότι η άποψη την οποία υποστηρίζουν δεν συγκεντρώνει (για να το πω κομψά) την αποδοχή της πλειοψηφίας των επιστημόνων, αλλά και θεωρούν αντιεπιστημονική την αντίθετη άποψη! Φυσικά αυτή η στάση δεν περιορίζεται στα γλωσσικά, αλλά πιάνει όλο το ρεπερτόριο της σκοταδιστικής μυθολογίας. Παράδειγμα, το εξής χτεσινό σχόλιο ενός εκπαιδευτικού στο ιστολόγιό μας: Πρόσφατα σε ένα σεμινάριο κάποιος συνάδελφος εξέφρασε, με το γνωστό υφάκι του ξερόλα, την απορία γιατί δεν προβάλλεται ο Καραθεοδωρή ως ο πατέρας της σχετικότητας και ποιοι είναι αυτοί που προσπαθούν να μας πείσουν ότι κάποιος απίθανος ονόματι Αϊνστάιν είναι ο πατέρας της σύγχρονης φυσικής.

Σκέφτηκα λοιπόν να καθιερώσω ένα βραβείο που θα απονέμεται στις πιο τρανταχτές περιπτώσεις σχολιαστών που έκαναν την αμάθειά τους παντιέρα και κορώνα στο κεφάλι τους. Να κάνουμε εδώ μια παρένθεση, ότι το ιστολόγιο έχει (άτυπα) προτείνει και άλλα βραβεία, όπως το Βραβείο Πορτοκάλος  που παρά λίγο να υλοποιηθεί (θα απονεμόταν στις πιο εξωφρενικές ελληνοβαρεμένες ετυμολογίες),  το βραβείο Τσαπατσούλιτζερ (για το πιο τσαπατσούλικο δημοσιογραφικό άρθρο), το βραβείο Χρυσό Πέταλο (για όποιον χωρέσει τα περισσότερα ψέματα σε όσο το δυνατόν λιγότερες λέξεις). Πλάι σ’ αυτά τα βραβεία λοιπόν, προτείνω να καθιερωθεί και το βραβείο Μανολίτο, που θα απονέμεται σε εκείνους οι οποίοι, ενώ υποστηρίζουν απόψεις εξώφθαλμα αντιεπιστημονικές, μέμφονται για αντιεπιστημονικότητα όσους διαφωνούν μαζί τους! Αλλά γιατί Μανολίτο; Ποιος είναι ο Μανολίτο;

Ο Μανολίτο είναι ένας ήρωας της Μαφάλντας, της καταπληκτικής σειράς κόμικς του Κίνο. Οι μαφαλντικοί θα τον θυμάστε, είναι ο γιος του μπακάλη, ήδη ξεσκολισμένος στα κόλπα της μπακαλικής, μονομανής με το χρήμα, φανατικός υπέρμαχος της ελεύθερης οικονομίας, προσγειωμένος, πρακτικός, ορκισμένος εχθρός των διανοούμενων, που περιφρονεί οτιδήποτε δεν εξαργυρώνεται σε μετρητά και που δεν τα πολυκαταφέρνει στο σχολείο. Βέβαια, ο Μανολίτο σώζεται και γίνεται έως και συμπαθητικός, επειδή είναι παιδί. (Αν πάντως μεγαλώσει σε δύσκολους καιρούς, θα γίνει από μαυραγορίτης έως ταγματασφαλίτης ή χρυσαυγίτης). Μια από τις γνωστότερες ατάκες του Μανολίτο, που ένα φεγγάρι την είχε τυπώσει στις τσάντες των βιβλίων του το σκακιστικό βιβλιοπωλείο Κάισσα, ήταν όταν τα άλλα παιδιά στην παρέα βάλθηκαν να του μάθουν σκάκι. Του εξηγούν λοιπόν: αυτή είναι η βασίλισσα, κινείται έτσι, αυτός είναι ο Πύργος, κάνει αυτές κι αυτές τις κινήσεις, αυτό είναι το πιονάκι, πηγαίνει μόνο μπροστά -και τα λοιπά. Κι αφού τους ακούει με προσοχή, γυρίζει ένα πιόνι ανάποδα και προσπαθεί να το ανοίξει, χωρίς φυσικά να τα καταφέρνει –Και από πού μπαίνουν οι μπαταρίες; ρωτάει.

Αλλά γιατί ο Μανολίτο; Γιατί θυμήθηκα ένα σκίτσο της σειράς, στο οποίο ο Μανολίτο ενσαρκώνει ακριβώς αυτή τη βαθιά και περήφανη αμάθεια. Ιδού στα ισπανικά, η επεξήγηση από κάτω.

Η δασκάλα λέει για τον Χριστόφορο Κολόμβο: «Και παρά τις κοροϊδίες και την έλλειψη κατανόησης όλων, ο Κολόμβος εξακολουθούσε να υποστηρίζει ότι η Γη είναι στρογγυλή.». Και από το πίσω θρανίο ο Μανολίτο καγχάζει: «Στρογγυλή; Ρε τον ηλίθιο!» Αυτή την ανόθευτη και ακατανίκητη βλακεία, χωρίς το ελαφρυντικό της παιδικής ηλικίας, θα μπορούσε να τιμήσει το βραβείο Μανολίτο. Αν και φοβάμαι πως υπάρχει τρομερός ανταγωνισμός για τη διάκριση αυτή, οπότε η διαλογή προμηνύεται ιδιαίτερα δύσκολη!