Και κυρίως μη ζητήσετε τασάκι!

Στο προχτεσινό άρθρο μας, το κείμενο της Τέτης Σώλου με τις 111 λέξεις τουρκικής προέλευσης, υπήρχε και η λέξη «τασάκι». Τόσο στο ιστολόγιο όσο και στο Φέισμπουκ, έγιναν σχόλια από φίλους, όλα περίπου στο ίδιο πνεύμα -αναρωτιούνταν οι φίλοι αν το τασάκι έχει όντως τουρκική προέλευση, δεδομένου ότι, όπως ήξεραν οι ίδιοι, στα τουρκικά tasak σημαίνει κάτι άλλο, και, όπως έγραψε εδώ ένας φίλος, θα ήταν κακή ιδέα να ζητήσετε από έναν Τούρκο σερβιτόρο να σας φέρει ένα tasak.

Πριν προχωρήσω, να προειδοποιήσω ότι το σημερινό άρθρο ασχολείται με και περιέχει λέξεις μη κόσμιες, οπότε αν ενοχλείστε μην προχωρήσετε την ανάγνωση. Εγώ δεν πολυσυνηθίζω τις «κακές» λέξεις, αλλά όταν τις χρησιμοποιώ δεν τις μασκαρεύω με αστερίσκους και τελίτσες, κι έτσι, όπως είπαμε και στυο προηγούμενο άρθρο, ο λόγος που θα ήταν κακή ιδέα να ζητήσετε από έναν Τούρκο σερβιτόρο να σας φέρει ένα «τασάκ» είναι ότι στα τουρκικά η λέξη αυτή σημαίνει «όρχις», κοινώς «αρχίδι».

Παρ’ όλ’ αυτά, το τασάκι έχει τουρκική προέλευση, διότι είναι υποκοριστικό της λέξης τάσι, που σημαίνει (αρχικά) ένα κύπελλο με πλατύ στόμιο (μου’δωσες νερό σ’ ασημένιο τάσι, λέει το τραγούδι) αλλά και πιάτο ή πιατάκι ενώ έχουμε στη νεότερη εποχή και τα τάσια των αυτοκινήτων. Αυτό το τάσι είναι δάνειο από το τουρκ. tas, που είναι αραβικής προέλευσης -και από την αραβική λέξη προήλθε και το γαλλικό tasse.

Λέξη tasak στα τούρκικα δεν υπάρχει -ο όρχις είναι taşak, με τσιγκελάκι κάτω από το s. Συγγενεύει με τη λέξη taş που είναι η πέτρα. Η τουρκική λέξη είναι γνωστή (όχι πολύ) στη βόρεια Ελλάδα, όπου κάποιοι ξέρουν και τη βρισιά ‘τεκ τασάκ’ (μονάρχιδος).

Αλλά βέβαια, η μικρή διαφορά στην προφορά δεν εμποδίζει το  «τασάκι» να είναι πράγματι λέξη προς αποφυγή στην Τουρκία, γι’ αυτό και οι Ρωμιοί της Πόλης το λένε σταχτοδοχείο ή τσιγαροπιατάκι.

Οπότε, το σημερινό μας άρθρο θα είναι αφιερωμένο σε τέτοια ‘τασάκια’, δηλαδή λέξεις απολύτως αθώες σε μια γλώσσα που όμως είναι κακόσημες σε μιαν άλλη. Θα πούμε πράγματα που τα έχουμε ενδεχομένως αναφέρει ξανά, σκόρπια σε σχόλια άλλων άρθρων -και θα περιμένω και τη δική σας συμβολή με παραδείγματα. Δεν θα είναι και πολύ σοβαρό άρθρο δηλαδή, αλλά Παρασκευή ήρθε, τελειώνει η βδομάδα, συγχωρείται λίγη χαλαρότητα θαρρώ.

Καμιά φορά υπάρχει πρόβλημα όχι με απλές λέξεις αλλά με κύρια ονόματα. Καναδυό φορές που έχω ταξιδέψει με γκρουπ σε αραβική χώρα, ο ξεναγός, θυμάμαι, Έλληνας ή καλός γνώστης της ελληνικής, μας είχε ρωτήσει αν υπάρχει στην ομάδα κανένας Νίκος (και, φυσικά, υπήρχε τουλάχιστον ένας) και μας είχε συμβουλέψει να μη τον φωνάζουμε δυνατά με το όνομά του διότι στα αραβικά σημαίνει «κάτι κακό». Πράγματι, στα αραβικά της βορείου Αφρικής «νικ» ή ‘νίκα’ σημαίνει ‘γαμώ’. Από εκεί πιθανώς προέρχεται και το γαλλικό αργκοτικό niquer με την ίδια σημασία (και άλλες πολλές).

Και βέβαια το όνομά σου δεν μπορείς να το αλλάξεις ή να το αποφύγεις χρησιμοποιώντας κάποιο συνώνυμο. Θυμάμαι μια ιστορία που μου έλεγε ο παππούς μου, ότι είχε σταλεί στην Οθωμανική Τουρκία ένας Γερμανός πρεσβευτής ή στρατιωτικός σύμβουλος ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων, που λεγόταν Μποκ (Bock) -οι Τούρκοι παρακάλεσαν να σταλεί στη θέση του κάποιος άλλος, διότι στα τούρκικα bok σημαίνει, με το συμπάθειο, σκατά.

Αντίστροφα, πολλά ονόματα ξένων ποδοσφαιριστών ηχούν κακόσημα στα ελληνικά -με κορυφαίον μάλλον εκείνον τον Μουνίτις για τον οποίο έχει γραφτεί ότι ματαιώθηκε η μεταγραφή του εξαιτίας του επωνύμου του. Κυκλοφορεί μάλιστα στο Διαδίκτυο (ίσως το έχουμε βάλει κι εδώ) ολόκληρη εντεκάδα με ποδοσφαιριστές με ανάλογα επώνυμα, σαν τον Πουτσίλα, τον Γκαμιέτ και βέβαια τον ξακουστό Ζ’Μπούτσαμ -που θα ταίριαζε να έπαιζαν στη χιλιάνικη Κόλο Κόλο.

Και για να κλείσω με τα ονόματα, να διηγηθώ και το αντίστροφο, που το έπαθε μια γνωστή μου που λεγόταν Καραχάλιου -μια μέρα έξω από το γραφείο της είχε έρθει ένα συνεργείο να περάσει κάτι καλώδια, και οι εργάτες, που ήταν Πορτογάλοι, φώναζαν ο ένας στον άλλο κάτι που έμοιαζε με «καραχάλιου». Η γνωστή μου νόμισε πως τη φωνάζουν -αλλά στα πορτουγκέζικα caralho (καράλιου) είναι, με το συμπάθειο, η ψωλή -και η λέξη χρησιμοποιείται συχνά σαν υβριστικό επιφώνημα.

Σε ένα παλιότερο άρθρο ο φίλος μας ο Δημήτρης Μ. είχε διηγηθεί μιαν ιστορία για ένα φιλικό του ζευγάρι, ελληνοϊταλικό. Όταν πρωτογνωρίστηκαν οι δυο συμπεθέρες δεν σχημάτισαν την καλύτερη εντύπωση η μία για την άλλη. Η μεν Ιταλίδα επειδή άκουσε την Ελληνίδα συμπεθέρα να ρωτάει «πού να κάτσω», η δε Ελληνίδα όταν άκουσε την Ιταλίδα συμπεθέρα να λέει «che puzza!» για μια δυσάρεστη μυρωδιά. Σχημάτισαν και οι δύο την εντύπωση πως η συμπεθέρα τους ήταν «εξώλης καὶ προώλης» για να λέει δημοσίως καὶ μεγαλοφώνως «cazzo» και «πούτσα» αντιστοίχως (οι λέξεις είναι συνώνυμες).

Αν puzza είναι η δυσωδία στα ιταλικά, στα γερμανικά putzen είναι το ρήμα καθαρίζω και Putzfrau η καθαρίστρια. Κάπου έχω διαβάσει συνεντεύξεις μεταναστριών στη Γερμανία, οι οποίες, στην ερώτηση του δημοσιογράφου «πού δουλεύετε;», κοκκίνιζαν και πνιγοντας σκανδαλισμένα γέλια απαντούσαν «στις πούτσες, με το συμπάθειο».

Για να μείνουμε στα εργασιακά, έχω διηγηθεί κι άλλη φορά μια ιστορία που ίσως συνέβη -αν δεν είναι μπεντροβάτη. Πριν από καμιά δεκαπενταριά χρόνια, μια Ελληνίδα είχε προσληφθεί στο ιδιαίτερο γραφείο ενός επιτρόπου της Κομισιόν, το οποίο λέγεται cabinet στα γαλλικά και αποκαλείται «καμπινέ» στην καθομιλουμένη των Ελλήνων ευρωϋπαλλήλων, όχι χωρίς μια δόση ειρωνείας, αν σκεφτούμε ότι ο προϊστάμενος του ιδιαίτερου γραφείου λέγεται καμπινεδάρχης. Όταν με το καλό η κοπέλα γύρισε όλο καμάρι το καλοκαίρι στο χωριό της, τη ρώτησαν οι γυναίκες του μαχαλά πού δουλεύει, κι αυτή απάντησε, χωρίς να το σκεφτεί, «στο καμπινέ». Όπως καταλαβαίνετε, βούιξε το χωριό για την κόρη του τάδε που γύρισε με μια μύτη μέχρι κειπάνω ενώ καθαρίζει καμπινέδες εκεί στην Ευρώπη που την έστειλε ο πατέρας της –σαν δεν ντρέπεται κι αυτός, να τη σπουδάσει δικηγορίνα για να καθαρίζει τους απόπατους των Βέλγων.

Εγώ αυτά μπόρεσα να θυμηθώ, περιμένω να συμπληρώσετε την εικόνα, ιδίως με ανώδυνες ελληνικές λέξεις που έχουν ακατάλληλη δι’ ανηλίκους σημασία σε ξένες γλώσσες. Και να θυμάστε, αν πάτε εκδρομή στην Τουρκία μην τους ζητήσετε τασάκι!