Κωνσταντινελενικά μεζεδάκια

Αύριο γιορτάζει η μισή Ελλάδα, οπότε αποφάσισα να τιτλοφορήσω έτσι το βδομαδιάτικο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο. Το αντίστοιχο περυσινό, που είχε πέσει ανήμερα της γιορτής, το είχα πει «Ελενοκωνσταντινικά», οπότε με το σημερινό αποκαθιστώ την ισορροπία.

Να προσφέρω σε όσες και σε όσους γιορτάζουν αύριο τα εορταστικά άρθρα του ιστολογίου, για την Ελένη και για τον Κώστα (δεν έχω κανέναν φίλο που να τον λένε Κωνσταντίνο -ξέρω Κώστα, Κωστή, Ντίνο, αλλά με γαλαζοαίματους δεν έχω πολλά παρεδώσε).

Θα μπορούσα βέβαια το σημερινό άρθρο να το αποκαλέσω και «Τεταρτομνημονιακά μεζεδάκια» αφού τη βδομάδα που μας πέρασε συζητήθηκε στη Βουλή το πολυνομοσχέδιο που πήρε, καλώς ή κακώς, την τρέχουσα ονομασία «τέταρτο μνημόνιο» (ο κανονικός του τίτλος είναι ένα ασυμπάθιστο μακρινάρι).

Οι σχετικές συζητήσεις στη Βουλή δίνουν κατά καιρούς και κάμποσο υλικό για γλωσσικό σχολιασμό, αλλά τούτη εδώ αποτέλεσε την εξαίρεση, μια και η συγκομιδή μας ήταν φτωχή. Πάντως, αξιοπρόσεκτο γεγονός ήταν η αποβολή της κοινοβουλευτικής ομάδας της Χρυσής Αυγής ύστερα από τη χειροδικία του Κασιδιάρη και τη δικαιολόγησή της από τον κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο. Σε σχέση με αυτό το επεισόδιο, έγινε και το ευτράπελο σχόλιο ότι «βρήκε ευκαιρία ο Κασιδιάρης, τώρα που ο Παυλόπουλος δεν είναι πια στη Βουλή».

Πάμε όμως στα καθαυτό μεζεδάκια.

* Στην προσπάθεια να φτάσει η ελληνική γλώσσα τα πέντε εκατομμύρια λέξεις και να μας σβήσουν το χρέος οι πιστωτές, νέα λέξη γεννήθηκε σε άρθρο για τη δίκη της συζύγου του τραγουδιστή Πασχάλη Αρβανιτίδη (με το στιγμιαίο), το «προλούδιο», εφόσον: «Ο μάρτυρας ανέλυσε το «προλούδιο της ιστορίας που δικάζουμε σήμερα», όπως χαρακτήρισε τα όσα έχουν προηγηθεί και επιτέθηκε στην κατηγορούμενη»

Δεν είναι σαφές αν τον όρο τον έπλασε ο μάρτυρας ή ο δημοσιογράφος. Αν το πάμε ετυμολογικά, θα είναι κάτι (πέτρωμα ίσως; ) που βρίσκεται πριν από τον Λουδία ποταμό.

(Πρελούδιο βέβαια, όρος δανεικός από τη μουσική, προοίμιο αν θέλετε αυτόχθονα ελληνικό όρο).

* Η ακλισιά της εβδομάδας από σουπεράκι της ΕΡΤ: Ανεκτίμητη η αξία της λίμνης Κάρλα για την τοπική κοινωνία.

Η λίμνη Κάρλα, της λίμνης Κάρλας.

Αν ήταν η Κάρλα Μπρούνι, θα υπήρχε μια δικαιολογία να την αφήσουμε άκλιτη διότι είναι αλλοδαπή -αν και εγώ θα την έκλινα. Όμως, την Κάρλα λίμνη την κλίνουμε σε κάθε περίπτωση.

* Για κάποιο λόγο, αρκετά από τα σημερινά μας μεζεδάκια είναι μεταφραστικά. Και ξεκινάμε με ένα απολίθωμα δεινοσαύρου που ανακαλύφθηκε στον Καναδά, όπως διαβάζουμε σε επιστημονικό άρθρο του Χάφιποστ. Βρέθηκε, διαβάζουμε, ένα εξαιρετικά καλά διατηρημένο απολίθωμα από νοθόσαυρο, που μας οδηγεί σε ένα πολυεπίπεδο μεζεδάκι.

Καταρχάς, η απόδοση είναι λάθος. Όπως γράφτηκε και στη Λεξιλογία, το αγγλικό είναι nodosaur, και το πρώτο συνθετικό της λέξης είναι όχι ο «νόθος» αλλά το λατινικό nodus (απ’ όπου το αγγλ. node ή το γαλλ. noeud), ο κόμπος, ο όζος, διότι το εν λόγω δεινοσαυράκι έχει το δέρμα του καλυμμένο με οστέινα οζίδια. Θα τον πούμε νοδόσαυρο.

Η πλάκα είναι ότι υπάρχει όντως και νοθόσαυρος (nothosaur) αλλά είναι εντελώς άλλο είδος. Η άλλη πλάκα είναι ότι γλωσσικά, η λέξη «nodosaur» χαρακτηρίζεται… νόθο σύνθετο, επειδή το ένα συνθετικό είναι λατινογενές και το άλλο ελληνογενές.

Τέλος, αν δείτε τα σχόλια των αναγνωστών, θα προσέξετε ότι κάποιος αναγνώστης επιμένει ότι το δεινοσαυράκι πρέπει να γραφτεί «νωδόσαυρος» -αλλά δεν είναι φαφούτικο και δεν πήρε έτσι το όνομά του (νωδός είναι ο φαφούτης, από το στερητικό νη+οδούς).

* Τη φωτογραφία την ψάρεψα από φιλικό τοίχο στο Φέισμπουκ.

Δεν θα σταθώ στον «αύλειο χώρο» που πλέον έχει αντικαταστήσει παντού τον όρο «αυλή» των σχολείων -φήμες λένε ότι ένας διευθυντής που επέμενε να διατηρεί τον όρο «αυλή» μετατέθηκε στο Σουφλί.

Προσέξτε ότι η πινακίδα απευθύνεται σε «αδέσποτους ή μη σκύλους». Προφανώς, οι αδέσποτοι σκύλοι της περιοχής έχουν μάθει να διαβάζουν.

Εκείνος που δεν έχει μάθει πολύ καλά να διαβάζει είναι αυτός που έγραψε την υποσημείωση, διότι, αν δεν κάνω λάθος, και οπως επισήμανε φίλη, ο ν. 4039/2012 αφορά την οργανωμένη «επαναφορά» (το λέει κιόλας) δηλαδή επανεισαγωγή αδέσποτων ζώων στο φυσικό περιβάλλον, που γίνεται από Δήμους και φιλοζωικά σωματεία, και όχι την απλή διέλευση από τον… αύλειο χώρο.

* Και συνεχίζουμε με μιαν ακόμα προσθήκη στη γεωγραφία της Νομανσλάνδης.

Παλιός φίλος του ιστολογίου στέλνει άρθρο κρητικού ιστοτόπου που αφορά… κινέζικο λάδι που έκανε δώρο «ο επικεφαλής της Διοίκησης  Ghuxiong Yi Autonomous Prefecture, στην επαρχία της Province».

Η επαρχία Province (δεν ακούγεται και πολύ κινέζικο το όνομα, δεν βρίσκετε;) παίρνει αυτομάτως τη θέση της στη γεωγραφία της Νομανσλάνδης -στην πραγματικότητα πρόκειται για την επαρχία Yunnan (Yunnan Province) στην οποία βρίσκεται η Αυτόνομη Περιοχή Chuxiong Yi, που έχει… μόλις 2,5 εκατ. πληθυσμό.

* Στο μεταξύ, άκουγα το μπάσκετ από την Πόλη, όπου ο Ολυμπιακός κατάφερε να κερδίσει την πρωταθλήτρια Ρωσίας, την οποία ο ένας εκφωνητής αποκαλούσε ΤσεΕςΚα και ο άλλος ΤσεΣεΚα. Ίσως εδώ υπάρχει χάσμα γενεών. Οι παλιοί τη λέγαμε Τσε Σε Κα γιατί έτσι λεγόταν στα χρονια μας. Οι νεότεροι ΤσεΕςΚα διότι έτσι λέγεται τώρα -στην Ελλάδα πάντοτε. Το πώς λέγεται στα ρώσικα είναι μάλλον δευτερεύον, πάντως λέγεται ΤσεΕςΚα, Τσεντράλνι Σπορτίβνι Κλουμπ Αρμίι, Κεντρικός Αθλητικός Σύλλογος του Στρατού).

* Όταν είδα τη φωτογραφία αριστερά, σε φιλικόν τοίχο στο Φέισμπουκ, νόμισα ότι πρόκειται για μαργαριταρι -όπως είπα και πιο πάνω, για μια προσπάθεια να φτάσουμε τις 5 εκατομμύρια λέξεις. Νόμισα δηλαδή ότι είχε κάποιος να μεταφράσει το emballage = συσκευασία και μη βρίσκοντας λέξη το εξελλήνισε με το ζόρι.

Ωστόσο, το «εμβαλάγιο» είναι βέβαια απόδοση του emballage αλλά είναι απολύτως επίσημος όρος στη συνταγογραφία και μάλιστα, όπως βλέπω σε ανάρτηση ιστολογίου φαρμακοποιών, η ένδειξη «ανά εμβαλάγιο» θα προστίθεται στο εξής σε καθε συνταγή.

Το ιστολόγιο δεν διαθέτει φαρμακοποιό υπηρεσίας, γι’ αυτό αν κάποιος σχολιαστής ασκεί το επάγγελμα ή ξέρει κάτι περισσότερο ας μας διαφωτίσει για την υπόθεση.

* Και άλλο μεταφραστικό -είπαμε, σήμερα έχουμε πολλά.

Το Κουτί της Πανδώρας δημοσίευσε ένα ενδιαφέρον άρθρο για μια συλλογή φωτογραφιών από την ΕΣΣΔ των αρχών του ’50, που ήρθε τώρα στην επιφάνεια.

Από το ελληνικό σημείωμα μαθαίνουμε:

α. Ο Manhoff, στον οποίο οφείλονται οι φωτογραφίες,  «ήταν κορυφαίο στέλεχος του αμερικανικού πεζικού…».

Εδώ μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος: Αφού ήταν κορυφαίο στέλεχος του αμερικανικού πεζικού, τι δουλειά είχε ως στρατιωτικός ακόλουθος στην αμερικανική πρεσβεία στη Μόσχα, αντί να διοικεί μια μεγάλη μονάδα;

Από την αγγλική πρωτότυπη πηγή βλέπουμε ότι ο Μάνχοφ ήταν “US Army Major”, ταγματάρχης του αμερικανικού στρατου. Όχι κορυφαίο στέλεχος.

β. «Βιντεοσκόπησε» την κηδεία του Στάλιν.

Βιντεοκάμερες το 1953; Μόλις είχε ανακαλυφθεί η τεχνική βίντεο. Θα περνούσαν αρκετά χρόνια για να βγει έξω από τα τηλεοπτικά στούντιο.
Το αγγλικό κείμενο γράφει απλά και σωστά “filmed”, δηλαδή κινηματογράφησε.

γ. «Οι κληρονόμοι του φρόντισαν να τις δωρίσουν [τις φωτογραφίες] στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι «καλύπτουν» 16mm φωτογραφικού φιλμ.» Αν κάλυπταν 16 χιλιοστόμετρα, έναμισι πόντο δηλαδή, παναπεί όσο ένα δάχτυλο και κάτι, δεν θα ήταν και τόσο πολλές φωτογραφίες!

Tο αγγλικό λέει «reels of 16 millimeter film», δηλαδή μπομπίνες κινηματογραφικού φιλμ των 16 χιλιοστών.

* Tο απόφευγμα της εβδομάδας.

Tην εικόνα που βλέπετε τη συνάντησα στον τοίχο φίλης στο Φέισμπουκ. Πρόκειται για απόφθεγμα του Αισχύλου ή, πιο σωστά, «απόφευγμα», διότι στοιχηματίζω ό,τι θέλετε ότι δεν είναι γνήσιο, ότι ουδέποτε ο Αισχύλος είπε κάτι τέτοιο. Προς στιγμή σκέφτηκα να το πω στην φίλη, αλλά επειδή δεν θυμάμαι να έχουμε πάρε-δώσε σκέφτομαι πως μπορεί να ενοχληθεί (μια άλλη με είχε ξεφιλιώσει όταν της είπα ότι το «να οδηγήσουνε τη βλακεία στην τελευταία της κατοικία» δεν είναι Σεφέρης, αλλά Γκάτσος!)

Γιατί δεν μπορεί να είναι Αισχύλος; Διότι έννοιες όπως «πληρώνω για να πάω θέατρο» και «πληρώνομαι για να παίξω στο θέατρο» είναι μεταγενεστερες. Αλλά και επειδή (καλός ο αγιασμός, αλλά πάρε και μια γάτα) έψαξα στο TLG και δεν υπάρχει στα έργα του Αισχύλου η λέξη «θέατρ*»

Όπως σχολίασε φίλος: Γατάκι Σαίξπηρ, όταν ο Αισχύλος έγραφε «All the world is a stage» εσύ έτρωγες shepherd’s pie με βαλανίδια.

Άλλος φίλος έθεσε υπόψη μου ένα ρητό του Ευριπίδη, που ομολογώ ότι το αγνοούσα.

* Άρθρο σε αθλητικό ιστότοπο για τα επεισόδια στο παιχνίδι ΠΑΟΚ-Παναθηναϊκού και τον τραυματισμό του προπονητή του ΠΑΟΚ, γραμμένο από φιλοπαναθηναϊκή σκοπιά, μεταφέρει την έκθεση του γιατρού του γηπέδου:

Υπάρχει από την μία πλευρά η γνωμάτευση του γιατρού. Του γιατρού του αγώνα. Τι αναφέρει λοιπόν;

Επί λέξη:

«Εκληθών να εξετάσω τον προπονητή του ΠΑΟΚ, κύριο Ίβιτς στα αποδυτήρια της φιλοξενούμενης ομάδας, όπως διαπίστωσα έφερε εκδορά στο τριχωτό της κεφαλής. Δεν διαπίστωσα κλινικώς να παρουσιάζει απώλεια μνήμης ή κάποια άλλη κλινική συμπτωματολογία την συγκεκριμένη στιγμή. Κατόπιν όμως αναφερομένων αιτιάσεων εκ μέρους του περί αισθήματος ζάλης διεκομίσθη σε εφημερεύον νοσοκομείο για περαιτέρω έλεγχο».

Προσπερνάμε το «επί λέξη», που δεν είναι βέβαια σωστό αφού η λέξη είναι στη δοτική και κάνει (στα αρχαία) «λέξει», άρα «επί λέξει» και φτάνουμε στην πρώτη λέξη της γνωμάτευσης, που είναι ένας περίεργος τραγέλαφος. Ο γιατρός ή όποιος άλλος το έγραψε, θυμόταν μετοχές όπως το «ο δηλών» από το ρήμα «δηλώ», ήξερε και το «εκλήθην», τα πάντρεψε αυτά τα δύο και έφτιαξε τον τραγέλαφο «εκληθών»!

Αυτά γίνονται όταν αναγκάζουμε ολόκληρους κλάδους να γράφουν σε γλώσσα άλλη από τη μητρική τους και δεν καλλιεργούμε τη νεοελληνική, η οποία, ως γνωστόν, αγαπάει την αναλυτική σύνταξη: «Όταν κλήθηκα να εξετάσω … διαπίστωσα ότι έφερε…» ή «Κλήθηκα να εξετάσω … και όπως διαπίστωσα έφερε…» ή «Ο προπονητής, τον οποίο κλήθηκα να εξετάσω … έφερε, όπως διαπίστωσα, εκδορά»

* Κι άλλο ποδοσφαιρικό και μεταφραστικό. Θα διαβάσατε ίσως ότι ο πρόεδρος του Ολυμπιακού αγόρασε την ιστορική Νότιγχαμ Φόρεστ, που μια φορά κι έναν καιρό είχε πάρει δυο κολλητά κύπελλα πρωταθλητριών Ευρώπης (τότε που ήμουν 20 χρονών) αλλά εδώ και χρόνια βρίσκεται σε παρακμή, στην δεύτερη κατηγορία του αγγλικού πρωταθλήματος. Η Φόρεστ μάλιστα είναι ο μοναδικός σύλλογος σε όλη την Ευρώπη που έχει πάρει περισσότερα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα απ’ ό,τι εθνικά, μια και κατέκτησε το πρωτάθλημα Αγγλίας μία μόνο φορά.

Οι φίλαθλοι λοιπόν της Φόρεστ, που παρά τρίχα γλίτωσε τον υποβιβασμό στην 3η κατηγορία (η οποία, στο πλαίσιο του γενικότερου πληθωρισμού ονομάζεται League 1), θέλησαν να ευχαριστήσουν τους δυο νέους συνιδιοκτήτες της ομάδας και, για φιλοφρόνηση, θέλησαν να γράψουν στα ελληνικά το σύνθημα που τραγουδούν στο γήπεδο, Forest till I/we die -και βεβαια το έβαλαν στο Google translate, το οποίο έδωσε τη «σωστή» μετάφραση Δάσος μέχρι να πεθάνουμε! (Πράγματι, αυτή την απόδοση δίνει, το έλεγξα).

* Και κλείνω με ένα στιγμιότυπο από τη συζήτηση στη Βουλή.

Στη δευτερολογία του, ο Κ. Μητσοτάκης διάβασε τα στοιχεία για την ανάπτυξη ευρωπαϊκών χωρών κατά το πρώτο τρίμηνο του 2017: Ρουμανία 5,6 %, Βουλγαρία 4,1%, Πολωνία 3,4% Κύπρος 3,1%, για να καταλήξει θριαμβευτικά: όλη η Ευρωζώνη έχει ανάπτυξη! Η μόνη που είναι σε ύφεση είναι η Ελλάδα!

Προφανώς πρόκειται για παραδρομή της γλώσσας, αντί να πει «όλη η ΕΕ» -αν και δεν είναι τόσο αθώο το ολίσθημα, διότι εντός ευρωζώνης καμιά χώρα δεν σημειώνει τα πεντάρια και τα τεσσάρια της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας.

Από την άλλη, κάποιος φίλος παρατήρησε ότι μπορεί να μην υπάρχει παραδρομή, με την έννοια ότι αφού ο ομιλητής ανέφερε διάφορες χώρες της ΕΕ συνέχισε με το συμπέρασμα για την Ευρωζώνη.

Μπορεί, αν και εμένα αυτό μού θυμίζει μια μαμά που μαλώνει τον γιο της και του λέει:

H Άλκηστις πήρε 20, η Φαίδρα πήρε 19, η Νεφέλη πήρε 18 -όλα τα αγόρια της τάξης σου πήραν πάνω από σένα, ανεπρόκοπε Ιάσονα!

* Σε κάθε περίπτωση, καλό σαββατοκύριακο και χρόνια πολλά σε όσες και όσους γιορτάζουν αύριο!