Η νεροποντή (Διήγημα του Γιώργου Κλείτσα, εις μνήμην)

Ο μαθηματικός Γιώργος Κλείτσας, άνθρωπος πανέξυπνος και πολυτάλαντος, έφυγε από τη ζωή ξαφνικά στα 62 του χρόνια προχτές. Τον είχα γνωρίσει πριν από δεκαετίες, όταν παίζαμε σκάκι ως έφηβοι -με κέρδιζε.  Ασχολήθηκε περισσότερο με άλλα πνευματικά αθλήματα, κυρίως με το τάβλι (backgammon) όπου κατέκτησε πολλούς διεθνείς τίτλους και ένα παγκόσμιο πρωτάθλημα, αλλά και με το μπριτζ. Άλλωστε έγραψε και βιβλία τόσο για το τάβλι (σε συνεργασία) όσο και για το μπριτζ. Ήταν επίσης πρόεδρος της MENSA ενώ αγαπούσε και την επιστημονική φαντασία.

Το βιβλίο του για το μπριτζ, με τον πρωτότυπο τίτλο «Καινοτομία και μινιμαλισμός» (αναπτύσσει ένα σύστημα αγορών) βγήκε σε ιδιωτική έκδοση -οι ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι δεν διαγκωνίζονται για να εκδώσουν βιβλία μπριτζ- και το διέθετε ο ίδιος. Θέλησα να του το ζητήσω, μετά το αμέλησα -ήταν και η απόσταση στη μέση. Τελικά ένας φίλος μού έστειλε τον πρόλογο, που τον ανέβασα εδώ, διότι πιστεύω πως και ο πιο ξερός πρόλογος βιβλίου, ακόμα και ειδικού βιβλίου όπως τούτο, κάτι λέει για τον συγγραφέα.

Όμως ο Κλείτσας έγραφε και διηγήματα. Βρήκα στη σελίδα του στο Φέισμπουκ ένα διήγημα επιστημονικής φαντασίας, που το είχε γράψει σε ένα λογοτεχνικό εργαστήρι της Αθηναϊκής Λέσχης Επιστημονικής Φαντασίας πριν από χρόνια και το δημοσίευσε ξανά τον περασμένο μήνα. Κατά σύμπτωση, το θέμα του είναι η θνητότητα. Το δημοσιεύω λοιπόν εις μνήμην. Η σημείωση με πλάγια στο τέλος είναι του συγγραφέα.

Η κηδεία του θα γίνει τη Δευτέρα στις 11.30 στο νεκροταφείο Ζωγράφου.

 

Η νεροποντή

«Always be a little improbable» Oscar Wilde

Άνοιξη, εποχή της αθωότητας και του ιλίγγου. Τα πρώτα ερωτήματα, οι πρώτοι έρωτες, τα πρώτα διαβάσματα, οι πρώτες αμφισβητήσεις. Στη στροφή ενός δρόμου, ο ίλιγγος που φέρνει η σκέψη του κόσμου, η ξαφνική συνειδητοποίηση του παράλογου. Το μέλλον αόρατο, μακρινό. Ραδιόφωνο, γειτονιές, ελληνικές ταινίες, ελληνικά συγκροτήματα, Al Bano, Mario Jelinotti, Christophe, Adamo. Τα πρώτα πάρτυ, μπλουζ και σέικ, «Άνθρωπε αγάπα», «Έλα μια φορά», «Io di notte», «Perchè», «Melancolie in Settembre», «Cuore matto», «La donna di un amico mio». Η Φιλόκα, η Βαρβάρα, η Ντόροθυ, η Αθηνά, η Ρένα, η Σούλα, όψεις της Θεάς που σιγά-σιγά σχηματιζόταν. Κι απ’ την άλλη ξάγρυπνα βράδια, ντετερμινισμός, Καμύ και Κάφκα, Έσσε και Καλβίνο. Ξάστερος ουρανός χωρίς βροχές.

Γιατί είναι ασύμμετρος ο κόσμος; Γιατί δεν υπάρχει απλά το κενό ή ούτε καν αυτό, έστω ένα σημείο, έστω ένας κύκλος, μια σφαίρα, κάτι απόλυτα συμμετρικό τέλος πάντων; Πότε έσπασε η συμμετρία, αν ποτέ υπήρξε;
Καλοκαίρι, εποχή της ματαιοδοξίας και της ανεμελιάς. Σκάκι, μπριτζ και τάβλι. Απέραντος ο ορίζοντας του χρόνου. Πανεπιστήμιο, φοιτητικά ξενύχτια και φόρτωμα στον κόκορα. Δικαίωμα στην τεμπελιά. Επίσκεψη στο Άγιο Όρος – όχι ότι θα άλλαζε τίποτα. Στρατός, πτυχίο και γάμος. Τα σύννεφα πυκνώνουν στον ορίζοντα.

Πώς μαθαίνει κανείς; Απ’ τα βιβλία, από συζητήσεις; Οι μεγάλοι λογοτέχνες βγαίνουν απ’ τα Πανεπιστήμια; Όχι, βέβαια, απαντάει ο αγαπημένος μου συγγραφέας. Θητεύουν στον ιππόδρομο και στις λέσχες και ‘χάνουν τον καιρό τους’ στα καταγώγια. Η φιλία; Κάτι ασήμαντο: οι καλύτεροι φίλοι είναι αυτοί που δεν πιστεύουν στην αξία της φιλίας. Ο έρωτας, αυτός μάλιστα.

Φθινόπωρο. Μαρσέλ Προυστ και ‘Αναζητώντας το χαμένο χρόνο’. Εποχή του έρωτα χωρίς ανταπόκριση – θα μπορούσαμε να πούμε σκέτα του έρωτα. Εποχή της επίπλαστης ευτυχίας, του αναλώματος, της τέλειας αδιαφορίας για τον κόσμο. Ανοίγουν οι κρουνοί και δίνουν όλες τις οδύνες που ποθούμε, όλα τα απατηλά ομοιώματα της ευτυχίας και χρήμα, πολύ χρήμα απ’ τον ουρανό. Κρυσταλλώνεται η Θεά κι έχει ένα και μοναδικό πρόσωπο, ένα και μοναδικό όνομα κι αλίμονό σου αν το παραλείψεις, αν πεις «ήτανε μια γκόμενα». Όχι, δεν θα το πεις αυτό, σ’ έβαλε να το ορκιστείς η ίδια μια νύχτα, θα πεις «ήταν η Κατερίνα». Η Κατερίνα, που ούτε τότε ούτε τώρα θυμάσαι τι χρώμα είχαν τα μάτια της.

Πιθανό είναι αυτό που συμβαίνει συνήθως. Το είπε κατά την παράδοση ο Πυθαγόρας. Πόσες θαυμάσιες εφαρμογές έχει αυτή η φαινομενική ταυτολογία! Δεν ξέρει κανείς από που ν’ αρχίσει.
Αρχή του χειμώνα, εποχή των συμπτώσεων και των θαυμάτων. Τα πρωτοβρόχια του φθινοπώρου δίνουν τη θέση τους σε ξαφνικές μπόρες, που μπορεί να εξελιχθούν και σε καταιγίδες. Όμως η νεροποντή που αντίκρισα ένα πρωί βγαίνοντας απ’ το σπίτι δεν έμοιαζε να δυναμώνει, ούτε και να λιγοστεύει. Είχα πάει να ρίξω ένα γράμμα στο Ταχυδρομείο και το νερό που έπεφτε στο πρόσωπο και στα μαλλιά μου και μούσκευε τα ρούχα μου δεν μ’ ενοχλούσε, αντίθετα με δρόσιζε, σχεδόν μου μιλούσε στην υδάτινη διάλεκτό του.

«Σκέψου», μου έλεγε, «δεν είναι παράξενο να βλέπεις σαν αετός στα πενήντα σου, όταν οι περισσότεροι της γενιάς σου έχουν πρεσβυωπία απ’ τα σαράντα;». Θυμήθηκα ότι πριν από πέντε χρόνια ο οφθαλμίατρος είχε μετρήσει ενάμισι βαθμό πρεσβυωπίας και μου είχε συστήσει να πάρω γυαλιά, αλλά το άφησα και σε λίγο καιρό δεν τα είχα ανάγκη, η όρασή μου από μόνη της είχε βελτιωθεί σημαντικά, ιδιαίτερα αν ήμουν ξεκούραστος. Το απέδωσα στην εξάσκηση του εγκεφάλου μου από τα πολυετή διαβάσματα, πίστευα ότι η ικανότητα των ματιών μου είχε όντως ελαττωθεί αλλά ο εξασκημένος εγκέφαλός μου αναπλήρωνε με το παραπάνω τα ελλιπή στοιχεία.
«Πιθανό είναι αυτό που συμβαίνει συνήθως», μου είπε η νεροποντή. «Μήπως είναι σύμπτωση και ότι ακούς καλύτερα από ποτέ, μάλιστα επίτηδες έχεις για ringtone έναν ανεπαίσθητο ήχο που τον ακούς μόνο εσύ και κάποιοι έφηβοι»; Είχε δίκιο αλλά κι ο πατέρας μου άκουγε εκπληκτικά στα εξήντα του. «Τα δόντια σου», συνέχισε η νεροποντή. «Δεν σου κάνει εντύπωση που τα τελευταία δέκα χρόνια δεν έχεις χάσει κανένα δόντι;». Σκέφτηκα ότι ήταν αλήθεια και όντως παράξενο, αφού είχα χάσει τρία δόντια σχετικά νέος. Και μόλις χτες είχα διαβάσει στην εφημερίδα ότι στέφτηκαν με επιτυχία οι πρώτες προσπάθειες των επιστημόνων να δημιουργήσουν από βλαστοκύτταρα ολοκαίνουργια δόντια σε ποντίκια .

«Μήπως πρέπει να σου υπενθυμίσω το ντεραπάρισμα του αυτοκινήτου σου στη Βάρη πριν από χρόνια, όταν τρέχοντας υπερβολικά έπεσες σε χαντάκι, αποφεύγοντας το αυτοκίνητο στο αντίθετο ρεύμα την τελευταία στιγμή και δεν έπαθες το παραμικρό, ενώ το σύμπαν γύρω σου διαλύθηκε;». »Η τη σωτηρία από βέβαιο πνιγμό, όταν ανέκτησες μετά από ηλίαση στην εξέδρα κοντά στη σημαδούρα ως δια μαγείας τις δυνάμεις σου και βγήκες στην ακτή κολυμπώντας σαν δελφίνι;». «‘Ή, ακόμα, την ανεξήγητη ακαΐα σου από φωτιά που έβαλες άθελά σου τηγανίζοντας πατάτες, μη γνωρίζοντας ότι το λάδι είναι αυτανάφλεκτο υγρό, την οποία προσπάθησες να σβήσεις με νερό, φουντώνοντάς την;».

«Σαν να μαζεύονται πολλές ανεξήγητες συμπτώσεις», μονολόγησα, πηδώντας απρόσεκτα απ’ το πεζοδρόμιο σ’ ένα ρυάκι.

«Σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής σου άνθρωποι πέθαιναν από καρκίνο», είπαν οι σταγόνες, «τόσοι, όσες σταγόνες πέφτουν σε μια βροχή. Εσύ όμως δεν θα κινδυνέψεις σοβαρά, αν, ό μη γένοιτο, αφού από σήμερα δόθηκε η άδεια για τη χρήση νανορομπότ στο ανθρώπινο σώμα». Ήταν κι αυτό αληθινό, η είδηση της ημέρας, μπορούσα να το διαβάσω στις εφημερίδες που κρέμονταν απ’ τα περίπτερα. Ανέτειλε μια εποχή τεράστιας προόδου στην Ιατρική, οι μελλοντικές γενιές θα ήταν απαλλαγμένες από τις ασθένειες-μάστιγες του παρελθόντος. Ήδη είχε αρχίσει και η καθαυτό επιμήκυνση της ανθρώπινης ζωής με τις ενέσεις τελομεράσης. Όλα τώρα αποκτούσαν ένα νόημα, όλα κόλλαγαν τόσο καλά όσο στο κεφάλι ενός κατά φαντασίαν ασθενούς ή κάποιου που έχει μανία καταδίωξης.

«Είσαι ένα πρόγραμμα», είπα ξαφνικά. «Ένα πρόγραμμα που εμφανίζεται σαν βροχή γιατί στην πραγματικότητα είναι ένας βρόχος». Ήμουν ειδικός στον προγραμματισμό υπολογιστών. Μπορούσα να γράφω τρισεκατομμύρια γραμμές κώδικα σε λίγες ώρες, χρησιμοποιώντας δικές μου τεχνικές αυτόματης ανάπτυξης των υπορουτινών. Μάλιστα, είχα βρει τρόπους να σπάω την ομοιομορφία τους χρησιμοποιώντας άλλες τεχνικές ανωτέρου επιπέδου, σε σημείο που πολλές φορές να μην αναγνωρίζω τα δικά μου προγράμματα.

«Είμαι το πεδίο Higgs», είπε η νεροποντή. «Είμαι βροχή, βράνη, βρόχος, ό,τι θέλεις. Είμαι και σωματίδιο. Στην ουσία, βέβαια, δεν έχεις άδικο, είμαι πρόγραμμα – τα πάντα είναι προγράμματα. Έχω μπλοκάρει και περιμένω ένα δεδομένο εισόδου για να συνεχίσω». Προσπαθούσα να θυμηθώ, να ξεπεράσω τα εμπόδια που εγώ ο ίδιος είχα βάλει. Θυμήθηκα αμυδρά ένα πρόχειρο σχεδιάγραμμα που είχα φτιάξει κάποτε, ένα flow chart, ένα λογικό διάγραμμα που κατέληγε σ’ ένα τριγωνάκι.

«Περιμένω το input, και μάλιστα από το ένα και μοναδικό ον που μπορεί να μου το δώσει, κι αν αυτό σου λέει κάτι, από το ένα και μοναδικό ον που υπάρχει. Από τον ίδιο τον προγραμματιστή του ενός και μοναδικού προγράμματος», είπε η νεροποντή. «Τόσες φορές έχει ξαναγίνει, το ξέχασες; Λοιπόν, να θεωρήσω ως δεδομένο το συνηθισμένο σου break ή αυτή τη φορά θα πρωτοτυπήσεις επιλέγοντας το ασυνήθιστο continue; Σου υπενθυμίζω ότι μετά από λίγα λεπτά, αν δεν έχεις απαντήσει, θα ισχύσει το default δεδομένο εισόδου, το break».

«To break μηδενίζει στιγμιαία το πεδίο, δημιουργεί απ’ τις τυχαίες διακυμάνσεις του κενού άλλους κόσμους, πρωτόγνωρους και ξαναγυρνάει στο ίδιο σταυροδρόμι μετά από χρόνια», είπα, «ζητώντας ξανά επιλογή, όμως το continue είναι μονόδρομος, θα με εγκλωβίσει για πάντα σ’ αυτό το σύμπαν. Για στάσου, όμως, θα ήθελα λίγο χρόνο να σκεφτώ : halt, δεν υπάρχει halt;», ρώτησα.

«Πλάκα μου κάνεις»; αντήχησε η υδάτινη φωνή μέσα στο μυαλό μου. «Εσύ είσαι ο προγραμματιστής. Και τι θα ήταν το halt; Ένα πάγωμα του χρόνου. Το χρειάζεσαι πραγματικά;».

Τέτοιες ώρες τέτοια λόγια – άντε να θυμηθώ γιατί δεν είχα βάλει και το halt σαν εναλλακτική. Ίσως για να μην έχω στη διάθεσή μου υπερβολικό χρόνο να σκεφτώ – οι σωστές αποφάσεις παίρνονται συνήθως αυθόρμητα. Έκανα φλας-μπακ όχι σε μία, όπως συμβαίνει στους ετοιμοθάνατους, αλλά σε αμέτρητες περασμένες ζωές, καθεμιά σε διαφορετικό πλανήτη με άστρα και γαλαξίες καρφωμένα στο στερέωμά του. Καθώς η μνήμη μου δυνάμωνε με εκθετικό ρυθμό, θυμήθηκα πως είχα ζήσει σε κόσμους τέλειους, είχα βρεθεί σε γυάλινα παλάτια με πανέμορφες γυναίκες που δεν μου χάλαγαν χατίρι, είχα γνωρίσει την πλήξη της πλησμονής, την αφόρητη βαριεστημάρα της τέλειας ομορφιάς. Εδώ όμως, σ’ αυτόν τον πλανήτη, είχα συνυφανθεί με την ιδέα της θνητότητας και γι’ αυτό οι χαρές και οι λύπες είχαν άλλο χρώμα. Είχα αισθανθεί στο πετσί μου την απόρριψη, και μόνο έτσι η αποδοχή αποκτούσε νόημα. «Θεέ μου, πόσο τον αγάπησα αυτόν τον κόσμο, τέλειο μέσα στην ατέλειά του», είπα στον εαυτό μου. Είχα δει ανθρώπους να αλλάζουν σπίτια χωρίς λόγο, να αλλάζουν εραστές και ερωμένες σαν πουκάμισα και να πετάνε τα ίδια τα πουκάμισά τους προτού καν παλιώσουν, να μετατρέπουν σε παλιοσίδερα τόσο άκαρδα τα παλιά τους αυτοκίνητα. Εγώ είχα δεθεί με τα σπίτια, με τα αντικείμενα, με τους ανθρώπους. Τα ρούχα μου έλιωναν στο κορμί μου προτού τα αποχωριστώ. Πολλαπλασιαζόμουν, απλωνόμουν, ρίζωνα μέσα σ’ όλα αυτά κι ήμουν ευτυχισμένος. Αν αποφάσιζα να εγκαταλείψω οριστικά αυτόν τον κόσμο, ένα κομμάτι μου θα χανόταν μαζί του για πάντα κι αυτό δεν το άντεχα. Ήταν πολλές οι στιγμές που δεν ξεχώριζα την επίπλαστη ευτυχία από την πραγματική, όμως σ’ αυτή τη γη που είχα ζυμωθεί μαζί της, ακόμα και οι μεγαλύτερες οδύνες μου έδιναν μια μικρή χαρά. Εδώ κατοικούσαν οι σκιές που με είχαν κάνει να ζήσω την κάθε στιγμή σαν αιωνιότητα, σε μια ακρογιαλιά αυτού του πλανήτη, αγκαλιά με μια Θεά, είχα θελήσει να φωνάξω «Κάτθανε νυν Διαγόρα». Σ’ αυτό το σύμπαν κατοικούσε, αλλά δεν ήξερα για πόσο ακόμα, η Κατερίνα, ένα θραύσμα πλέον θεάς που ήταν τόσο ζωντανή όσο οι φωτογραφίες της που είχα πάντα μαζί μου ή το μπουκαλάκι με το αγαπημένο της άρωμα που είχα κρατήσει με τη μάταιη, όπως αποδείχτηκε, ελπίδα, να αναδύει τη μυρωδιά του κορμιού της κάθε φορά που το άνοιγα.

‘Continue’, είπα. Το σωματίδιο του Higgs δεν μου ζήτησε επιβεβαίωση.

Κι από τότε πλατσουρίζω σ’ αυτό το νεκρό κόσμο, σ’ έναν κόσμο που συνεχίζουν να συμβαίνουν ιατρικά θαύματα και θαυμάσιες τεχνολογικές ανακαλύψεις όπως οι κάθε είδους νανοεφαρμογές και η τετραδιάστατη τηλεόραση. Με το πέρασμα του χρόνου, η νεροποντή που δρόσισε το πρόσωπό μου τόσο ευχάριστα στην αρχή συνυφασμένη με την υπόσχεση της αθανασίας, μοιάζει όλο και περισσότερο με το κινεζικό μαρτύριο της σταγόνας. Οι μορφές που μου έδωσαν τόση χαρά άλλοτε, χάθηκαν γιατί δεν ήταν φτιαγμένες από το δικό μου υλικό και το μόνο που ελπίζω πια είναι ένα λάθος στο πρόγραμμα, ηθελημένο ή τυχαίο. Όχι, δεν μετανιώνω που έχασα για πάντα τα παλάτια από χρυσό και γυαλί, τις πρόθυμες και υπάκουες καλλονές. Θλίβομαι μόνο για τις φθαρτές χαρές που χάθηκαν οριστικά και αμετάκλητα. Φαντάζομαι το πεδίο να πυκνώνει, τη βροχή να δυναμώνει, να μετατρέπεται σε καταιγίδα, να δέρνει το πρόσωπό μου, να μουσκεύει τα ρούχα μου φτάνοντας μέχρι το μεδούλι. Αστραπές να καταυγάζουν το τοπίο και κεραυνούς να πέφτουν ανεξέλεγκτα σε μικρή απόσταση με μουσική υπόκρουση τρομερά μπουμπουνητά. Κι εγώ να σφίγγω πάνω μου τις ξεθωριασμένες φωτογραφίες και να ραντίζω το κεφάλι μου με ό,τι θά ‘χει απομείνει απ’ το ξεθυμασμένο απ’ το χρόνο άρωμα μήπως, περιμένοντας το μοιραίο χτύπημα, δω έστω και την τελευταία στιγμή μια μορφή, μια οπτασία, ενώ κάθε αστραπή θα φωτίζει στα βάθη του μυαλού μου τις λέξεις του ποιητή : «Ζω για τότε που δεν θα υπάρχω».

Το παραπάνω διήγημα παρουσιάστηκε σε ένα λογοτεχνικό εργαστήριο της ΑΛΕΦ πριν από αρκετά χρόνια και ήταν υποψήφιο για να μπει σε ανθολογία ΕΦ. Σωστά κόπηκε, ίσως γιατί προς το τέλος έγινε λίγο μελό (Κι από τότε…). Ένα απόλυτα αυτοβιογραφικό διήγημα.