Οι νονοί και το καλάθι τους

Σύμφωνα με τις εξαγγελίες, από μεθαύριο αρχίζει η εφαρμογή ενός νέου καλαθομέτρου της κυβέρνησης, του καλαθιού των νονών, που θα περιλαμβάνει παιχνίδια και λαμπάδες, δηλαδή τα δώρα που παραδοσιακά παίρνουν οι νονοί και οι νονές στα βαφτιστήρια τους πριν από το Πάσχα.

Αρχικά, το νέο μέτρο είχε κυκλοφορήσει ως «Καλάθι του νονού» αλλά τελικά διευκρινίστηκε ότι ο τίτλος θα είναι, στον πληθυντικό, «των νονών». Υποθέτω ότι η αλλαγή έγινε για τον ίδιο λόγο που τελικά το Καλάθι της νοικοκυράς μετονομάστηκε σε Καλάθι του νοικοκυριού: να μη δίνεται η εντύπωση ότι μόνο ένα φύλο έχει τον ρόλο της προσφοράς δώρων στα βαφτιστήρια.

Αν όντως αυτή ήταν η σκέψη πίσω από την υιοθέτηση της ονομασίας «Καλάθι των νονών», δηλαδή το να παραπέμπει τόσο στον νονό όσο και στην νονά, έχω να πω ότι απέτυχε. Απέτυχε διότι, εγώ τουλάχιστον, όταν ακούω «των νονών» σκέφτομαι πολλούς άντρες νονούς, μάλιστα μαφιόζους όπως στην ταινία του Κόπολα. Αν ήθελε το υπουργείο Ανάπτυξης να αποφύγει την ταύτιση με τον άντρα νονό αλλά και με τον άντρα μαφιόζο, δεν είχε παρά να ονομάσει το μέτρο Καλάθι του νονού και της νονάς ή, ακόμα καλύτερα, Καλάθι της νονάς και του νονού.

Οπότε, καλό είναι να λεξιλογήσουμε γι’ αυτή τη λέξη σήμερα, ώστε από μεθαύριο νονοί και νονές να είναι έτοιμοι για να αναλάβουν καθήκοντα.

Ο νονός, όπως ξέρουμε, είναι αυτός που δίνει το όνομα στο παιδί που βαφτίζεται και που, θεωρητικά τουλάχιστον, αναλαμβάνει την υποχρέωση της θρησκευτικής και πνευματικής διαπαιδαγώγησής του -και αντίστοιχα, αν είναι γυναίκα, η νονά. Ο νονός λέγεται και πνευματικός πατέρας, η νονά πνευματική μητέρα. Λέμε επίσης, στο λαϊκότερο, νουνός ή νουνά.

Και επειδή δυο παιδιά που έχουν βαφτιστεί από τον ίδιο νονό ή την ίδια νονά θεωρούνται πνευματικά αδέρφια, παλιότερα υπήρχε (ή ίσως ακόμα υπάρχει, διευκρινίστε παρακαλώ όσοι ξέρετε καλύτερα) κώλυμα στον γάμο δυο τέτοιων «αδελφιών» -θυμάμαι μάλιστα πως μια συγγένισσά μας έλεγε πως γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο βάφτιζε μόνο κορίτσια. Βέβαια, πολιτικοί όπως ο Μητσοτάκης πατήρ, που κατά τον θρύλο έχουν βαφτίσει τετραψήφιο αριθμό παιδιών είναι κάπως δύσκολο να κρατάνε λογαριασμό με τα αναδεξίμια τους και τις μεταξύ τους σχέσεις.

Ήδη ανάφερα κι αυτή τη λέξη, οπότε να πούμε ότι ο νονός λέγεται και ανάδοχος ενώ ο βαφτισιμιός, ή το βαφτιστήρι, λέγεται και αναδεκτός ή αναδεξιμιός.

Η λέξη ετυμολογείται από το ύστερο ελνστ. νόννος `πατέρας, καλόγερος΄ < υστλατ. nonnus, με ίδιες σημασίες. Στα ελληνικά η λέξη πέρασε πρώτα ως κύριο όνομα πχ ο Νόννος ο Πανοπολίτης, ο επικός ποιητής της ύστερης αρχαιότητας. Συνδέεται και με το νέννος = αδελφός της μητέρας ή του πατέρα, θείος. Ο Μπαμπινιώτης, επειδή λέει είναι ελληνιστικό το δάνειο, το γράφει με δύο ν, νοννός και νοννά και νουννός και νουννά -λέτε να οξυγονώνεται έτσι ο εγκέφαλός μας περισσότερο;

Βέβαια, μπορούμε να δούμε τη λέξη και σαν όρο της νηπιακής γλώσσας, οπότε είναι συζητήσιμο αν μπορούμε να μιλάμε για δάνεια. Μια άλλη εμφάνιση της λέξης στη νηπιακή γλώσσα είναι το έθιμο, όταν το παιδί φταρνίζεται ή βήχει ή πνίγεται, να του λέμε «ο νονός, ο νονός» -αγνοώ για ποιο λόγο ενεργεί ιαματικά ή καταπραϋντικά η επίκληση.

Μια άλλη παιδιόφραστη εμφάνιση της λέξης, είναι στο ποιηματάκι Μ’ αγαπάς μαμά; Μα παιδί μου, μα! όπου και οι στίχοι: Μ’ αγαπάς νονέ; Ναι, παιδί μου, ναι! Μ’ αγαπάς νονά; Να παιδί μου, να!

Ωστόσο, εδώ και μερικές δεκαετίες, εκτός από τον νονό που τον περιμέναμε το Πάσχα να μας φέρει λαμπάδα και καινούργια παπούτσια, η λέξη έχει πάρει και μιαν άλλη σημασία, αφού Νονός είναι επίσης ο αρχηγός ομάδας του υποκόσμου, της Μαφίας.

Ο όρος απέκτησε παγκόσμια διάδοση μετά την τριλογία των ταινιών του Φράνσις Φορντ Κόπολα, ή μάλλον μετά τις δυο πρώτες ταινίες, το 1972 και το 1974. Είχε προηγηθεί το μυθιστόρημα του Mario Puzo, που τον είπαμε Πούζο στα ελληνικά για ευνόητους λόγους.

Στα αγγλικά βέβαια ο τίτλος ήταν The Godfather, που είναι μεταφορά του ιταλικού όρου Il padrino (κατά λέξη, ο πατερούλης).

Φυσικά ο όρος έχει επεκταθεί σημασιολογικά, και πλέον δηλώνει κάθε λογής κακοποιούς, ιδίως όταν πουλάνε προστασία και κινούνται στον χώρο της νύχτας. Για παράδειγμα: Νονοί της νύχτας – ποιοι είναι και πώς λειτουργούν.

Οπότε, μοιραία ίσως, η εξαγγελία για Καλάθι του νονού ή Καλάθι των νονών σχολιάστηκε ειρωνικά στα σόσιαλ, με διάφορα λογοπαίγνια και ατάκες που παρέπεμπαν στις ταινίες του Κόπολα. Πολύ πετυχημένο βρήκα τον τίτλο στο Κουλούρι, για τον Πανικόβλητο 37χρονο που βρήκε κεφάλι αλόγου μέσα στο Καλάθι του Νονού.

Μπορεί να μην έχουν φέρει σοβαρό αποτέλεσμα στη συγκράτηση των τιμών τα διάφορα καλάθια κυβερνητικών μέτρων, αλλά τουλάχιστον έχουν δώσει αφορμή για μερικές καλές ατάκες, ώστε να γελάσει τουλάχιστον το χειλάκι μας. Κάτι είναι κι αυτό!

 

 

 

Advertisement