Σαν σήμερα πριν από 100 χρόνια

Σήμερα έχουμε 21-1-21 -όχι συμμετρική ημερομηνία (για κάτι τέτοιο θα περιμένουμε τις 12-11-21 ή κάποια άλλη που θα μου πείτε εσείς) αλλά πάντως με επαναλαμβανόμενο μοτίβο, το 21, που παραπέμπει και στο 1821, ιδίως αν το γράψουμε Εικοσιένα, που φέτος θα γιορταστούν τα 200 χρόνια του.

Σαν σήμερα πριν από 200 χρόνια δεν ξέρω τι έγινε, αν και ίσως βρίσκαμε κάτι αν ψάχναμε την αλληλογραφία των Φιλικών -πάντως δεν ειχε αρχίσει ούτε καν η επανάσταση στη Μολδοβλαχία (η οποία ξεκίνησε σε μιαν άλλη ημερομηνία με επαναλαμβανόμενο μοτίβο, στις 21-02-1821).

Ξέρουμε όμως τι συνέβη στις 21.1.1921, και αυτό θα μας απασχολήσει σήμερα. Ή μάλλον, στο σημερινό άρθρο θα δούμε τι έγραφαν οι εφημερίδες στις 21.1.1921. Βέβαια, αφού οι εφημερίδες περιέχουν κατά τεκμήριο χτεσινά γεγονότα, θα δούμε γεγονότα της 20ής Ιανουαρίου 1921. Το μόνο αξιοπρόσεκτο γεγονός που συνέβη στον ελλαδικό χώρο στις 21.1.1921 δεν θα το μάθουμε από τις εφημερίδες της ημέρας, διότι το γράφουν οι εφημερίδες της 22ας Ιανουαρίου. Αλλά στο άρθρο μας θα εστιάσουμε κυρίως σε σχόλια και σε ατμόσφαιρα, όσο μπορούμε.

Ας πούμε ότι βρήκαμε σε ένα συρτάρι παλιά φύλλα εφημερίδας και τα περιεργαζόμαστε. Στην πραγματική ζωή βέβαια, οι εφημερίδες σε συρτάρια θα είναι μερικών δεκαετιών -το πολύ πενηντάχρονες ή εξηντάχρονες, και βέβαια οι σελίδες θα έχουν κιτρινίσει και θα σχίζονται εύκολα. Αλλά στα ηλεσυρτάρια οι εφημερίδες διατηρούνται περισσότερο.

Διάλεξα λοιπόν τρεις εφημερίδες της 21ης Ιανουαρίου 1921, πριν από 100 ακριβώς χρόνια και θα παρουσιάσω σήμερα μερικά αποσπάσματα. Κι ας μη μου πει κανείς ότι δεν είναι «πριν από 100 ακριβώς χρόνια» φέρνοντας ως επιχείρημα ότι μεσολάβησε η αλλαγή του ημερολογίου το 1923, διότι έτσι δεν θα βγάλουμε άκρη. Ή θα αρνηθούμε σε κάποιον που γεννήθηκε στις 21.1.1921 το δικαίωμα να σβήσει 100 κεράκια σήμερα και θα του πούμε να περιμένει 13 μέρες;

Για να διατηρήσω το πνεύμα της εποχής, μονοτονίζω μεν αλλά κρατάω την ορθογραφία.

H 21η Ιανουαρίου 1921 κατά σύμπτωση ήταν επίσης Πέμπτη, όπως και σήμερα. Στις 21 Ιανουαρίου 1921 η Ελλάδα είχε κυβέρνηση Δημητρίου Ραλλη ύστερα από τη νίκη της Ηνωμένης Αντιπολίτευσης στις (μοιραίες για κάποιους) εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 και τη συντριπτική ήττα (σε έδρες τουλάχιστον) του Βενιζέλου και των Φιλελευθέρων. Μετά το δημοψήφισμα του Νοεμβρίου είχε επιστρέψει ο βασιλιάς Κωνσταντίνος. Συνεχιζόταν η Μικρασιατική εκστρατεία, ενώ επρόκειτο να διεξαχθεί διασυμμαχική διάσκεψη στο Λονδίνο, και το φλέγον ερώτημα ήταν ποιος θα εκπροσωπήσει την Ελλάδα στη διάσκεψη: ο πρωθυπουργός Δ. Ράλλης ή ο υπουργός Στρατιωτικών Δημ. Γούναρης;

Πολλοί σύμμαχοι επιθυμούσαν να εκπροσωπήσει την Ελλάδα ο Ελ. Βενιζέλος. Ακριβώς σε αυτό το θέμα είναι αφιερωμένο το κύριο άρθρο της Καθημερινής στις 21.1.1921, με τίτλο «Περί ονομάτων». Ένα απόσπασμα:

Οι εν Ελλάδι βενιζελικοί και οι εν Ευρώπη φιλότουρκοι, δι’ ίδιον εκάτεροι λόγον, μας πληροφορούν ότι δεν θα σωθώμεν, ειμή μόνον αν εμπιστευθώμεν την σωτηρίαν μας εις τον κ. Ε. Βενιζέλον. Ούτω, κατόπιν άλλων τινών συναδέλφων του, και ο αρθρογράφος ήδη του παρισινού «Χρόνου» μάς πληροφορεί:

Ελαχίστου κύρους θ’ απολαύη εν τη διασκέψει του Λονδίνου αντιπρόσωπος της Ελλάδος, ο οποίος δεν θα ονομάζεται Βενιζέλος.

Λυπούμεθα. Αλλ’ είμεθα, οι Έλληνες, ηναγκασμένοι να δηλώσωμεν και προς τους εν Ελλάδι βενιζελικούς και προς τους εν Ευρώπη εραστάς του ονόματος «Βενιζέλος», ότι είναι απολύτως αδύνατον ν’ αντιπροσωπευθή η Ελλάς υπό του κ. Ε. Βενιζέλου. Και υπάρχουν προς τούτο αποχρώντες λόγοι:

Λόγος πρώτος: ότι ο αναθέτων εις τον κ. Βενιζέλον οιανδήποτε εκ μέρους της Ελλάδος εντολήν θα παρέβαινεν ο ίδιος την εντολήν του Λαού, ήτις, δοθείσα την 1ην παρελθόντος Νοεμβρίου και επεξηγηθείσα πριν και ύστερον, ήτο κυρίως και πρωτίστως εντολή εκκρουστική του κ. Βενιζέλου, ως τυράννου, ως ασπλάγχνου έναντι του λαού, ως περιφρονητού των δικαιωμάτων του.

Σε άλλο σημείο της πρώτης σελίδας, σε παραπολιτικό σχόλιο εκφράζεται επίσης καθαρά η αδιάλλακτη στάση κατά των ηττημένων αντιπάλων, αλλά και η πόλωση που είχε προκαλέσει η (ημιδικτατορική, για να πούμε την αλήθεια) διακυβέρνηση της χώρας από τον Βενιζέλο:

Τρία μπιλιετάκια συγγραφέων

Ένα μικροφιλολογικό για σήμερα ή μάλλον τρία μικρά μικροφιλολογικά, απ’ αυτά που βρίσκει όποιος ξεφυλλίζει παλιές εφημερίδες ψάχνοντας να βρει κάτι άλλο, και κρατάει μια σημείωση μήπως και τα χρησιμοποιήσει κάποτε άλλοτε.

Ο τίτλος είναι εσκεμμένα παραπλανητικός, μια και δεν πρόκειται ακριβώς για μπιλιετάκια, δηλαδή για σύντομα κείμενα γραμμένα πάνω στο επισκεπτήριο, πρόκειται για σύντομες επιστολές τριών λογοτεχνών σε εφημερίδες. Αν θέλετε αυθεντικά μπιλιέτα, έχω ένα παλιότερο άρθρο με μπιλιέτα του Λαπαθιώτη, ο οποίος επιδιδόταν με πάθος στο άθλημα της μπιλιετομαχίας.

Και οι τρεις επιστολές είναι γραμμένες στη δεκαετία του 1920. Ξεκινώντας χρονολογικά, η πρώτη σύντομη επιστολή, το πρώτο μπιλιετάκι μας -για να διατηρήσω την ορολογία του τίτλου- δημοσιεύτηκε στη (βενιζελική) εφημερίδα Πατρίς, στις 29 Ιουνίου 1923.

Βρισκόμαστε στην εποχή της επανάστασης των Πλαστήρα-Γονατά και τις προηγούμενες μέρες η Πατρίς δημοσίευε απόρρητες εκθέσεις μυστικών αστυνομικών (που είχαν βρεθεί στα υπουργεία) του προηγούμενου καθεστώτος σχετικά με παρακολουθήσεις πολιτών.

O τίτλος της εφημερίδας είναι Υπερτάτη αβρότης προς χαφιέν, προτάσσεται δε η εξής εισαγωγή:

Λαμβάνομεν την κάτω επιστολήν, της οποίας διατηρούμεν την ορθογραφίαν και το λεκτικόν, λόγω της υπογραφής την οποίαν φέρει.

Κύριε συντάχτη της «Πατρίδος»,
Παρατηρώ από το σημερινό σας φύλλο βγήκε στο φως πως οι κωσταντινικοί κατάσκοποι ήσκιωναν, όπως λεν οι Άγγλοι, το συγγενή μου κ. Α.Α.Πάλλη. Μπορώ να προσθέσω τούτο. Ο συγγενής μου γνώριζε τον κατάσκοπό του, και μια μέρα, βγαίνοντας από του ναβάρχου, τον πλησίασε και του είπε: «Λυπούμαι που σ’ έκανα να περιμένης τόσην ώρα».
28.6.1923

Πρόθυμος,
ΑΛΕΞ. ΠΑΛΛΗΣ

Ο επιστολογράφος είναι ο πρωτοπόρος δημοτικιστής Αλέξανδρος Πάλλης. Ομολογώ ότι δεν ξέρω ποιος συγγενής του (εξάδελφος, μάλλον) ήταν αυτός που παρακολουθούσαν οι μυστικοί αστυνόμοι, ούτε ξέρω αν έχω μεταγράψει σωστά τα αρχικά (Α.Α. ή Α.Λ.; ). Ο «νάβαρχος» πρέπει να είναι ο Κουντουριώτης, που αργότερα έγινε Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Το πιο ενδιαφέρον κατά τη γνώμη μου είναι γλωσσικό, ο πρωτολογισμός «ισκιώνω» με τον οποίο μεταφέρει ο Πάλλης (που ζούσε στην Αγγλία) το ρήμα to shadow, που λέγεται για τον αστυνομικό που παίρνει το κατόπι τον ύποπτο και τον παρακολουθεί φροντίζοντας να μένει αθέατος.

Πάντως, ο γιος του Μπελογιάννη δεν ζήτησε αναψηλάφηση…

Σκίτσο του Πρωτοπαπαδάκη κατά την απολογία του, από το Ελεύθερο Βήμα (πρέπει να είναι του Φωκίωνα Δημητριάδη)

Η απόφαση του Αρείου Πάγου να ακυρώσει τη Δίκη των Έξι ύστερα από 88 χρόνια έρχεται σε μάλλον ακατάλληλη στιγμή, με την έννοια ότι οι περισσότεροι πολίτες θα της δώσουν τη σημασία που ίσως και να της αξίζει, και που συνοψίζεται στο σχόλιο που είδα σε ένα ιστολόγιο: «… και ο Άρειος Πάγος χτενίζεται».

Είπαν κάποιοι, και θα συμφωνήσω, ότι η ιστορία δεν ξαναγράφεται με αποφάσεις δικαστηρίων. Εγώ επιπλέον θα επισημάνω, αλλά θα περιμένω να μου το επιβεβαιώσει κάποιος νομικός, ότι η «αθώωση» των κατηγορουμένων από τον Άρειο Πάγο έγινε χωρίς να μπει το δικαστήριο στην ουσία του κατηγορητηρίου. Ανάμεσα στα «νέα στοιχεία» που φαίνεται ότι προσκόμισε ο εγγονός του Π. Πρωτοπαπαδάκη ήταν, όπως διάβασα στην εφημερίδα, το τηλεγράφημα του Βενιζέλου που ζητούσε να μην εκτελεστούν οι Έξι και το οποίο έφτασε αργά -μα, αυτό ολοφάνερα δεν έχει σχέση με την ενοχή των κατηγορουμένων αλλά με την εκτέλεση της απόφασης. Και ο Καραμανλής ανέστειλε την εκτέλεση της θανατικής ποινής για τους τρεις πρωτεργάτες της απριλιανής χούντας, αλλά αυτό δεν αθωώνει φυσικά τον Παπαδόπουλο και τον Παττακό!

Τέλος πάντων, πιστεύω ότι πάρθηκε μια πολιτική απόφαση που θα προστεθεί απλώς σαν ασήμαντη υποσημείωση στην ετυμηγορία της ιστορίας -δεν ξέρω αν παράγει άλλα απτά αποτελέσματα για τους απογόνους των «αθωωθέντων» πέρα από μιαν ηθική δικαίωση.

Ήθελα να δείξω πως δεν είναι όλοι οι Ευρωπαίοι ίδιοι

Ο Γερμανός δημοσιογράφος Klaus Bötig, που το άρθρο του στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού Focus συζητήθηκε πολύ απ’ όσους το διάβασαν (κακομεταφρασμένο) σε ελληνικά έντυπα ή ηλεκτρονικά μέσα, έστειλε στην εφημερίδα «Πατρίς» του Ηρακλείου την επιστολή που θα διαβάσετε πιο κάτω.

Ο άνθρωπος έχει γράψει δεκάδες βιβλία για την Ελλάδα (κάτι που είχε αναφέρει σε σχόλιό του ο Κώστας Αδαμόπουλος) και η επιστολή αυτή, όπως και το άρθρο του, είναι γραμμένη με αγάπη για την Ελλάδα. Καταδικάζει μάλιστα τον τρόπο με τον οποίο το περιοδικό χρησιμοποίησε το άρθρο, δηλαδή την ένταξη στο αφιέρωμα με το μεσαίο δάχτυλο της Αφροδίτης.