Τον ακούσατε τον σεισμό;

Μερικές φορές, και τα κλισέ αποτυπώνουν την αλήθεια’ ίσως υπάρχουν κι άλλες, καταλληλότερες, αλλά η λέξη «σεισμός» νομίζω ότι περιγράφει με ακρίβεια τα αποτελέσματα των χτεσινών εκλογών. Σήμερα ξυπνάμε σε άλλη χώρα, σε ένα πολιτικό τοπίο ριζικά διαφοροποιημένο. Τα δυο πρώην μεγάλα κόμματα, ενώ μέχρι σήμερα συγκέντρωναν με άνεση το 80% του εκλογικού σώματος, έπεσαν κάτω και από το 33%. Τίποτε δεν είναι ίδιο με χτες και ίσως κάποιες από τις αλλαγές που θα δρομολογηθούν να μην είναι αντιστρεπτές.

Η χτεσινή ψήφος ήταν σε μεγάλο βαθμό ψήφος τιμωρίας. Τα κόμματα που κυβέρνησαν τη χώρα τόσο τις τελευταίες δεκαετίες, όσο και την τελευταία πενταετία της κρίσης, υπέστησαν δεινή ήττα. Ακόμα και η νίκη της Νέας Δημοκρατίας συνοδεύτηκε από το χαμηλότατο ποσοστό του 19%, πολύ πιο κάτω από τις προσδοκίες των στελεχών της. Όσο για το ΠΑΣΟΚ, η απώλεια της δεύτερης θέσης και η καταβαράθρωση από το 44% στο 13% (το ποσοστό που είχε συγκεντρώσει το κόμμα στην παρθενική του εμφάνιση, το 1974) μιλούν τόσο εύγλωττα που προς το παρόν δεν χρειάζεται άλλο σχόλιο. Ή μάλλον ένα σχόλιο επιβάλλεται: σε ολόκληρο τον νομό Αττικής, το ΠΑΣΟΚ παίρνει ποσοστό μονοψήφιο!

Χωρίς διάθεση για θριαμβολογία, ο μεγάλος νικητής στις εκλογές ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ. Δεν είναι μόνο η εκτίναξη των ποσοστών από το 4,5% στο 16,5% ή ο πενταπλασιασμός των εδρών του κόμματος. Είναι επίσης η εξόχως συμβολική ανάδειξη του κόμματος στη δεύτερη θέση και μάλιστα με τόσο μικρή διαφορά από την πρώτη θέση. Οι φιλίστορες θα θυμούνται ότι και άλλη μια φορά είχε αναδειχτεί η Αριστερά σε θέση αξιωματικής αντιπολίτευσης, το 1958 όταν η ΕΔΑ πήρε τη δεύτερη θέση με 24,5%, δηλαδή πολύ μεγαλύτερο από το χτεσινό του ΣΥΡΙΖΑ. Ωστόσο, τότε το πρώτο κόμμα (η ΕΡΕ) είχε την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών και ποσοστό 41% -καμιά σχέση με τον σημερινό συσχετισμό.

Μεγάλο μερίδιο στη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να πιστωθεί προσωπικά στον Αλέξη Τσίπρα, και στην ευφυέστατη έμπνευσή του να προβάλει τον στόχο της αριστερής κυβέρνησης, που έδωσε προοπτική και ελπίδα σε πλατιά στρώματα πολιτών. Το ορμητικό ρεύμα των τελευταίων ημερών από αυτή την ελπιδοφόρα προοπτική τροφοδοτήθηκε και γιγαντώθηκε, παρά την απόρριψη της πρότασης Τσίπρα από την άλλη αριστερά (ή ίσως εξαιτίας της απόρριψης αυτής), παρά τις τρικλοποδιές για την υποτιθέμενη «συνεργασία» με τον Π. Καμμένο.  Ακόμα, ο Αλέξης Τσίπρας είναι ένα λαμπρό, νεανικό πρόσωπο που όχι τυχαία απέσπασε τη συμπάθεια και την ψήφο των νέων -διάβασα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε πρώτος στους ψηφοφόρους κάτω των 45 ετών.

Ακόμα, και αυτό είναι εξαιρετικά εντυπωσιακό, ο ΣΥΡΙΖΑ κατέκτησε την πρώτη θέση σε όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας: Α’ και Β’ Αθηνών, Α’ και Β’ Πειραιώς, Αττική, Α’ Θεσσαλονίκης, Αχαΐα! Είναι φανερό ότι στις πόλεις έχουν γίνει περισσότερο αισθητές οι καταστροφικές επιπτώσεις της μνημονιακής λαίλαπας. Ταυτόχρονα, διαψεύστηκε το στερεότυπο που ήθελε την ανανεωτική αριστερά να ψηφίζεται κυρίως από τα εύπορα ή τα μεσοαστικά προάστια και όχι από τις λαϊκές γειτονιές. Με βάση τα στοιχεία που έχω (όχι πλήρη), ο ΣΥΡΙΖΑ πετυχαίνει τα μεγαλύτερα ποσοστά του στη λαϊκή Β’ Πειραιώς, ενώ από τη Β’ Αθηνών την πρώτη θέση έχει η εργατική Πετρούπολη (ο μόνος δήμος της χώρας με δήμαρχο του ΚΚΕ).

Για το ΚΚΕ, θα μεταφέρω μόνο κάτι που μου εκμυστηρεύτηκε ένας παλιός, καλός μου φίλος που για πρώτη φορά δεν το ψήφισε: «Ψήφιζα ανελλιπώς το ΚΚΕ για να υπάρχει ένα εργατικό κόμμα σε μια ώρα ανάγκης. Η ώρα ανάγκης ήρθε και το ΚΚΕ δεν ήταν εκεί». Ελπίζω ότι η βάση του ΚΚΕ, που νιώθει τον ίδιο καημό για ενότητα, θα δείξει έμπρακτα την ενωτική της διάθεση κόντρα στον αντενωτισμό (σικ) της ηγετικής του ομάδας.

Η εξαφάνιση του ΠΑΣΟΚ στα αστικά κέντρα έχει κι ένα άλλο αποτέλεσμα που δεν φαίνεται με πρώτη ματιά: τη σφαγή των υπουργών και των μεγάλων στελεχών. Στις περιφέρειες Αθήνας, Πειραιά και Α’ Θεσσαλονίκης το 2009 το ΠΑΣΟΚ είχε βγάλει 46 βουλευτές. Από αυτούς χτες διασώθηκαν μόνο… εφτά! Όμως, η συνήθης πορεία των υπουργών ήταν να κάνουν πρώτα το αγροτικό τους στις περιφέρειες καταγωγής τους και μετά, αφού αναλάβουν μεγαλύτερο υπουργείο, να μετακομίζουν στην πρωτεύουσα: έτσι π.χ. έκανε η κ. Διαμαντοπούλου από την Κοζάνη στην Α’ Αθηνών ή ο κ. Ρέππας από την Αρκαδία στη Β’ Αθηνών. Τώρα όμως, με τη σφαγή των υπουργών, η κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ δεν θα είναι μόνο αριθμητικά μειωμένη, αλλά και αποδεκατισμένη από προβεβλημένα στελέχη. Θα κυριαρχείται από νέους βουλευτές της επαρχίας, που ίσως δεν είναι τόσο προβλέψιμοι, ούτε τόσο ευπειθείς στις εντολές της έτσι κι αλλιώς βαριά πληγωμένης ηγεσίας του κόμματος. Η εκλογική γεωγραφία μπορεί να δώσει και άλλα  συμπεράσματα, που ίσως δεν φαίνονται με πρώτη ματιά. Για παράδειγμα, η αριστερά για πρώτη φορά μετά το 1964 κερδίζει μονοεδρικές περιφέρειες χωρίς συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ (τη Σάμο το ΚΚΕ και την Κεφαλονιά ο ΣΥΡΙΖΑ).

Όπως ξαναείπα, σήμερα ξυπνήσαμε σε μιαν άλλη χώρα. Ίσως και σε μιαν άλλη ήπειρο καθώς ταυτόχρονα ηττήθηκε στη Γαλλία ο Νικολά Σαρκοζί και ίσως έχει αρχίσει να τρίζει η καρέκλα της κυρίας Μέρκελ. Τα πάντα είναι δυνατά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα γίνουν ή ότι είναι  πιθανά. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει πάρει ψήφους δανεικές, που δεν του ανήκουν ενλευκώ, ψήφους υπό δοκιμήν. Το 16% μπορεί εύκολα να γίνει 6%, όμως μπορεί και να διπλασιαστεί, τώρα που φάνηκε ότι δεν έλεγε υπερβολές ο ΣΥΡΙΖΑ όταν πρόβαλλε την προοπτική της αριστερής κυβέρνησης. Αν μάλιστα επιβεβαιωθεί το παλιό σκακιστικό αξίωμα ότι η απειλή είναι ισχυρότερη από την πραγματοποίησή της, δηλαδή αν περάσουν μερικές μέρες και η χώρα δεν καταστραφεί όπως έχουν προβλέψει οι μάντεις κακών με το αζημίωτο, ίσως ξεφοβηθεί και περισσότερος κόσμος, ιδίως από τις μεγαλύτερες ηλικίες.

Αν βγαίνει ένα δίδαγμα από τις εκλογές αυτές είναι ότι επιβάλλεται να αλλάξει ο εκλογικός νόμος, ένας νόμος Φρανκενστάιν που δίνει τερατώδη και παράλογα αποτελέσματα οδηγώντας σε πλήρη στρέβλωση της λαϊκής ψήφου. Δεν είναι μόνο ότι η Νέα Δημοκρατία σχεδόν διπλασιάζει τη δύναμή της χάρη στο μπόνους (60 έδρες παίρνει με το σπαθί της και 50 από το καλπονοθευτικό μπόνους). Είναι ότι διαστρεβλώνεται πλήρως και ο συσχετισμός στις περιφέρειες. Να δώσω ένα-δυο παραδείγματα: Στο Ηράκλειο και στα Χανιά η ΝΔ παίρνει την πέμπτη θέση με μονοψήφια ποσοστά την ώρα που γράφω αυτές τις γραμμές -ωστόσο αποσπά τη μερίδα του λέοντος των βουλευτικών εδρών (3 στις 8 και 3 στις 4 αντίστοιχα). Ποια νομιμοποίηση έχει ο Χανιώτης βουλευτής της ΝΔ; Πώς γίνεται το 75% του πληθυσμού της περιφέρειας να μένει χωρίς εκπροσώπηση; Ή, στην Α’ Θεσσαλονίκης, η ΝΔ έρχεται δεύτερη με 15%, κι όμως αποσπά 8 από τις 16 έδρες της περιφέρειας. Ή στην Καβάλα, με 24% η ΝΔ αποσπά και τις τέσσερις έδρες της περιφέρειας, αφήνοντας το 76% του πληθυσμού του νομού χωρίς εκπροσώπηση στη Βουλή. Ο νόμος αυτός θα είχε ενδεχομένως λόγο  ύπαρξης αν το πρώτο κόμμα έχει μεγάλο ποσοστό ή/και μεγάλη διαφορά από το δεύτερο, αλλά σε εκλογικά τοπία όπως το χτεσινό οδηγεί σε τερατογενέσεις. Επιβάλλεται να αλλάξει ο εκλογικός νόμος με κατάργηση του μπόνους (ή έστω να προβλέπεται μικρότερο μπόνους μόνο αν το πρώτο κόμμα έχει π.χ. πάνω από 36% και >4 μονάδες διαφορά από το δεύτερο). Ακόμα και μια κυβέρνηση ειδικού σκοπού, με αποκλειστικό αντικείμενο να αλλάξει τον νόμο, θα είχε νόημα.

Παρόλο που δεν μ’ αρέσει να πολιτικολογώ, έγραψα πολλά, ίσως επειδή μ’ αρέσει να εκλογολογώ. Δεν θέλω να παινευτώ, αλλά θα το κάνω. Σε μια συζήτηση τις προάλλες σε αυτό εδώ το ιστολόγιο, είχα προ(σ)κληθεί να προβλέψω με ποιους συσχετισμούς θα μπορούσε να έρθει δεύτερος ο Σύριζα και τρίτο το ΠΑΣΟΚ, και είχα αναφέρει το εξής «ευκταίο μεν αλλά δύσκολο, αν και όχι απίθανο» σενάριο: ΝΔ 22% – ΠΑΣΟΚ 13% – ΣΥΡΙΖΑ 16%. Κρίμα που δεν το έπαιξα στο στοίχημα, αλλά δεν έπεσα και πολύ έξω. Τη μεγάλη χαρά μου χτες και σήμερα τη σκιάζουν δύο πράγματα -το ένα είναι ότι ο πατέρας μου, ο Δημήτρης Σαραντάκος, που θα χαιρόταν σαν μικρό παιδί με τ’ αποτελέσματα αυτά, δεν είναι πια δυστυχώς στη ζωή για να τ΄ ακούσει.

Το άλλο πράγμα που σκιάζει τη χαρά μου, η μεγάλη κουταλιά μαύρη πίσσα μέσα στο βάζο με το μέλι, είναι το ποσοστό που συγκέντρωσε η ναζιστική συμμορία της Χρυσής Αυγής, 7% που θα καταφέρει να εφοδιάσει με βουλευτική ασυλία 21 μέλη της. Όσο κι αν ο θρίαμβος του ΣΥΡΙΖΑ επισκιάζει τη νίκη των ναζιστών, όσο κι αν η συντριβή του ΛΑΟΣ χρυσώνει το χάπι, δεν πρέπει να τη χάνουμε από τα μάτια μας. Η Χρυσή Αυγή πέτυχε να λεκιάσει τη δημοκρατία μας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το 7% του εκλογικού σώματος έγιναν ξαφνικά θαυμαστές του Χίτλερ όπως τα πρωτοπαλλήκαρα της συμμορίας. Στις επόμενες μέρες πιθανόν να δούμε εντάσεις και προβοκάτσιες από πλευράς της συμμορίας -οι δημοκρατικές δυνάμεις πρέπει να κρατήσουν την ψυχραιμία τους. Όταν ο φύρερ Μιχαλολιάκος προσκαλείται σε τηλεοπτικές εκπομπές, ελπίζω ότι η στάση των αριστερών, και ακόμα καλύτερα όλων, θα είναι να σηκώνονται και να φεύγουν από το πάνελ: δεν συζητάμε συνταγές μαγειρικής με ανθρωποφάγους. Δεν έχω μελετήσει τα αποτελέσματα της Χρυσής Αυγής, αλλά η πρόβλεψη ότι θα πάρει υψηλά ποσοστά στις γειτονιές με πολλούς τριτοκοσμικούς μετανάστες επαληθεύτηκε ενμέρει μόνο: δεν έχει και πολλούς Ασιάτες μετανάστες η Λακωνία ή η Κορινθία (όπου η ΧΑ πήρε το καλύτερο πανελλαδικά ποσοστό της με 12%). Όσο για την άνοδό της, πέρα από τα στερεότυπα, ρόλο έπαιξαν επίσης και όσοι πρώτα υπέγραψαν στο Δουβλίνο και μετά έβαλαν στα σαλόνια της δημοκρατίας τους γενόσημους με τα φαιά, εκείνοι που για να συσπειρώσουν τις γραμμές τους τις τελευταίες εβδομάδες και μέρες επιδόθηκαν σε τρομολαγνική εκστρατεία με τη διαπόμπευση των οροθετικών εκδιδόμενων γυναικών και με τη φαρσοκωμωδία της Αμυγδαλέζας, εκείνοι τέλος οι αμερικανοφερμένοι καθηγητές που εδώ και πολλά χρόνια προσπαθούν να ξαναγράψουν την ιστορία αθωώνοντας τα Τάγματα Ασφαλείας -με αποτέλεσμα να στέλνουν τα εγγόνια τους στη Βουλή.