Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης – Ένας επικούρειος στον καιρό μας

Εδώ και κάμποσο καιρό έχω αρχίσει να δημοσιεύω, κάθε δεύτερη Τρίτη, αποσπάσματα από το βιβλίο του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, “Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης” (εκδ. Ερατώ, 1995, εξαντλημένο), που είναι μια βιογραφία του παππού μου, του Νίκου Σαραντάκου (1903-1977), ο οποίος είχε το ψευδώνυμο Άχθος Αρούρης (που είναι ομηρική έκφραση και σημαίνει ‘βάρος της γης’). Η σημερινή συνέχεια είναι η πεντηκοστή δεύτερη, και είναι η πρώτη του 11ου κεφαλαίου, που έχει ακριβώς αυτόν τον τίτλο, Ένας επικούρειος στον καιρό μας. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Βρισκόμαστε στα τέλη της δεκαετίας του 1950 με αρχές δεκαετίας του 60, στην Αθήνα. Πρέπει να πω ότι η σημερινή συνέχεια είναι κάπως μεταβατική, γι’ αυτό και πιο μικρή σε έκταση από ό,τι συνήθως.

Όταν ολοκληρώθηκε η δεύτερη έκδοση του Εγκυκλοπαιδικού Λεξικού (το 1964), αφού εξεδόθη και το Επίτομο Ορθογραφικό και Εγκυκλοπαιδικό, που οι συντάκτες το λέγανε Ορθοπαιδικό, ο Πασσάς θέλησε να συνεχίσει μόνο την έκδοση του περιοδικού «Ο Ήλιος», αλλά η μικρή του κυκλοφορία που πέτυχε στους πρώτους μήνες τον απογοήτευσε. Έτσι σταμάτησε τις εκδόσεις και απέλυσε όλο το προσωπικό εκτός από το γραφείο πωλήσεως των τευχών και των τόμων του Λεξικού. Στα δεκατέσσερα χρόνια που μεσολάβησαν, παράλληλα με τις εκδόσεις ο Πασσάς είχε ασχοληθεί και με το χρηματιστήριο, παίζοντας με ξένες κυρίως μετοχές. Έτυχε να έχει καλούς συμβούλους, ήταν ο ίδιος πολύ διορατικός ή απλώς τυχερός, το γεγονός είναι ότι από το παίξιμο με τις μετοχές, μετά το ’55-’58, τα κέρδη του ήταν πολλαπλάσια από όσα έβγαζε από την κύρια δραστηριότητά του. Στο τέλος μετακόμισε ουσιαστικά στη Γενεύη, στο χρηματιστήριο της οποίας κατά κύριο λόγο έπαιζε. Σημαντικό ποσοστό των κερδών του το επένδυε σε έργα τέχνης και κοσμήματα, δημιουργώντας έτσι μια τεράστια συλλογή, που αργότερα αποτέλεσε τον πυρήνα του Μουσείου Ανατολικής Τέχνης που φιλοδόξησε να ιδρύσει. Αλλά αυτά είναι μια άλλη ιστορία που δεν πρόκειται να μας απασχολήσει εδώ.

Για τον ποιητή, το κλείσιμο του «Ηλίου» δεν είχε οικονομικές συνέπειες. Είχε πλέον μια καλή σύνταξη, δικό του σπίτι και καμιάν υποχρέωση, μετά το γάμο του γιού του. Τα σημαντικά έσοδα από το Λεξικό αποτελούσαν περίσευμα, που το αποταμίευε. ‘Αλλωστε με τη γυναίκα του επί τέσσερις σχεδόν δεκαετίες είχαν συνηθίσει σε μια μετρημένη αλλά χωρίς στερήσεις ζωή. Ποτέ του άλλωστε δεν υπήρξε παραδόπιστος. Η κυριότερη πολυτέλειά του ήταν να αγοράζει βιβλία και να παραθερίζει επί ένα μήνα το χρόνο, εναλλάξ στο Ξυλόκαστρο και στο Τολό, πολυτέλεια που με το κλείσιμο του Ηλίου επιμηκύνθηκε σ’ όλο το καλοκαίρι. Μένανε πάντα στα ίδια ξενοδοχεία, στην Κυανή Ακτή του Παναγιώτη Κούστα στο Ξυλόκαστρο και στην πανσιόν Μπικάκη στο Τολό. Είχε γίνει τόσο αγαπητός στους δύο ξενοδόχους, που τον θεωρούσαν σοφό και τόχαν τιμή και καμάρι τους να τον έχουν πελάτη, ώστε όχι μόνο εξασφάλισε τη δωρεάν φιλοξενία του εγγονού του αλλά και την πλήρη ασυλία για τις όποιες σκανταλιές του μικρού. [σκανταλιές εγώ; υπερβολές!]

Οι παρέες του ήταν τα αδέλφια του, οι παλιοί του φίλοι, ο Βασίλης ο Σπανόπουλος, ο Μίλτης ο Παρασκευαΐδης, ο Γιώργος ο Βαλέτας, ο Ασημάκης ο Πανσέληνος, ο Νίκος ο Σωτηράκης, ο Γιώργος ο Ράσκος, και ορισμένες νεότερες γνωριμίες. Ακολουθώντας το δημοκρίτειο βίος ανεόρταστος μακρά οδός απανδόκευτος είχε καθιερώσει να τους συγκεντρώνει δυο φορές το χρόνο, στη γιορτή του και στη γιορτή της Ελένης, στο σπίτι του, ενώ τακτικές ήταν οι προσκλήσεις του από μέρους τους. Οργάνωνε επίσης αρκετές εκδρομές με τον Γρηγόρη στις κοντινές προς την Αθήνα εξοχές. Παράλληλα, ήταν απαραίτητος συνδαιτυμόνας στα γλέντια που οργάνωναν τακτικά ο γιος του και η νύφη του.

Παρ’ όλα αυτά το κλείσιμο της Εγκυκλοπαίδειας του δημιούργησε κενό απασχόλησης. Τον πρώτο καιρό κυριολεκτικά δεν ήξερε τι να κάνει. Ρίχτηκε στο γράψιμο ποιημάτων και άρχισε έμμετρη αλληλογραφία με τους φίλους του. Βελτίωσε τις λεγόμενες «Ψυχρολουσίες», ποιήματα που άρχιζαν ως λυρικά και είχαν απροσδόκητο σατιρικό τέλος. Παραθέτω ένα από αυτά:

Μέσα στην καμαρούλα σου την άνετη
μου χάρισες σαν άνθος μια ζωή.
Πάρ’την κι ευτυχισμένη μου’πες κάνε τη,
γιατί μακρυά από σε φυλλορροεί.

Κι εγώ που την αγάπη νήστεψα,
γιατί τα χείλη τα’θελα παρθένα
γητεύτηκα από σένανε και πίστεψα
πως είχα βρει ό,τι ζήταγα σε σένα.

Είναι στιγμές καθένας που το είναι του
το δίνει δίχως όρους και φροντίδες.
Σε λίγο μου’πες: Μάζωχτα και δίνε του,
γιατί είν’ ουρά στη σάλα οι μουστερήδες…

Εκείνο τον καιρό ήρθε στην Ελλάδα ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Βόρειας Ντακότας Δημήτριος Ι. Γεωργακάς με την εντολή να συντάξει σύγχρονο ελληνοαγγλικό λεξικό. Η χρηματοδότηση του έργου γινόταν από ειδικό κυβερνητικό πρόγραμμα, που ψήφισε η κυβέρνηση Κένεντυ. Ο Γεωργακάς δημιούργησε μια ομάδα από ειδικούς που κάλυπταν όλους τους επιστημονικούς κλάδους και προχώρησε στη σύνταξη του λεξικού. Στην ομάδα αυτή συμπεριελήφθη και ο ποιητής, με τον οποίο ο Γεωργακάς είχε συνεργασία που κράτησε αρκετά χρόνια, ώσπου ολοκληρώθηκε το λεξικό.

Παράλληλα με τη συνεργασία του με τον καθηγητή Γεωργακά ο ποιητής συνεργάστηκε την ίδιαν εποχή με τον Ντίνο Εμμανουήλ, που εξέδιδε σε ελληνική μετάφραση και προσαρμογή την Αμερικανική Εγκυκλοπαίδεια (Encyclopedia Americana).

Η περίοδος αυτη της ζωής του, που κράτησε γύρω στα δεκαπέντε χρόνια, είναι ίσως η πιο δημιουργική αλλά ταυτόχρονα και η πιο φτωχή σε γεγονότα. Ο ίδιος και η γυναίκα του ήταν απόλυτα ικανοποιημένοι με την ασάλευτη ζωή που έκαναν. Για κάποιο ανεξήγητο λόγο δεν επισκέφτηκε ποτέ ούτε μια φορά τη Μάνη, τη Μυτιλήνη ή τη Θεσσαλονίκη, μέρη που υπεραγαπούσε και νοσταλγούσε. Ακόμα, όταν άρχισαν τα τουριστικά ταξίδια στις Ανατολικές Χώρες, δε θέλησε να επισκεφτεί ποτέ τη Σοβιετική Ένωση. Στις προτροπές των φίλων του να συμμετάσχει σε τέτοιες εκδρομές, έλεγε συνήθως:

«Έχουμε καιρό, θα πάμε οργανωμένα…»

[Το Λεξικό του Γεωργακά, που φτιάχτηκε με πρωτοποριακές μεθόδους για την εποχή ολοκληρώθηκε μεν αλλά, αν δεν κάνω λάθος, δεν εκδόθηκε. Ο πρώτος τόμος, το γράμμα Α, είναι διαθέσιμος ονλάιν και μπορείτε να δείτε σε τι λεξικογραφική ποιότητα είχε φτάσει]