Ο καθρέφτης Βεϊζαδές (χρονογράφημα του Κώστα Βάρναλη)

Τις Κυριακές βάζουμε ύλη λογοτεχνική -αλλά και το χρονογράφημα ξαδερφάκι της λογοτεχνίας είναι. Άλλωστε διήγημα βάλαμε και προχτές που ήταν αργία.

Tο όνομα του τίτλου θα σας είναι άγνωστο, κι όμως σήμερα θα μιλήσουμε για μια υπόθεση που είχε συνταράξει το πανελλήνιο πριν από 64 χρόνια. Πρόκειται για τον βασανισμό της 12χρονης Σπυριδούλας Ράπτη, από χωριό του Μεσολογγίου, που δούλευε υπηρέτρια σε ένα σπίτι ευκατάστατων πολιτών στον Πειραιά. Δεν ήταν καθόλου ασυνήθιστο, τα χρόνια εκείνα, κορίτσια από την επαρχία να δουλεύουν σε τόσο μικρή ηλικία σε σπίτια Αθηναίων, μακριά από τους οικείους τους και με ελάχιστη επαφή μαζί τους.

Τη Σπυριδούλα τη μετέφερε στο Τζάννειο του Πειραιά, με σοβαρά εγκαύματα σε όλο της το σώμα, η αφεντικίνα της, η Αντιγόνη Βεϊζαδέ, στις αρχές Αυγούστου 1955. Είπε στους γιατρούς ότι το κορίτσι είχε τραυματιστεί όταν χύθηκε πάνω της ζεματιστό νερό, όμως γρήγορα έγινε φανερό ότι τα τραύματα της Σπυριδούλας δεν είχαν προκληθεί από ατύχημα.

Τελικά, η αλήθεια ήρθε στο φως: τη μικρή την είχε βασανίσει με ηλεκτρικό σίδερο ο αφεντικός της, Γιώργος Βεϊζαδές, ιδιοκτήτης καμπαρέ στην Τρούμπα, επειδή υποψιαζόταν ότι είχε κλέψει ένα πενηντοδόλαρο το οποίο είχε εξαφανιστεί από το σπίτι. Την είχε δέσει και την έκαιγε επί ώρες για να την κάνει να ομολογήσει. (Τελικά τα χρήματα δεν τα είχε πάρει η μικρή).

H υπόθεση έκανε τρομακτική εντύπωση στην κοινή γνώμη και ο κόσμος άρχισε να συρρέει στο νοσοκομείο (δείτε αριστερά την είδηση απο τα Νέα της 11.8.1955).

Το ζεύγος Βεϊζαδέ συνελήφθη και πέρασε από δίκη, τον επόμενο χρόνο. Καταδικάστηκαν σε φυλάκιση 5 (η Αντιγόνη) και 4,5 (ο Γιώργος) χρόνων.

Η Σπυριδούλα έγινε καλά, μεγάλωσε και έκανε οικογένεια. Περισσότερες λεπτομέρειες είναι εύκολο να βρείτε στο Διαδίκτυο. Πληρέστατη πραγμάτευση του θέματος υπάρχει εδώ.

Η εντύπωση που προκλήθηκε από την υπόθεση της Σπυριδούλας δεν ήταν εφήμερη. Το όνομα του συγκροτήματος ροκ Σπυριδούλα, που συνεργάστηκε με τον Παύλο Σιδηρόπουλο στον δίσκο Φλου το 1979 και άφησε αισθητό ίχνος στην ελληνική ροκ σκηνή είναι εμπνευσμένο από την υπόθεση της Σπυριδούλας, παρόλο που είχαν περάσει πάνω από 20 χρόνια από τότε. Αλλά και λίγο νωρίτερα, το 1973, όταν η χούντα του Παπαδόπουλου επιχείρησε να μεταλλαχθεί σε δημοκρατία με δοτό πρωθυπουργό τον Σπύρο Μαρκεζίνη, ο Μποστ παρουσίασε σειρά από γελοιογραφίες στον Ταχυδρόμο, με τον Μαρκεζίνη ως υπηρέτρια Σπυριδούλα -κάποτε θα τις παρουσιάσουμε. «Σπυριδούλα δούλα» φώναζαν στον Μαρκεζίνη οι εξεγερμένοι του Πολυτεχνείου.

Καιρός να δούμε πώς ασχολήθηκε χρονογραφικά με το θέμα ο Βάρναλης. Το χρονογράφημα με τίτλο «Ο καθρέφτης Βεϊζαδές» δημοσιεύτηκε στην Αυγή στις 19 Αυγούστου 1955 και στη συνέχεια στον τόμο Αστυνομικά, που κυκλοφόρησε το 2018 σε δική μου επιμέλεια από τις εκδόσεις Αρχείο. Ο Βάρναλης, όπως θα δείτε, εστιάζει όχι στο θύμα αλλά στον θύτη και δίνει, φυσικά, πολιτική διάσταση στην υπόθεση.

Ο καθρέφτης Βεϊζαδές

Στάθηκε μπροστά στον καθρέφτη του ο Βεϊζαδές, κοιτάχτηκε λίγο και θύμωσε!

―Καθρέφτης είσαι συ;  Όσο μεγάλος κι αν είσαι, δε με χωράς… Καθρέφτης είμ’ εγώ! Μέσα μου χωράει όλος ο κόσμος, ο «Ελεύθερος» κόσμος και φαίνεται ωραιότερος. Όλος ο κόσμος σας, ο τωρινός κι ο περασμένος, ακόμα κι ο κόσμος σας ο αυριανός, πρόκειται να είναι σαν το σημερινόνε· κόσμος της Βίας, του Μίσους και του Θανάτου.

Μέσα στη λάσπη και στα αίματα κυλάτε τον τροχό της Ιστορίας, εσείς οι πρώτοι. Κι εμείς οι δεύτεροι κάνουμε ό,τι και σεις. Και πάμε όπου μας πάτε. Όσο λερώνουνε τα δικά μας τα χέρια, τόσο τα δικά σας τα πρόσωπα πιότερο ασπρίζουν. Είμαστε τ’ άξιά σας παιδιά και τα όργανά σας. Όταν εσείς αμαρταίνετε, σ’ εμάς πέφτ’ η αμαρτία σας.

* * *

Εγώ με το σίδερό μου έσβησα μέσα στη μνήμη των «επιζώντων» τα 60 εκατομμύρια των μαύρων νεκρών του Παγκοσμίου και τα τέσσερα του κορεατικού πολέμου. Εγώ με το σίδερό μου έσβησα τις 60 χιλιάδες των καμένων της Χιροσίμα και τα 4 εκατομμύρια των φουρνισμένων του Άουσβιτς. Δε σιδέρωσ’ απλώς ένα παιδί. Σιδέρωσα το χάρτη του Κόσμου σας κι εξαφάνισα τις εκατοντάδες εκατομμύρια των πεινασμένων, των πορνών και των αγραμμάτων…. Και γέμισε γης κι ουρανός φως, συμπόνια κι αγάπη… Όχι, παίζουμε…

Κι ότι είμαι «καλό παιδί σας» φαίνεται από τούτο. Καμιά από τις εφημερίδες δε δίνει βιογραφικές πληροφορίες για το παρελθόν μου. Άρα το παρελθόν μου (και το παρόν μου!) είναι λευκόν και για την ακρίβεια κυανόλευκον. Και γεμάτο «εύσημα»… Αλλιώς δε θα μπορούσα μέσα σ’ ένα τέτοιο ηθικό Σύνολο ν’ ασκώ τόσα χρόνια τα τρία τίμια επαγγέλματα του νταβατζή, του τοκογλύφου και του βασανιστή, αν δεν ήμουν «εντάξει».

Τόσα χρόνια «προμήθευα» στους ξένους τις καλύτερες ποιότητες. Άρα είμαι πατριώτης! Με είδατε ποτές σε καμιάν έκκληση υπέρ της ειρήνης; Άρα δεν είμαι… προδότης…

Σιδέρωσα τη Σπυριδούλα… Ένα τσαλακωμένο κουρέλι… Για να την… ισιάξω. Για να ομολογήσει την αλήθεια. Αυτού του είδους την ανακριτική μέθοδο δεν τη βρήκα εγώ. Την πήρα. Κι είδατε τι αποτελεσματική μέθοδο… Δέκα φορές μολόγησε, το κουρέλι, πως έκλεψε τα δολάρια, που τα ’χε κλέψ’ η γυναίκα μου… Θαύμα… Κι όλ’ αυτά με λίγο σιδέρωμα… Δε χρειάστηκαν άλλα, πιο τελειοποιημένα μέσα…

Και τώρα με πήρε κι εμένα το ρέμα της φιλανθρωπίας. Δεν είμαι μονάχα καλός πατριώτης παρά και καλός χριστιανός… Θα στείλω κι εγώ μερικά δώρα στη Σπυριδούλα μας… Το κατά δύναμιν… Προς το παρόν. Αργότερα που θα το φέρ’ η ανάγκη να ρίξω την ατομοβόμβα, δε θα φταίω εγώ, που θα γίνουνε στάχτη όλες οι Σπυριδούλες κι όλοι οι Σπυριδούλοι της Γης. Γιατί θα ’ναι για… καλό τους.