Ποια είναι η λέξη της χρονιάς για το 2022;

Το τέλος της χρονιάς παραδοσιακά είναι καιρός απολογισμών. Το ιστολόγιο προσπαθεί να τηρεί ευλαβικά τις παραδόσεις κι έτσι με το σημερινό άρθρο συνεχίζουμε ένα εγχείρημα που φέτος επαναλαμβάνεται, ούτε λίγο ούτε πολύ, για δέκατη τρίτη χρονιά: πράγματι, ήρθε και φέτος το πλήρωμα του χρόνου για να διαλέξουμε τη Λέξη της Χρονιάς για το 2022.

Όταν λέμε «λέξη της χρονιάς», εννοούμε κάποια λέξη που ακούστηκε πολύ μέσα στη χρονιά που κοντεύει να τελειώσει. Δεν είναι υποχρεωτικό να είναι νεολογισμός· μπορεί να είναι λέξη που υπάρχει ήδη, αλλά να έχει πάρει καινούργια σημασία ή γενικά να σημάδεψε τη χρονιά που τελειώνει. Τη «λέξη» την εννοούμε με την ευρύτερη έννοια, δηλαδή γίνονται δεκτοί και σύμπλοκοι όροι (το 2018 λέξη της χρονιάς ήταν σύμπλοκος όρος, Συμφωνία των Πρεσπών ενώ το 2017 ξενικός σύμπλοκος όρος, τα φέικ νιουζ) καθώς και ακρώνυμα (το 2014, λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε ο ΕΝΦΙΑ).

Κάθε χρόνο η διαδικασία ξεκινάει περίπου την ίδια εποχή και περιλαμβάνει τρία στάδια, με τρία ισάριθμα άρθρα. Φέτος ξεκινάμε στις 9 Δεκεμβρίου, όπως και πέρυσι.

Για να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι, τα περυσινά αποτελέσματα είναι εδώ. Πέρυσι λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε η γυναικοκτονία, με ρεκόρ ψήφων, στη δεύτερη θέση μακράν το εμβόλιο και στην τρίτη ο αρνητής. Τα προπέρσινα αποτελέσματα είναι εδώ. Πρόπερσι λέξη της χρονιάς αναδείχτηκε ο κορονοϊός, ενώ ακολούθησε το λοκντάουν και το σκόιλ ελικικού. Τα αποτελέσματα του 2019 υπάρχουν εδώ. Το 2019 είχατε αναδείξει λέξη της χρονιάς την κανονικότητα, με διαφορά από τη δεύτερη, την αριστεία, και τρίτη τη γυναικοκτονία. Τα αποτελέσματα του 2018 θα τα βρείτε εδώ. Το 2018 ψηφίστηκε λέξη της χρονιάς η Συμφωνία των Πρεσπών, με αρκετή διαφορά από τη δεύτερη τιναφτόρε και από την τρίτη, Μακεδονικό. Τα αποτελέσματα του 2017 θα τα βρείτε εδώ. Το 2017 είχατε ψηφίσει λέξη της χρονιάς τον  όρο φέικ νιουζ ενώ στη δεύτερη και τρίτη θέση είχαμε ισοβαθμία των όρων POS και αντισπισιστής. Τα αποτελέσματα του 2016 θα τα βρείτε εδώ. Λέξη της χρονιάς για το 2016 ψηφίστηκε το Μπρέξιτ και ακολούθησαν πρόσφυγες και χοτ σποτ. Τα αποτελέσματα του 2015 μπορείτε να τα βρείτε εδώ. Το 2015 λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε ο σύμπλοκος όρος κάπιταλ κοντρόλς, στη δεύτερη θέση είχαμε τον όρο πρώτη φορά αριστερά και στην τρίτη το γκρέξιτ. Τα αποτελέσματα του 2014 θα τα βρείτε εδώ. Το 2014 λέξη της χρονιάς ήταν, όπως είπαμε, ο ΕΝΦΙΑ, ενώ στη δεύτερη θέση βρέθηκαν οι ιπτάμενοι αναρχικοί και στην τρίτη ο ένοικος του τάφου. Τα αποτελέσματα του 2013 μπορείτε να τα βρείτε εδώ. Το 2013, λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε το σαξές στόρι, ενώ στη δεύτερη θέση ήρθε η βιαποπουκιανπροέρχεται και στην τριτη θέση τα άκρα/θεωρία των άκρων. Τα αποτελέσματα του 2012 μπορείτε να τα βρείτε εδώ. Το 2012 είχατε ψηφίσει για λέξη της χρονιάς την επαναδιαπραγμάτευση, στη δεύτερη  θέση το εγέρθουτου και στην τρίτη την αλληλεγγύη. Αν θέλετε να πάμε ακόμα πιο πίσω, τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας του 2011 βρίσκονται εδώ. Το 2011 πρώτη είχε έρθει, με διαφορά, η λέξη αγανακτισμένοι, ενώ στη δεύτερη και τρίτη θέση ισοβάθμησαν το κούρεμα και το χαράτσι. Τέλος, τα αποτελέσματα, του 2010, βρίσκονται εδώ. Το 2010, πρώτη χρονιά του… θεσμού, είχε έρθει πρώτη η λέξη μνημόνιο, ακολούθησε με μικρή διαφορά το ΔουΝουΤου και την τριάδα έκλεισε η τρόικα. Το 2009 δεν είχε διοργανωθεί διαγωνισμός από το ιστολόγιο.

Ίσως σας κούρασε αυτή η αναδρομή αλλά δεν είναι χωρίς ενδιαφέρον πιστεύω, έχουμε μια λεξιλογική επισκόπηση της δωδεκαετίας με τον τρόπο αυτό.

To 2020 και το 2021 είχαν σημαδευτεί από την πανδημία, κάτι που αντικατοπτρίστηκε και στις λέξεις που διακρίθηκαν στις αντίστοιχες ψηφοφορίες. Η φετινή χρονιά σήμανε, με πολιτική απόφαση σε όλη την Ευρώπη, την έξοδο από την πανδημία και την πλήρη άρση των περιοριστικών μέτρων, αλλά μόνο στην κανονικότητα δεν επιστρέψαμε αφού είχαμε την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τον πόλεμο που μαίνεται από τότε, και τη συνακόλουθη ενεργειακή κρίση, την επιστροφή του πληθωρισμού στην ΕΕ και το κύμα ακρίβειας.

Ο πόλεμος φυσικά μας έφερε κάποιες νέες λέξεις, ας πούμε τον όρο πουτινάκια ή αύξησε πολύ τη χρήση άλλων, όπως αναθεωρητής / αναθεωρητική δύναμη (βέβαια και η Τουρκία κατηγορείται ως αναθεωρητική δύναμη). Μια έκφραση που ακούστηκε πολύ, μέχρι καταχρησης, είναι η σωστή πλευρά της ιστορίας, ενώ πολύ ακούστηκαν, στην αρχή ιδίως, οι ολιγάρχες, όπως και, στη συνέχεια, το εμπάργκο.

Για να κάνω μια παρένθεση, θυμίζω ότι παραδοσιακά στις ψηφοφορίες μας αποκλείονται τα κύρια ονόματα, κι έτσι δεν θα δεχτούμε λέξεις όπως Ουκρανία, Ντονμπάς, Πούτιν, Ζελένσκι κτλ, όσο κι αν μονοπώλησαν κατά καιρούς την επικαιρότητα, αλλά θα δεχτούμε όρους που προκύπτουν από κύρια ονόματα (σαν τον όρο πουτινάκια) ή παραφθορές κυρίων ονομάτων (Πούτλερ; )

Και εξαιτίας του πολέμου και των σχετικών μέτρων, αλλά και για άλλες αιτίες, έχουμε ενεργειακή κρίση, εμφανίστηκε πάλι ο πληθωρισμός και μας ταλανίζει το κύμα ακρίβειας. Από τους λογαριασμούς του ρεύματος μάθαμε όλοι τη ρήτρα αναπροσαρμογής.  Η κυβέρνηση καθιέρωσε επιδότηση ρεύματος, ενώ το σχετικό μέτρο έχει και την αγγλοφερμένη ονομασία PowerPass. Νέος επίσης όρος, σε προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η ακρίβεια στα είδη πρώτης ανάγκης, είναι το καλάθι του νοικοκυριού.

Παρόλο που η πανδημία κηρύχτηκε λήξασα, δεν έχει φύγει και θα συνεχίσει να μας ταλαιπωρεί. Στην αρχή της χρονιάς είχε ακουστεί για ένα διάστημα πολύ ο στειλεός, ενώ πρόσφατα το ΣτΕ έβγαλε αντισυνταγματική την απομάκρυνση των ανεμβολίαστων υγειονομικών. Πολλοί βασανίζονται από την/τον long Covid, που δεν ξέρω αν έχει βρεθεί ελληνικός όρος, ενώ μια παροδική υγειονομική απειλή ήταν και η ευλογιά των πιθήκων.

Στην εσωτερική πολιτική είχαμε το σκάνδαλο των υποκλοπών, που έφερε στην επιφάνεια και τον αμίμητο όρο νόμιμη επισύνδεση (ίσως στο ψηφοδέλτιο βάλουμε το σκέτο «επισύνδεση»). Το Predator μάλλον θα θεωρηθεί κύριο όνομα και δεν θα μπει στην ψηφοφορία. Έχουμε βέβαια και τα αδιευκρίνιστα ποσά της υπόθεσης Νοβάρτις, την ολιστική θεώρηση των πραγμάτων, καθώς και τα πόμολα, ως ένδειξη κατάχρησης δημόσιου χρήματος (ίσως να μπει ως φράση και τα πόμολα).

Από το Διαδίκτυο είχαμε μέσα στη χρονιά το Wordle και την αντίστοιχη ελληνική Λέξλη. Τέλος, ο πρόσφατος βαρύτατος τραυματισμός του 16χρονου Ρομά έφερε πάλι στην επικαιρότητα ένα αίτημα, έτσι διατυπωμένο, από τη φετινή επίσης δολοφονία του Νίκου Σαμπάνη: Δηκεοσηνι.

Δεν έβαλα πολλές λέξεις σε αυτή την επισκόπηση, αλλά είμαι βέβαιος πως με τα σχόλιά σας ο κατάλογος θα εμπλουτιστεί όσο πρέπει.

Περιμένω λοιπόν τις δικές σας ιδέες και προτάσεις. Μπορείτε στα σχόλιά σας να δηλώνετε περισσότερες από μία λέξεις που πιστεύετε ότι σημάδεψαν τη χρονιά που τελειώνει, έστω κι αν έχουν ήδη δηλωθεί από προηγούμενους ή από το άρθρο, έτσι ώστε να γίνεται και μια προκαταρκτική στάθμιση.

Να θυμίσω ότι ένας κανόνας που έχουμε καθιερώσει σε αυτές τις ψηφοφορίες είναι ότι οι λέξεις που έχουν διακριθεί τα προηγούμενα χρόνια αποκλείονται από την ψηφοφορία.

Αυτό το πρώτο στάδιο, το στάδιο της διατύπωσης των προτάσεων, φέτος θα διαρκέσει έως την Τρίτη 13 του μηνός, στις 11 μ.μ. ώρα Ελλάδος, εκτός αν η υπόλοιπη εφορευτική επιτροπή (λέγε με Στάζιμπο) αποφασίσει διαφορετικά. Στη συνέχεια, η εφορευτική επιτροπή θα συγκεντρώσει τις επικρατέστερες προτάσεις (συνήθως είναι γύρω στις 50, πέρυσι είχαμε 42, αλλά πρόπερσι 65) και θα τις θέσει σε ψηφοφορία.

Η ψηφοφορία φέτος θα ξεκινήσει την Πέμπτη 15 Δεκεμβρίου και θα διαρκέσει ως τα μεσάνυχτα της 30ής Δεκεμβρίου. Παραμονή πρωτοχρονιάς θα έχουμε τα αποτελέσματα και θα ξέρουμε ποιαν διαλέξατε για Λέξη του 2022.

Λέξη της χρονιάς διαλέγουν βέβαια και άλλοι οργανισμοί, εδώ και πολλά χρόνια μάλιστα. Το λεξικό Collins ανακήρυξε Λέξη της χρονιάς τον όρο permacrisis, ενώ τo λεξικό OED της Οξφορδης διάλεξε (ύστερα από ψηφοφορία ανάμεσα σε τρεις) τον αρκετά περίπλοκο όρο goblin mode. Eδώ βλέπετε ανασκόπηση άλλων λέξεων της χρονιάς.

Αλλά αυτά αποφάσισαν εκείνοι. Για τη δική μας ψηφοφορία περιμένω τις προτάσεις σας: Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η Λέξη της χρονιάς για το 2022;

Υστερόγραφο: Για να μην ξεχνιόμαστε, χρόνια πολλά στην Άννα, τη Νικοκυροπούλα και τις δικές σας!