Εδώ και περίπου έναν χρόνο, από τον Φεβρουάριο του 2023, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ.
Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου.
Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, σχεδόν 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Μάιο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα».
Το σημερινό χρονογράφημα δημοσιεύτηκε περίπου τέτοιες μέρες στον Δημοκράτη της Μυτιλήνης, πριν από 95 χρόνια, συγκεκριμένα στις 8 Φεβρουαρίου 1929, με τον υπέρτιτλο «Μυτιληναϊκοί περίπατοι», όπως τα περισσότερα.
Φαίνεται ότι εκείνες τις μέρες επικρατούσε τσουχτερό κρύο στη Μυτιλήνη. Κατά σύμπτωση, είχαμε τις τελευταίες μέρες προβλήματα με το καλοριφέρ εδώ, οπότε συμπάσχω με τον παππού. Αλλά βέβαια το χρονογράφημα είναι για μένα πολύ συγκινητικό, επειδή ανάμεσα στην «οικιακή ποίηση» ο Βριάρεως αναφέρει και τα «ουά ουά του διαδόχου», που είναι βέβαια ο πατέρας μου, ο οποίος τη μέρα που δημοσιεύτηκε το χρονογράφημα έκλεινε τον πρώτο μήνα ζωής του!
Το χρονογράφημα είναι πολύ σύντομο, αλλά το αφήνω μόνο του. Να πω όμως ότι η πυρήνα που αναφέρεται είναι τα κουκούτσια της ελιάς από το ελαιοτριβείο, τα οποία στη Μυτιλήνη χρησιμοποιούσαν για καύσιμο σε σόμπες και μαγκάλια -εξ ου και το μεταγενέστερο ανέκδοτο, ότι η Μυτιλήνη θερμαινόταν με πυρηνική ενέργεια πολύ πριν από το Λος Άλαμος και τον Οπενχάιμερ,.
Όμως, έστω και σύντομο, το χρονογράφημα με παίδεψε κάμποσο διότι δεν μπόρεσα να βρω το ποίημα του Παλαμά, αν είναι του Παλαμά, που παραθέτει προς το τέλος ο παππούς μου. Στον ιστότοπο της Ανεμόσκαλας, όπου υπάρχουν όλα τα ποιήματα του Παλαμά με δυνατότητα συμφραστικής αναζήτησης, δεν βρίσκω τους στίχους «Τι σέρνει ο γέρος απ’ το χέρι / τ’ ωραίο παιδί το καλοκαίρι», με καμιά από τις λέξεις τους, ενώ η φράση «ωραίο παιδί» υπάρχει σε άλλους ποιητές του ιστότοπου αλλά χωρίς να ταυτοποιείται ο συγκεκριμένος στίχος. Ωστόσο, στα Google books βρίσκω «Αθηναϊκή επιστολή» του Γρ. Ξενόπουλου, στη Διάπλασι των Παίδων προφανώς, όπου ο «Φαίδων» λέει ότι θα έρθει η άνοιξη, σέρνοντας απ’ το χέρι, όπως λέει ο ποιητής, «τ’ ωραίο παιδί, το καλοκαίρι». Άρα, ο στίχος υπάρχει και: ή ο παππούς μου θυμάται λάθος και δεν είναι του Παλαμά, ή για κάποιο λόγο το συγκεκριμένο ποίημα δεν έχει καταχωρηθεί στην Ανεμόσκαλα (ή για κάποιο λόγο δεν πετυχαίνει η αναζήτηση, τι να πω). Κι επειδή το Γκουγκλ δεν βοηθάει περισσότερο, αναρωτιέμαι αν η δική σας συλλογική σοφία θα βοηθήσει στο ξεδιάλυμα του γρίφου, εννοώ στην ταύτιση των στίχων.
Επίσης, ο «φίλος Βουρδουλεύς», στον οποίο απευθύνεται ο Βριάρεως, είναι ο Τέρπανδρος Αναστασιάδης, ο διευθυντής και ιδιοκτήτης του Δημοκράτη, ο οποίος υπέγραφε τη στήλη του ως Βούρδουλας (ενώ κατά καιρούς εξέδιδε και σατιρική εφημερίδα με αυτόν τον τίτλο).
Σημειώνω και το πρόσφατο άρθρο του ιστολογίου για τα λεξιλογικά του κρύου.
ΚΡΥΟ
Κρύο φίλε μου, κρύο. Καιρός για περισσοτέρους του ενός, και χαρά σε κείνον που ευμοιρεί τέτοιου τυχερού. Καλά λένε «από το σημειωμένο να φοβάσαι», αυτός ο κουτσοφλέβαρος μας ετάραξε κυριολεκτικώς. Οι φύσει λασπώδεις δρόμοι μας απέκτησαν ωραίους γυαλιστερούς κρυστάλλους και έτσι επετεύχθη ο εξωραϊσμός της πόλεως. Τώρα αν γλιστρούν μερικοί συμπολίται και σπάνε το κεφάλι τους είναι άλλο ζήτημα. Μπρος στα κάλλη τ’ είν’ οι πόνοι;