Με τον Στέφανο;

Λένε πολλές φορές ότι ο Πόλεμος του Κόλπου, το 1990, ήταν  ο πρώτος πόλεμος που είχε ζωντανή τηλεοπτική κάλυψη -ιδίως από το CNN, που τότε ήταν  το μοναδικό αμιγώς ειδησεογραφικό κανάλι με εικοσιτετράωρη  λειτουργία.

Παρόμοια, η εσωκομματική διαπάλη (να το πω κόσμια) στον ΣΥΡΙΖΑ είναι η πρώτη, στην Ελλάδα τουλάχιστον, διάσπαση (και αποσύνθεση) κόμματος που διεξάγεται όχι σε κλειστά γραφεία όπως ήταν οι παλιότερες κομματικές διασπάσεις αλλά σε πανελλήνια θέα στα μέσα κοινωνικής  δικτύωσης και στα κανάλια της τηλεόρασης.

Οι προηγούμενες διασπάσεις κομμάτων ή ήταν αμελητέες ή/και πρόσκαιρες(όπως π.χ. όταν αποχώρησε από την  ΝΔ η Ντόρα Μπακογιάννη και ίδρυσε το θνησιγενές κόμμα  της) ή έγιναν σε καιρούς που δεν υπήρχαν  κοινωνικά μέσα και «ζωντανή κάλυψη». Περιέργως, τη  μεγαλύτερη δημοσιότητα σε υπό εξέλιξη διάσπαση, ως τώρα,  την έχει δώσει το ΚΚΕ, το οποίο όχι μόνο άνοιξε τις στήλες του Ριζοσπάστη σε εκτενέστατο και παθιασμένο προσυνεδριακό διάλογο, αλλά και μετέδωσε σε απευθείας μετάδοση  από την τηλεόραση όλες τις ομιλίες όλων των συνέδρων  -αν και βέβαια οι μετασυνεδριακές διαδικασίες ρήξης που οδήγησαν στη διάσπαση έμειναν σε κλειστό χώρο.

Αντίθετα, η διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ είναι η πρώτη σοβαρή εσωκομματική ρήξη που γίνεται μέσα σε περιβάλλον απόλυτης κυριαρχίας των κοινωνικών μέσων. Οπότε, δεν συμφωνώ ότι πρέπει να συμπεράνουμε ότι αυτά τα κωμικοτραγικά που γίνονται στον ΣΥΡΙΖΑ, εννοώ τα δημόσια ξεκατινιάσματα, είναι κάτι  που αφορά ειδικά τον ΣΥΡΙΖΑ. Αν θυμηθώ τις εσωκομματικές  εκλογές στο ΠΑΣΟΚ το 2007, που τις είχα ακροθιγώς παρακολουθήσει όχι στα σημερινά σόσιαλ αλλά στα ιστολόγια, η τότε αντιπαράθεση  ήταν επίσης οξύτατη, όπως είναι άλλωστε π.χ. στο αγγλικό Εργατικό Κόμμα σήμερα, στο Τουίτερ. Είναι ίσως η ανθρώπινη φύση, αλλά είναι και πολύ αποκαρδιωτικό, ακόμα περισσότερο όταν κι εσύ ο ίδιος που το διαπιστώνεις χώνεσαι ως τον λαιμό σε αυτή τη δίνη.

«Με τον Στέφανο;» ρωτάει  ο τίτλος, αλλά ποιον Στέφανο; Στο πιο πρόσφατο επεισόδιο είχαμε δύο  πρωταγωνιστές με το όνομα αυτό.

Ο Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Στέφανος Κασσελάκης ανακοίνωσε διά του Φέισμπουκ ότι «ο Στέφανος Τζουμάκας έθεσε τον εαυτό του εκτός του κόμματος» και τον παραπέμπει στην Επιτροπή Δεοντολογίας διά τα περαιτέρω.

Αιτία ήταν όσα υποστήριξε ο Στέφανος Τζουμάκας σε συνέντευξη στον ΣΚΑΙ, ιδίως ότι η ολιγαρχία και η διαπλοκή έχουν εγκατασταθεί μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ.

Ωστόσο, βάσει του άρθρου 19 του Καταστατικού, μπορεί μεν να γίνει παραπομπή στην Επιτροπή Δεοντολογίας, όχι όμως και να ανακοινωθεί εκ των προτέρων το αποτέλεσμα της παραπομπής. Επιπλέον, για τις ποινές της αναστολής ιδιότητας μέλους και της διαγραφής, απαιτείται αφενός αυξημένη πλειοψηφία και αφετέρου γνώμη του οργάνου στο οποίο ανήκει ο παραπεμπόμενος (εν προκειμένω της ΚΕ).

Υπογλώσσια σφηνάκια Νο 5

Υπογλώσσια είναι τα φάρμακα που παίρνουμε για την καρδιά, για να μην πάθουμε καρδιακή προσβολή (επειδή μας διαβάζει κι η μαμά μου διευκρινίζω πως ο πληθυντικός είναι της περιγραφής, όχι πραγματικός). Ακόμα, ένα κλισέ σε κάποιους αντρικούς ή αθλητικούς ιστότοπους, όταν βγάζουν καμιά με μπικίνι, είναι «ετοιμάστε τα υπογλώσσια».

Υπογλώσσια όμως είναι και μια ομάδα γλωσσικών ενδιαφερόντων στο Φέισμπουκ, που φτιάχτηκε στα τέλη του 2017 και στην οποία συμμετέχω.

Σφηνάκια είναι βέβαια οι μικρές δόσεις ποτού, όμως έτσι έχω αποκαλέσει και τα σύντομα άρθρα. Με τη διαφορά ότι σπανίως βάζω σύντομα άρθρα, οπότε δεν θα το θυμάστε. Στα Υπογλώσσια ομως γράφω πότε-πότε σύντομα σημειώματα, που δεν βολεύει πάντοτε να τα εντάξω σε κάποιο άρθρο.

Κι έτσι, το σημερινό άρθρο είναι μια συλλογή από μικρά κείμενά μου από τα Υπογλώσσια, με γλωσσικό δηλαδή ενδιαφέρον, που δεν (θυμάμαι να) τα έχω δημοσιεύσει εδώ στο ιστολόγιο. Κάποια άλλα σχόλια που κάνω εκεί, τα μεταφέρω στα σαββατιάτικα μεζεδάκια, αλλά αυτά εδώ δεν θυμάμαι να τα έχω μεταφέρει σε μεζεδοάρθρα μας, οπότε δεν θα τα έχετε δει, εκτός αν συμμετέχετε και στα Υπογλώσσια. Τα σφηνάκια μοιάζουν αρκετά με τα μεζεδάκια, αλλά διαφέρουν κιόλας σε κάποια σημεία.

Με αυτόν τον τυποποιημένο πρόλογο έχω ήδη δημοσιεύσει τέσσερα άρθρα στο ιστολόγιο, ένα τον Φλεβάρη του 2019, άλλο ένα τον Οκτώβριο του 2019, το τρίτο τον Μάιο του 2020 και το τέταρτο τον Σεπτέμβριο του 2020. Τελειώνοντας εκείνο το παλιό άρθρο είχα υποσχεθεί (ή απειλήσει) ότι Σε τρία τέρμινα, που θα έχω μαζέψει κι αλλα, θα σερβίρω άλλον έναν γύρο! Σημερα λοιπόν δημοσιεύω το πέμπτο άρθρο της σειράς αυτής. ‘Εχω επικαιροποιήσει κάποια στοιχεία και κάνω και προσθήκες σε αγκύλες ή όχι.

Θα μου πείτε, πέρασαν δυο χρόνια από την προηγούμενη δημοσίευση. Δίκιο έχετε, το είχα αμελήσει. Οπότε, υπόσχομαι το έκτο άρθρο με σφηνάκια να μην αργήσει τόσο.

* Λανσάρω στα ελληνικά

Σε πρόσφατη ανάρτηση, ο διαχειριστοκράτωρ μας [ο Θανάσης Αναγνωστόπουλος] ζήτησε ιδέες για να αποδοθεί «στα ελληνικά ελληνικά» η φράση «λανσάρω ένα προϊόν» δηλ. ζήτησε έναν μονολεκτικό αυτόχθονα όρο για το ρήμα «λανσάρω» και πρότεινε το «καθελκύω» που δεν έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από την ομηγυρη.

Αλλά ούτε κάποια άλλη πρόταση φάνηκε πειστική παρά το ότι διατυπώθηκαν πολλές προτάσεις. Όμως το «λανσάρω» δεν είναι μόνο «προωθω», δεν είναι μόνο «κυκλοφορώ». Είναι κάτι που συνδυάζει και τις δύο έννοιες (και όχι μόνο), πράγμα που μας δείχνει ξεκάθαρα ότι το συγκεκριμένο δάνειο πλούτισε την ελληνική γλώσσα.

Και τα περισσότερα δάνεια έτσι λειτουργούν, είναι πηγη πλούτου για τη γλώσσα που τα δέχεται. Γι’ αυτό άλλωστε και η γλώσσα με το πλουσιότερο λεξιλόγιο, η αγγλική, ποτέ δεν έπαψε να δανείζεται αφειδώς, τόσο από το ελληνικό, όσο και από το λατινικό, το γαλλικό ή το γερμανικό ταμείο. Το καλό αρνί βυζαίνει δυο μανάδες, λέει η παροιμία, κι έτσι ο Άγγλος μπορεί να πει και ethnic και national.

Eμείς πάλι, εννοώ τη νέα ελληνική, έχουμε χάσει τη δυνατότητα για λόγιο δανεισμό από το λατινικό ταμείο. Παλιότερες γλωσσικές ποικιλίες της ελληνικής την είχαν αυτή τη δυνατότητα -και ο Πορφυρογέννητος έγραφε π.χ. «τοὺς ἄρχοντας τοῦ τάγματος τῶν ἐξσκουβίτων, οἷον τοποτηρητὰς, σκρίβωνας, τὸν χαρτουλάριον, δρακοναρίους, σκευοφόρους, σιγνοφόρους, σενάτορας, πρωτομανδάτορας καὶ μανδάτορας». Όμως σήμερα, σχεδόν μόνο λαϊκός δανεισμός υπάρχει, στη λόγια γλώσσα έχουμε πιο πολύ μεταφραστικά δάνεια. Και ακόμα κι όταν δανειστούμε μια λόγια λέξη, δυσκολευόμαστε να φτιάξουμε σύνθετα και παράγωγά της. Οι βυζαντινοί δεν είχαν πρόβλημα να πλάσουν το θαυμάσιο υβρίδιο «σιγνοφόρος» (λατινογενές το πρώτο συνθετικό, σίγνον η σημαία), έπλαθαν τη λέξη και πήγαιναν να διοικήσουν την αυτοκρατορία τους.

* Γιαούρτι ελληνικού τύπου ονόματι Οίκος, με ελληνικά γράμματα, πεζά για να φαίνεται η διαφορά, και με μια σιρκονφλεξοειδή περισπωμένη να χαρούν λίγο οι παρ’ ημίν πολυτονιάται.

[Θα άξιζε ακόμα και άρθρο για τα ελληνοφανή γιαούρτια που κυκλοφορούν στην Εσπερία. Η Νεστλέ έχει το Yaos, με την ελληνική κατάληξη -os και με κυκλαδικές εκκλησίες πάνω στη συσκευασία]

* Τι είναι ο ήμελλος;

Ο Στέφανος Ήμελλος είναι ακαδημαϊκός (=μέλος της Ακαδημίας Αθηνών) με έργο κυρίως λαογραφικό. Ο ηθοποιός Δημήτρης Ήμελλος ίσως είναι συγγενής του, πιθανώς γιος του. Το σπάνιο επώνυμο Ήμελλος εντοπίζεται στη Νάξο.

Τα επώνυμα τα ορθογραφούμε με μεγάλο βαθμό ελευθερίας διότι «μας ανήκουν». Έτσι κάποιος μπορεί να επιλέξει να γράφεται Ζαββός για να ξεχωρίσει από τον ζαβό και κάποιος να κρατήσει τη γραφή Καμμένος ακόμα κι αν ξέρει ότι η σχολική ορθογραφία τη μετοχή τη γράφει «καμένος». Το επώνυμο Πικραμμένος ίσως γράφτηκε έτσι για να διαφοροποιηθεί από τη μετοχή, και φυσικά δεν θα το θεωρήσουμε ανορθόγραφο, ενώ θα θεωρήσουμε ανορθόγραφη τη μετοχή, αν κάποιος γράψει «η καρδιά μου είναι πικραμμένη».

Γκραν σλαμ

Κανονικά το άρθρο αυτό έπρεπε να το είχα γράψει πριν από κανένα μήνα, θα ήταν πιο επίκαιρο τότε. Σήμερα είναι ανεπίκαιρο, αλλά φοβάμαι να το αναβάλω έως ότου ξαναέρθει στην επικαιρότητα, μήπως το ξεχάσω.

Γκραν σλαμ λοιπόν, ένας όρος που τον ακούμε συχνά τον τελευταίο καιρό, από τότε που ο Στέφανος Τσιτσιπάς και η Μαρία Σάκκαρη μπήκαν στην αφρόκρεμα του παγκόσμιου τένις και άρχισαν να φτάνουν σε ημιτελικούς και τελικούς μεγάλων τουρνουά.

Πόσο μεγάλων; Εδώ είναι που ακούστηκε ο όρος «γκραν σλαμ». Η Μαρία Σάκκαρη έγινε η πρώτη Ελληνίδα τενίστρια που έφτασε σε ημιτελικό ενός τουρνουά γκραν σλαμ, δυο φορές φέτος, στο Ρολάν Γκαρός στο Παρίσι και στο US Open. Η διάκριση αυτή είναι πολύ πιο σημαντική από το ότι, λίγο αργότερα, έφτασε στον τελικό του τουρνουά της Οστράβας. Και να κατακτούσε την πρώτη θέση στην Οστράβα, ο ημιτελικός σε ένα από τα δύο τουρνουά που ανέφερα θα ήταν σημαντικότερος.

Διότι βέβαια έχει σημασία και το τουρνουά στο οποίο διακρίνεσαι. Δεν είναι όλα εξίσου ισχυρά. Έχουν πολλές διαβαθμίσεις, αλλά εκείνη η διάκριση που μας ενδιαφέρει είναι πως τέσσερα από αυτά χαρακτηρίζονται «τουρνουά γκραν σλαμ»: της Αυστραλίας τον Γενάρη, το Ρολάν Γκαρός (τέλη Μαΐου-αρχές Ιουνίου), το Γουίμπλεντον στο Λονδίνο (τέλη Ιουνίου αρχές Ιουλίου) και το αμερικάνικο Όπεν (Σεπτέμβριο συνήθως).

Γιατί λέγονται έτσι; Διότι αν κάποιος τενίστας ή κάποια τενίστρια καταφέρει να κερδίσει μέσα σε μια χρονιά και τα τέσσερα αυτά τουρνουά, να κανει 4 στα 4, τότε πετυχαίνει «γκραν σλαμ για τη σεζόν». Φέτος, ο φοβερός Νόβακ Τζόκοβιτς έφτασε σε μιαν ανάσα από τον άθλο -αλλά, ενώ είχε κατακτήσει τα τρία πρώτα, κι έφτασε στον τελικό του αμερικάνικου Όπεν, εκεί έχασε από τον Μεντβέντεφ. Μίλησα για άθλο, διότι με τον συναγωνισμό που υπάρχει το γκραν σλαμ στο τένις, τουλάχιστον στους μονούς αγώνες, δεν είναι καθόλου απλή υπόθεση. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο τελευταίος τενίστας που το έχει πετύχει είναι ο μεγάλος Ροντ Λέιβερ, δυο φορές αλλά πριν από μισόν αιώνα και βάλε, ενώ στις τενίστριες η Στέφι Γκραφ, νομίζω το 1988 -όχι ακριβώς χτες. (Στους διπλούς αγώνες και στο τένις με αμαξίδιο είναι ίσως λιγότερο έντονος ο ανταγωνισμός, άρα και πιο συχνά τα γκραν σλαμ).

Τεταρτοσεπτεμβριανά μεζεδάκια

Τριτοσεπτεμβριανός υπάρχει, ο αναφερόμενος στην 3η Σεπτεμβρίου. Υπάρχει και τεταρταυγουστιανός, για το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Οπότε αναλογικά κατασκευάζουμε τον τεταρτοσεπτεμβριανό για τον τίτλο του σημερινού πολυσυλλεκτικού μας άρθρου, επειδή ήθελα κάτι το ουδέτερο, το ημερολογιακό, καθώς τα άλλα γεγονότα επισκιάστηκαν από τον θάνατο του μέγιστου Μίκη Θεοδωράκη.

* Τον οποίο Μίκη όλοι τίμησαν, άλλοι ειλικρινά κι άλλοι υποκριτικά. Έγραψα πολλά και ο ξένος τύπος. Και εδώ έκανε το θαύμα του ο Σκάι, που λογόκρινε στη μετάφραση τη Νιου Γιορκ Τάιμς.

Έγραψε η ΝΥΤ: Mikis Theodorakis, Greek Composer and Marxist Rebel και μετέφρασαν «ο Έλληνας συνθέτης και επαναστάτης», διότι το «μαρξιστής» φαίνεται πως παραπήγαινε.

(Την ίδια μέρα με τον Μίκη σκοτώθηκε πολύ νέος ο ράπερ Mad Clip. Ο υπουργός Στέλιος Πέτσας ανακάλυψε «εκατομμύρια fans»!).

* Φίλος που δηλώνει φανατικός με το Star Trek μου στέλνει άρθρο του Γιάνη Βαρουφάκη από τον Οικονομικό Ταχυδρόμο, με θέμα το Αφγανιστάν, στο οποίο ο Βαρουφάκης συγκρίνει την κρίση του ιμπεριαλισμού και τις επεμβάσεις σε ξένες χώρες με κάποια χαρακτηρικά επεισόδια του Star Treκ που αφορούν τη μη παρέμβαση στα κοινά ειδικά των αναπτυσσόμενων εξωγήινων πολιτισμών, αλλά με κάποιες εξαιρέσεις και αστερίσκους.  Μόνο που στο άρθρο παρατίθεται σε παρένθεση ο αγγλικός όρος «Prime Direction».

Όπως όμως ξέρουν όλοι οι τρέκηδες, ο πρωτότυπος όρος είναι «Prime Directive». Λάθος του Βαρουφάκη; Όχι, διότι ο Βαρουφάκης το άρθρο το έγραψε στα αγγλικά, και αν ανατρέξετε στο πρωτότυπο θα δείτε ότι αναφέρεται σωστά το Prime Directive! Aκατανόητη είναι η αλλαγή στη μετάφραση, που βέβαια εκθέτει άδικα τον συγγραφέα. Σημειώνω επίσης ότι, αν προσέξετε, στο κείμενο ο επίμαχος όρος αποδίδεται στα ελληνικά άλλοτε «πρωτεύουσα οδηγία» και άλλοτε «πρωταρχική οδηγία», μια ασυνέπεια για την οποία πάλι δεν ευθύνεται ο Βαρουφάκης.

* Κι ένα μεταφραστικό, από την αυτόματη μετάφραση που κάνει το γκουγκλ όταν αναζητάτε ορισμένους όρους.

To Καϊπιρίνια λοιπόν είναι φτιαγμένο «με cachaça, ζάχαρη και ασβέστη». Χάλια θα είναι, αηδιαστικό, αλλά και ακατάλληλο προς πόση. Πώς το αντέχουν;

Το αντέχουν, επειδή lime είναι βέβαια ο ασβέστης, αλλά στην πτωχή αγγλική με τις ελάχιστες λέξεις lime είναι επίσης το λάιμ, αυτό το μικρό αδερφάκι του λεμονιού, μοσχολέμονο ή όπως αλλιώς το λέμε στην τρισχιλιετή.

Οπότε, αν θέλετε να φτιάξετε καϊπιρίνια στο σπίτι, μην βάλετε ασβέστη!

* Πέθανε και ο Άκης Τσοχατζόπουλος και με την ευκαιρία ήρθε στην επιφάνεια ένα παλιό ορθογραφικό δίλημμα. Στη νεκρολογία του γράφτηκε ότι «Ο Άκης Τσοχατζόπουλος υποστήριξε το μοντέλο της διαρχίας, ζητώντας ασυμβίβαστο μεταξύ των αξιωμάτων του πρωθυπουργού και του προέδρου του κόμματος» και ο φίλος που το είδε αναρωτήθηκε «διαρχία ή δυαρχία»;

Ο κανόνας, όπως είχαμε δει σε παλιότερη συζήτηση στη Λεξιλογία, είναι ότι τα παράγωγα του δύο γράφονται με δυ-, έτσι έχουμε δυάδα, δυάρι, δυϊκός, δυϊσμός, συνδυάζω. Όμως τα σύνθετα του δύο γράφονται με δι- κι έτσι έχουμε διμέτωπος, δίστιχο, δίγλωσσος και, επομένως, διαρχία.

Το ΛΚΝ έχει μόνο τη δυαρχία, κακώς.

* Η φωτογραφία που βλέπετε είναι από το βιβλίο «Αστυνομία της Μνήμης», της Γιόκο Ογκάουα, σε μετάφραση Χίλντας Παπαδημητρίου.

Δεν θα κρίνω τη μετάφραση καθαυτή αλλά μια γλωσσική επιλογή στην πρώτη πρόταση της πρώτης παραγράφου:

Περιττό να πω ότι ούτε ένα λουλούδι είχε απομείνει στον ροδώνα.

Περιττό να πω ότι αυτή η σύνταξη, η αποφυγή της διπλής άρνησης μου φαίνεται αντιγραμματική και ξεκάθαρα λανθασμένη στα νέα ελληνικά.

Αυτός ο «τρόμος της διπλής άρνησης» (νομίζω ότι ο Γιάννης Χάρης έπλασε τον όρο) είναι μάλλον επιρροή των αγγλικών, αλλά σε κάθε περίπτωση δεν ταιριάζει στη γλώσσα μας.

Μεζεδάκια με πανσέληνο

Δεν έβαλα κεφαλαίο, επομένως εννοώ την πανσέληνο και όχι τον συγγραφέα Αλέξη Πανσέληνο. Και κανονικά η πανσέληνος είναι αύριο, αλλά ελπίζω το σημερινό μας άρθρο να διαβάζεται και αύριο. Καλύτερα να τιτλοφορηθεί από κάτι όμορφο παρά από τις ασταμάτητες πυρκαγιές που μας κατακαίουν ή από την άλωση της Καμπούλ από τους Ταλιμπάνους.

Και ξεκινάμε με ένα ορθογραφικό λαθάκι, που δυστυχώς δεν διορθώνεται εύκολα διότι δεν είναι γραμμένο σε χαρτί ή ακόμα καλύτερα σε ηλεκτρονικό μέσο αλλά στο μάρμαρο.

H φωτογραφία είναι από τα Γιάννενα, αν δεν κάνω λάθος. Πρόκειται για προτομή ενός αξιόλογου πολιτικού, του Γεωργίου Μυλωνά, ο οποίος ως υφυπουργός Παιδείας στην κυβέρνηση Παπανδρέου μερίμνησε για την ίδρυση του πανεπιστημίου Ιωαννίνων το 1964 -στη συνέχεια ο Μυλωνάς είχε αξιόλογη αντιδικτατορική δράση, δραπέτευσε κινηματογραφικά από την Αμοργό όπου είχε εξοριστεί, ενώ το 1989 έγινε υπουργός Πολιτισμού εκ μέρους του Συνασπισμού στην κυβέρνηση Τζαννετάκη και μετά στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας.

Αλλά στην προτομή υπάρχει λαθάκι. Δεν έγιναν αυτά «επί υπουργείας του» αλλά «επί υπουργίας του».

Γιατί; θα ρωτήσει κάποιος. Δεν υπάρχει ρήμα «υπουργεύω» και «πρωθυπουργεύω»;

Υπάρχει, αλλά η υπουργία προέρχεται από τον υπουργό. Το δέχομαι πως δεν είναι και τόσο εύκολο να ξέρει πάντοτε κανείς αν το αυγό έκανε την κότα ή η κότα τ’ αυγό, αλλά πάντως γράφουμε «η υπουργία, η πρωθυπουργία». (Και: τα υπουργεία, ενίοτε στη γνωστή φράση αγανάκτησης).

* Kαι μια είδηση από το αστυνομικό δελτίο, με αμφίσημο (;) τίτλο.

21χρονος με μαύρη ζώνη ξυλοκόπησε 15χρονο. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο με τραύματα στο κεφάλι.

Κανονικά, έτσι που είναι γραμμένο, στο νοσοκομείο μεταφέρθηκε ο 21χρονος με τη μαύρη ζώνη -ξυλοκόπησε τον έφηβο αλλά μάλλον θα έφαγε κι αυτός μερικές.

Καταλαβαίνουμε βέβαια ότι στην πραγματικότητα ο έφηβος μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο. Και ισως δικαιολογείται η φαινομενική αμφισημία από την ανάγκη για οικονομία στους τίτλους.

(Πιο αστείο, και ίσως πιο αμφίσημο, θα ήταν αν έγραφε «επιτέθηκε σε 15χρονο»).

* Φίλος επισημαίνει ευπρεπισμό σε άρθρο του Protagon για την περεστρόικα:

Και το γεγονός ότι ο Στιλ είναι πια φθασμένος συγγραφέας ιστορικών και γεωπολιτικών θεμάτων έπαιξε ασφαλώς τον ρόλο του.

Ο ευπρεπισμός είναι στον τύπο «φθασμένος». Λέμε βεβαίως «φθάνω», ισότιμα με το «φτάνω», λέμε και «καταφθάνω», αλλά η επιθετικοποιημένη μετοχή «φτασμένος» με τη σημασία «επιτυχημένος, καταξιωμένος» (π.χ. ο τάδε είναι φτασμένος καλλιτέχνης) ακούγεται κάπως κωμικά αν τη γράψουμε «φθασμένος».

* Κι ένας κυπριωτισμός. Το είδα στο Φέισμπουκ, σε ανάρτηση από την Κύπρο, που παραθέτω απόσπασμά της.

Ας προσπεράσουμε την ανορθογραφία στην τελευταία σειρά (καλύτερα να σε λένε άφιλο, παρά το άλλο που έχει και δύσκολη ορθογραφία, είχε γράψει ο Γιώργος Ιωάννου) και ας προσέξουμε ότι ο μητροπολίτης «έφταιγε τις εγκύους».

Το φταίω ως μεταβατικό, με τη σημασία «κατηγορώ, μέμφομαι, επικρίνω» ακούγεται πολύ παράξενο στην κοινή ελληνική, αλλά στην κοινή κυπριακή είναι απολύτως κανονικός τύπος.

Ίσως πρόκειται για επίδραση του αγγλικού blame.

Τενιστικά μεζεδάκια

Που τα λέω βεβαίως έτσι επειδή τις προηγούμενες μέρες η επικαιρότητα σημαδεύτηκε από τις νίκες του Στεφανου Τσιτσιπά και της Μαρίας Σάκκαρη στο τουρνουά Ρολάν Γκαρός στο Παρίσι, όπου για πρώτη φορά δυο Έλληνες αθλητές πέρασαν στα ημιτελικά μεγάλου τουρνουά.

Επιπλέον, τώρα που γράφω, ο Τσιτσιπάς μόλις κέρδισε το πρώτο σετ απέναντι στον Ζβέρεφ και έτσι όπως παίζει είναι φαβορί για να περάσει στον τελικό. Αναμεσα στα πολλά κοινά που έχουν οι δυο αντίπαλοι, είναι πως κατοικούν και οι δυο στο Μόντε Κάρλο, όπως άλλωστε και ο Τζόκοβιτς, όπως και η Σάκκαρη. Θα έχει πολύ καλά προπονητήρια για τένις το πριγκιπάτο, γι’ αυτό το προτιμούν όλοι. Απορώ πώς τα καταφέρνει ο Ναδάλ που μένει ακόμα στη γενέτειρά του, στη Μαγιόρκα.

* Και ξεκινάμε με το τένις. Όχι βεβαια για τα λεξιλογικά του, που θα άξιζαν ιδιαίτερο άρθρο, αλλά για την ορθογραφία της λέξης. Με ρώτησε κάποιος αν γράφουμε τένις ή τέννις. Απάντησα ότι με την επίσημη ορθογραφία, από το 1976, τα δάνεια γράφονται με τον απλούστερο τρόπο, άρα τένις.

Τότε να γράψουμε και «δάνια» είπε ένας άλλος.

Του απάντησα ότι η λέξη δάνεια δεν είναι δάνεια, άρα γράφουμε «δάνεια».

* Και συνεχίζουμε με ένα κρούσμα διπλαρνησιοφοβίας, όπως το είπε φίλος στο Τουίτερ -εμείς το λέμε περιφραστικά, «τρόμο της διπλής άρνησης».

Γράφει ο δημοσιογράφος και βουλευτής Μπάμπης Παπαδημητρίου:

ΟΛΟΙ οι διασωληνομένοι ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ εμβολιαστεί.

Και οι 398 – για πρώτη φορά, μετά την 28/2, κάτω 400 – δεν έχουν την προστασία που σώζει ζωές.

Πέρα από την ανορθογραφία, διότι βέβαια είναι διασωληνωμένοι, τι σημαίνει «Όλοι οι διασωληνωμένοι δεν έχουν εμβολιαστεί»; Και τι σημαίνει «Και οι 398 δεν έχουν προστασία»;

Κατά τη γνώμη μου, σημαίνει «Δεν έχουν όλοι εμβολιαστεί, αλλά ίσως έχουν κάποιοι εμβολιαστεί». «Δεν έχουν προστασία και οι 398, αλλά κάποιοι μπορεί να έχουν».

Αλλά ο κ. Μπάμπης ολοφάνερα θέλει να πει ότι «Κανείς από τους διασωληνωμένους δεν έχει εμβολιαστεί» και «Κανείς από τους 398 δεν έχει προστασία».

Η αποφυγή του «κανείς», από φόβο της διπλής άρνησης, οδηγεί σε ασάφεια -όπως θα θυμούνται και όσοι ακούν την αναγγελία στα αεροπλάνα της Ετζίαν «Το κάπνισμα δεν επιτρέπεται σε όλες τις πτήσεις της Ετζίαν» (αλλά δεν μας λένε σε ποιες επιτρέπεται!)

* Μου γράφει φίλος ότι διάβασε δηλώσεις της αντιδημάρχου Πειραιά, όπου και η φράση «κρίναμε χρήσιμο να αποδεχτούμε την πρόταση του Ομοσπονδιακού προπονητή Ζίου Ζίτσου…» και για ένα δευτερόλεπτο σκέφτηκε ότι είναι πολύ παράξενο όνομα το Ζίος Ζίτσος. Βέβαια αμέσως μετά δινόταν το όνομα του ανθρωπου και δεν υπάρχει κανένα λάθος στο κείμενο, εκτός ίσως από τα κεφαλαία γράμματα που προκάλεσαν και το μπέρδεμα -αλλά ο φίλος μας έκρινε ότι έχει έτσι κι αλλιώς πλάκα. Συμφωνώ.

* Νομανσλάνδη από τα παλιά.

Ο φίλος μας ο Ακίνδυνος, δεινός ανασκαλευτής παλιών εφημερίδων (να το πούμε εφημεριδοδίφης να κάνει και παρήχηση; ), ψάρεψε έναν παλιό κάτοικο Νομανσλάνδης σε εφημερίδα της δεκαετίας του 1980 (Έθνος ή Ελευθεροτυπία, αν κρίνω από τη γραμματοσειρά).

Ο Χάντυμαν Εντ Γκέιν είναι ο κάτοικος της Νομανσλάνδης. Ο φονιάς λεγόταν Ed Gein και έκανε διάφορες μαστοροδουλειές, δηλαδή ήταν handyman. Προφανώς στα αγγλικά θα ήταν Handyman Ed Gein, whose… κι έτσι θεωρήθηκε όνομα -άλλωστε τα συνηθίζουν τα διπλά ονόματα οι Αμερικανοί.

Πέρα από τη νομανσλανδιανή διάσταση, το ειδησάριο έχει κι ένα ακόμα λάθος. Ο φονιάς δεν πέθανε στα 57 αλλά στα 77, όπως μας λέει η Βικιπαίδεια.

* Άκουγα τις προάλλες στο ραδιόφωνο να γίνεται λόγος για τον Εμιλιάνο Ζαπάτα: «αν ζούσε στην Ισπανία, θα τον έλεγαν Θαπάτα, αλλά στη Λατινική Αμερική προφέρεται το ζήτα, Ζαπάτα».

Το πρώτο σκέλος είναι σωστό -εξού και ο Θαπατέρο, ο κάποτε πρωθυπουργός της Ισπανίας. Αλλά στη Λατινική Αμερική (και σε περιοχές της Ισπανίας) δεν προφέρουν Ζ, προφέρουν Σ. (Κάποτε μπορεί να γράψουμε άρθρο για το σεσέο, όπως το λένε).

Τα τελευταία μεζεδάκια του Αυγούστου

Αύριο έχουμε πρώτη Σεπτεμβρίου, που δεν είναι μια οποιαδήποτε πρωτομηνιά, είναι θα λέγαμε μια μικρή πρωτοχρονιά -από μια άποψη το καλοκαίρι τελειώνει αύριο, κι ας είναι στις 21 του μηνός η ισημερία. Από μιαν άλλη άποψη, τελειώνει στις 11 του μήνα, όταν ανοίγουν τα σχολεία.

Όσοι είστε ακόμα σε διακοπές, αγνοήστε τις βλακείες που έγραψα και χαρείτε το καλοκαίρι που για σας συνεχίζεται -ή έστω το αποκαλόκαιρο. Πάντως, τίτλο για το σημερινό μας πολυσυλλεκτικό εβδομαδιαίο άρθρο βρήκαμε.

* Tο έχουμε πει χιλιες φορές, το Ιντερνέτ ισοπεδώνει τον χρόνο. Ένα ακόμα παράδειγμα: την περασμένη βδομάδα το ελληνόφωνο ιντερνέτ γέμισε από αναδημοσιεύσεις της είδησης ότι ο Ευγένιος Τριβιζάς «πήρε το Όσκαρ παραμυθιού νικώντας τη Disney». Φαίνεται πως το μπαράζ των αναδημοσιεύσεων ξεκίνησε από άρθρο του Πρώτου Θέματος (δεν χρειάζεται λινκ) με ημερομηνία 23/8/2019.

Πολλοί επώνυμοι έσπευσαν να αναδημοσιεύσουν την τιμητική είδηση. Μόνο που…

Μόνο που η είδηση δεν είναι καινούργια! Η βράβευση για την οποία γίνεται λόγος στο άρθρο έγινε μεν, αλλά έγινε πριν από τρία χρόνια, το 2016.

Χαριτολογώντας, έγραψα στο Τουίτερ ότι, «εκτός αυτού το Όσκαρ Παραμυθιού 2019 θα απονεμηθεί στο τέλος της χρονιάς στον Κυριάκο Μητσοτάκη».

* Ωστόσο, η είδηση για την βράβευση Τριβιζά δεν είναι μόνο ετεροχρονισμένη, αλλά και εξαρχής είχε ελαφρώς παραπλανητική διατύπωση, αφού στην πραγματικότητα δεν βραβεύτηκε (μόνο) ο Τριβιζάς, αλλά μια αμερικανική εταιρεία, που έφτιαξε ένα παιδικό ηλεβιβλίο το οποίο βασίζεται σε ιστορία του Τριβιζά.

Αφροδεξιά μεζεδάκια

Θα παραδεχτώ πως μου αρέσει, όταν προσφέρεται η ευκαιρία, να βάζω στον τίτλο του σαββατιάτικου πολυσυλλεκτικού μας άρθρου λέξεις καινοφανείς, κι αυτό κάνω και σήμερα -αλλά νομίζω πως θα καταλάβατε πού αναφέρεται ο νεολογισμός του τίτλου και πώς πλάστηκε.

Αν όχι, θα σας το εξηγήσω αμέσως. Πρόκειται για μια ξεκαρδιστική ιστορία, που διαδραματίστηκε σε μεγάλο βαθμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και που είναι μια ακόμα επιβεβαίωση της αρχής που λέει πως η ζωή μπορεί να γεννήσει καταστάσεις παράλογες και σουρεαλιστικές, που ξεπερνούν και τα έργα μυθοπλασίας.

Στο συλλαλητήριο της περασμένης Κυριακής εναντίον της συμφωνίας των Πρεσπών, μια ομάδα διαδηλωτών, κραδαίνοντας ρόπαλα και ντυμένοι σημαίες, προσπάθησαν να σπάσουν τον αστυνομικό κλοιό και να εισβάλουν στη Βουλή -με αποτέλεσμα η αστυνομία να χρησιμοποιήσει «χημικά».

Πολλοί υποστήριξαν ότι οι διαδηλωτές αυτοί δεν ήταν γνήσιοι εθνικιστές, όπως φαίνονταν, αλλά βαλτοί, παρακρατικοί, εγκάθετοι της κυβέρνησης, για να δοθεί το πρόσχημα στην αστυνομία να ρίξει δακρυγόνα σε δικαίους και αδίκους και να διαλύσει τη μεγάλη συγκέντρωση.

Βέβαια, εκεί κοντά εθεάθησαν και χρυσαβγίτες, ακόμα και βουλευτές, να κατευθύνουν τις ομάδες εφόδου. Όμως, στα επεισόδια πρωτοστάτησε ένας μάλλον μελαψός διαδηλωτής που κράδαινε ένα κοντάρι -και αυτό χρησιμοποιήθηκε από πολλούς σαν επιχείρημα ότι «το καθεστώς» επιστράτευσε μετανάστες για να στήσει προβοκάτσια.

Ο γκαφατζής δημοσιογράφος Γιάννης Λοβέρδος ήταν ένας από τους αρκετούς που το υποστήριξαν αυτό, υποστηρίζοντας ότι «λόγω χρώματος» ο διαδηλωτής δεν θα μπορούσε να είναι εθνικιστής και ότι αυτό αποδεικνύει ξεκάθαρα τη συνωμοσία της αριστερής χούντας.

Η ιστορία θα έμενε εδώ, αλλά, καθώς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στις ιστοσελίδες του εθνικιστικού χώρου έδιναν κι έπαιρναν οι καταγγελίες για τον αφρικανό προβοκάτορα, τον λαθρομετανάστη παρακρατικό, τον πακιστανό του καθεστώτος, ο άνθρωπος που όντως είχε πρωτοστατήσει στα επεισόδια δεν άντεξε να τον βγάζουν αφρικανό κι ασιάτη.

Κι έτσι, αυτοξεσκεπάστηκε, δηλώνοντας ευθαρσώς την ταυτότητά του, κι ας διακινδυνεύει έτσι να διωχθεί ποινικά για τις συμπλοκές με τα όργανα της τάξης:

Kι έτσι, παρενέβη σε δημοσίευμα της οργανωσης ( ; ) «Μέτωπο Εθνικό» (είδατε σκύλο μου μικρό; ) και δήλωσε περήφανα το όνομά του, γέννημα θρέμμα Ναουσαίος όπως είπε, Δημήτρης Ανθρακέας.

Κι έτσι, μετά την Ιταλίδα από την Κυψέλη αποκτήσαμε και τον Αφρικανό από τη Νάουσα. Και κάπως έτσι πλάστηκε, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά και λίγο παραέξω, η αστεία εφήμερη λέξη «αφροδεξιός», ενώ το ανώνυμο διαδικτυακό χιούμορ έδωσε και πήρε, με αστεία όπως ότι έρχονται οι Αφρικανοί και μας παίρνουν τους Ναουσαίους ή ότι «Ανθρακέας ο θησαυρός».

Όταν ο Ανθρακέας αποκάλυψε την ταυτότητά του, κάποιοι δεν θέλησαν να παραδεχτουν την αλήθεια και έβγαλαν σενάρια ότι πρόκειται για ανδρείκελο. Άλλοι πάλι τον κατηγόρησαν για πολλά και διάφορα. Γέλασα πολύ με το «μνημόνιο του άγνωστου στρατιώτη».

Και σαν να μην έφτανε αυτό,  κάποιοι που αναζήτησαν τη σελίδα του στο Φέισμπουκ, είδαν ότι σε ανύποπτο χρόνο ο Ανθρακέας αντάλλασσε μηνύματα με συγγενείς και φίλους σε… άπταιστα σλαβομακεδόνικα -ε, αυτή την ανατροπή της πλοκής ούτε οι Μόντι Πάιθον δεν θα είχαν φανταστεί!

Οπότε, προς τιμήν αυτής της παράλογης ιστορίας, τα σημερινά μας μεζεδάκια τιτλοφορήθηκαν «αφροδεξιά».

* Εγω πάντως γέλασα και με την εξής ατάκα: – Και τον Πόπλιο Σκιπίωνα τον λέγανε Αφρικανό μερικοί, αλλά δεν αντέδρασε έτσι!