Το παραμύθι με την ένταξη της Μεγάλης Βρετανίας

Ένας επίμονος μύθος που κυκλοφορεί στο ελληνικό Διαδίκτυο αλλά και σε παραδοσιακά μίντια, είναι ότι, δήθεν, η Μεγάλη Βρετανία αναγκάστηκε να αλλάξει όνομα σε Ηνωμένο Βασίλειο προκειμένου να ενταχθεί στην ΕΟΚ, ύστερα από την επιμονή των Γάλλων.  Είχα γράψει κάτι για τον μύθο αυτόν πέρυσι στον ιστότοπό μου, αλλά βλέπω ότι ο μύθος επανέρχεται, και μάλιστα η WordPress με πληροφορεί ότι ένα από τα δημοφιλέστερα άρθρα των τελευταίων ημερών (μαζί με την Υπατία, προσθέτω σεμνά) είναι και ένα που λέει ότι «Ο Ντε Γκώλης ανάγκασε κοτζάμ Ινγκλατέρα» να αλλάξει το Great Britain σε United Kingdom για να μη μπερδεύεται με τη γαλλική Βρετάνη. Οπότε, σκέφτομαι, δεν είναι άστοχο να φρεσκάρω το περσινό μου άρθρο και να το παρουσιάσω εδώ.

Σύμφωνα με μια πηγή, ο μύθος περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Η ελληνικότητα της Μακεδονίας» του Σαράντου Καργάκου, που δεν το έχω πρόχειρο, αλλά και πάλι αυτό δεν δείχνει τίποτα για την πατρότητά του. Τον ίδιο μύθο τον πλάσαρε το 2008 θαρρώ στους δημοσιογράφους ο Καρατζαφέρης ύστερα από συνάντησή του με την Ντόρα Μπακογιάννη: Ο Ντε Γκωλ από τη δική του την πλευρά επέβαλε στην αυτοκρατορία της Μ. Βρετανίας να μπει στην Ευρώπη με το όνομα Ηνωμένο Βασίλειο, επειδή είχε και αυτός τη Γαλλική Βρετάνη. Επίσης, ο Αντώνης Σαμαράς έχει αναφέρει τον ίδιο μύθο σε παρέμβασή του στους Φακέλους στις 11 Μαρτίου 2008. Εδώ να ζητήσω συγνώμη, διότι απ’ όσο ξέρω βιντεάκια με το σχετικό στιγμιότυπο τόσο του Καρατζαφέρη όσο και του Σαμαρά κυκλοφορούσαν στο Διαδίκτυο, και καλό θα ήταν να βάλω εδώ ένα λινκ, αλλά ψάχνοντας πρόχειρα δεν τα βρήκα. Όποιος φίλος τα βρει, ας τα προσθέσει στα σχόλια.

Εννοείται ότι ούτε ο παραπάνω ιστολόγος, ούτε ο Σαμαράς ή ο Καρατζαφέρης κυριεύτηκαν από ξαφνικό καημό για την ιστορία των γαλλοβρετανικών σχέσεων· όπως και τα άλλα παπαγαλάκια που πλασάρουν το μύθο, σκοπός τους είναι παρέμβουν στην πολιτική συζήτηση για το όνομα της γειτονικής χώρας, ενισχύοντας τις θέσεις των αδιάλλακτων ενάντια σε μια σύνθετη ονομασία που θα μπορούσε να λύσει το πρόβλημα.

Ο μύθος είναι εντελώς ανυπόστατος και θα επιχειρήσω να το αποδείξω. Βέβαια, δεν είμαι ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος που ανασκευάζει τον μύθο αυτόν· έχουν γράψει προηγουμένως κι άλλοι πολλοί και καλοί, όπως π.χ. πολλοί ιστολόγοι (πρόχειρα: το jungle report, όπου και ηχητικό απόσπασμα από τον Καρατζαφέρη ή ο Dimitris Doctor ή ο Ακίνδυνος) ή, από τα έντυπα, ο Πάσχος Μανδραβέλης στην Καθημερινή και ασφαλώς ξεχνάω αρκετούς άλλους). Επειδή όμως τα παπαγαλάκια που πλασάρουν το μύθο πάσχουν από εθνικιστική κουφαμάρα, καλό είναι να τα λέμε και να τα ξαναλέμε, δυνατά και καθαρά.

Λοιπόν, ο μύθος θέλει τη Μεγάλη Βρετανία να αλλάζει όνομα και να μπαίνει στην ΕΕ ως Ηνωμένο Βασίλειο ύστερα από αντιδράσεις της Γαλλίας η οποία φοβόταν πως το όνομα Μεγάλη Βρετανία θα έδινε λαβές για διεκδίκηση της γαλλικής Βρετάνης.

Ο μύθος αυτός είναι μια αρμαθιά από ψέματα, με έναν μόνο μικρούτσικο κόκκο αλήθειας: ο κόκκος αυτός αλήθειας είναι ότι πράγματι ο ντε Γκωλ πρόβαλε αντιρρήσεις στην ένταξη της Μεγάλης Βρετανίας (όχι στην ΕΕ που δεν υπήρχε τότε, αλλά) στην ΕΟΚ· και αυτές οι αντιρρήσεις, πράγματι, σε συνδυασμό ωστόσο με την αντίθεση των Εργατικών και μεγάλου τμήματος της βρετανικής κοινής γνώμης στην ένταξη, στάθηκαν υπεύθυνες για τη μεγάλη καθυστέρηση της βρετανικής ένταξης –θυμίζουμε πως οι σχετικές συζητήσεις άρχισαν στα μέσα της δεκαετίας του 1960 αλλά η ένταξη τελικά δεν έγινε παρά το 1973, ύστερα από τη μεταστροφή των Εργατικών και όταν πλέον ο ντε Γκωλ είχε φύγει από τον μάταιο τούτο κόσμο.

Κατά τα άλλα, ο μύθος περιέχει πολλά και μεγάλα ψέματα. Να τα πάρουμε με τη σειρά.

1)      Δεν είναι αλήθεια πως η αντίθεση του ντε Γκωλ στη βρετανική ένταξη είχε αιτία της την ονομασία της Βρετανίας· ο ντε Γκωλ ανησυχούσε για τις επιπτώσεις της ένταξης της Μ. Βρετανίας στην κοινή αγροτική πολιτική της ΕΟΚ, ενώ φοβόταν επίσης ότι με όχημα τη Βρετανία θα αυξανόταν η αμερικανική επιρροή στην Ευρώπη. Κάποιοι θα έλεγαν πως οι φόβοι αυτοί σ’ ένα βαθμό επαληθεύτηκαν.

2)      Δεν είναι αλήθεια ότι η Μ. Βρετανία υιοθέτησε το όνομα «Ηνωμένο Βασίλειο» για να μπει στην ΕΟΚ. Το όνομα «Ηνωμένο Βασίλειο» (United Kingdom) το είχε από πολύ παλιότερα. Το 1707, με την ένωση του Βασιλείου της Αγγλίας (που περιλάμβανε και την Ουαλία) και του Βασιλείου της Σκωτίας δημιουργήθηκε το Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας. Το 1800, το Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας ενώθηκε με το Βασίλειο της Ιρλανδίας και δημιουργήθηκε το Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Ιρλανδίας (United Kingdom of Great Britain and Ireland). Όπως μπορείτε να δείτε και στην Βικιπαίδεια, αυτή ήταν η επίσημη ονομασία του κράτους από το 1801 έως το 1927. Τότε, σε αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Ιρλανδίας, η ονομασία άλλαξε ελαφρά σε Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Βόρειας Ιρλανδίας (United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland). Φυσικά, ένα τέτοιο μακρινάρι δεν βολεύει στην καθημερινή χρήση, κι έτσι έξω από τη διπλωματική σφαίρα χρησιμοποιήθηκαν συντετμημένες μορφές, όπως United Kingdom – Ηνωμένο Βασίλειο, Great Britain – Μεγάλη Βρετανία ή, εντελώς ανεπίσημα από τον πολύ κόσμο, Αγγλία.

3)      Δεν είναι αλήθεια ότι η Μεγάλη Βρετανία μπήκε στην ΕΟΚ (μετέπειτα ΕΕ) ως Ηνωμένο Βασίλειο. Είναι πονηρή διαστρέβλωση. Η Μεγάλη Βρετανία μπήκε στην ΕΕ με το επίσημο όνομά της, που είναι Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Βόρειας Ιρλανδίας. Στην καθημερινή κοινοτική χρήση, βέβαια, χρησιμοποιείται η σύντμηση United Kingdom/ Ηνωμένο Βασίλειο ή, ακόμα πιο οικονομικά, το ακρώνυμο UK. Κάτι τέτοιο είναι συνηθισμένη πρακτική. Ένα άλλο παράδειγμα: το επίσημο όνομα με το οποίο έχει μπει στην ΕΕ η Ολλανδία είναι «Βασίλειο των Κάτω Χωρών». Στην καθημερινή κοινοτική χρήση, χρησιμοποιείται ο συντετμημένος όρος «Κάτω Χώρες». Και βέβαια ο πολύς κόσμος στην Ελλάδα λέει Ολλανδία και είναι μεγάλη κουτοπονηριά να μπερδεύουν κάποιοι επιτήδειοι τη φραστική οικονομία της καθημερινής χρήσης με την επίσημη διπλωματική ορολογία.

Για να καταρρίψουμε μια και καλή τον καρατζαφέρειας ποιότητας μύθο, αρκεί να παραπέμψουμε στα επίσημα κοινοτικά έγγραφα. Λοιπόν, εδώ, στο τεύχος 73, σειρά L της Επίσημης Εφημερίδας της ΕΕ του 1972, μπορείτε να βρείτε όλη τη σειρά εγγράφων σχετικά με την προσχώρηση της Δανίας, της Ιρλανδίας και της Μεγάλης Βρετανίας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, όπου φαίνεται ολοκάθαρα πως ο επίσημος τίτλος με τον οποίο έγινε η ένταξη περιείχε σαφώς τον όρο «Μεγάλη Βρετανία» και τα παράγωγά του: DOCUMENTS CONCERNING THE ACCESSION TO THE EUROPEAN COMMUNITIES OF THE KINGDOM OF DENMARK, IRELAND, THE KINGDOM OF NORWAY AND THE UNITED KINGDOM OF GREAT BRITAIN AND NORTHERN IRELAND. (Παρένθεση: θα προσέξατε ότι η συνθήκη προσχώρησης αναφέρει και τη Νορβηγία, αλλά ο νορβηγικός λαός είχε άλλη γνώμη και στο δημοψήφισμα που ακολούθησε απέρριψε την ένταξη, κάτι που άλλωστε επανέλαβε και το 1994).

Το λέει καθαρά, πιο καθαρά και πιο επίσημα δεν γίνεται· αλλά βέβαια οι Σαμαροκαρατζαφέρηδες πιάνονται από το γεγονός ότι σε άλλες ιστοσελίδες της ΕΕ χρησιμοποιείται η καθημερινή, τρέχουσα ονομασία Ηνωμένο Βασίλειο.

4)      Για να προλάβω σαμαροκαρατζαφέρικες ενστάσεις. Η επίσημη ονομασία (Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Βόρειας Ιρλανδίας) δεν χρησιμοποιήθηκε μία και μόνη φορά, στη συνθήκη προσχώρησης του 1972, αλλά χρησιμοποιείται κάθε φορά που υπογράφονται συνθήκες, επίσημες συμφωνίες και άλλα έγγραφα που απαιτούν διπλωματική επισημότητα και ακρίβεια. Ένα τυχαίο, από τα χιλιάδες παραδείγματα: παραθέτω εδώ το ελληνικό κείμενο συνθήκης ανάμεσα στην ΕΕ και στη Δημοκρατία του Αγίου Μαρίνου, όπου χρησιμοποιείται το επίσημο όνομα του Ηνωμένου Βασιλείου, δηλ. Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Βόρειας Ιρλανδίας, όπως και για την Ελλάδα χρησιμοποιείται το επίσημο όνομα, Ελληνική Δημοκρατία· όλα μαζί τα κράτη μέλη χαρακτηρίζονται «συμβαλλόμενα μέρη της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας». Αλλά και στις αποφάσεις του Δικαστηρίου της ΕΕ, όποτε είναι διάδικος το Ηνωμένο Βασίλειο, χρησιμοποιείται η πλήρης επίσημη ονομασία του, όπως σε μια πρόσφατη τυχαία απόφαση εδώ (στη δεξιά στήλη της σελίδας).

5)   Θα ρωτήσει όμως κανείς: εντάξει, καταλάβαμε ποιο είναι το επίσημο όνομα. Όμως, γιατί να μην χρησιμοποιείται, στα τρέχοντα έγγραφα της ΕΕ, η σύντομη μορφή Great Britain αντί για την United Kingdom; Μα, δεν είναι το ίδιο. Το Great Britain Μεγάλη Βρετανία σημαίνει: Αγγλία, Ουαλία, Σκοτία. Το United Kingdom σημαίνει Αγγλία, Ουαλία, Σκοτία και Βόρεια Ιρλανδία. Όχι μόνο είναι ανακριβής η αναφορά σε Μεγάλη Βρετανία αλλά και θίγει τα συμφέροντα της χώρας, αφού αφήνει απέξω μια περιφέρεια του κράτους –και μάλιστα μια περιφέρεια με ισχυρότατο χωριστικό κίνημα. Ωστόσο, και σε κοινοτικά κείμενα, όταν γίνεται αναφορά ειδικώς στη Μεγάλη Βρετανία και όχι στη Βόρεια Ιρλανδία, τότε χρησιμοποιείται θαυμάσια ο όρος Great Britain, όπως σε αυτή την ιστοσελίδα της ΕΕ όπου παρέχονται πληροφορίες για κάποιο κοινοτικό πρόγραμμα ίσων ευκαιριών στην απασχόληση (το Equal) που ισχύουν μόνο για τη Μεγάλη Βρετανία αλλά όχι για όλο το Ηνωμένο Βασίλειο (δηλαδή όχι για τη Βόρεια Ιρλανδία).

Νομίζω πως κατέρριψα τον μύθο του Καρατζαφέρη ή του Σαμαρά που θέλησε να πλασάρει ο δημοφιλής ιστολόγος. Να προσθέσω ότι ο ίδιος επικαλείται κι ένα ακόμα παράδειγμα: πως, λέει, η Κίνα ανάγκασε εκβιαστικά «σύμπασα τον Πλανήτη» (το σύμπασα το αφήνω ασχολίαστο, ίσως είναι θέμα στιλ· ο ίδιος άλλωστε προ καιρού είχε αναφερθεί στον «ατυχήσασα Παπαδημούλη») να αναφέρει «Ταϊβάν» την Εθνικιστική Κίνα. Προφανώς δεν είναι το ίδιο: η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας θεωρεί τμήμα του εδάφους της το νησί Ταϊπέι, που άλλωστε δεν είναι καν στον ΟΗΕ –οι παλιότεροι θα θυμούνται ότι παλιότερα ήταν η Κίνα εκτός νυμφώνος και η «Φορμόζα» όπως τη λέγαμε τότε στο σχολείο ήταν μέλος του ΟΗΕ. Ωστόσο, δεν θα αρνηθώ ότι υπάρχει ένα ιστορικό παράδειγμα κατά το οποίο ένα ανεξάρτητο κράτος αναγκάστηκε να αποποιηθεί το όνομα που επιθυμούσε. Πρόκειται για την Αυστρία όταν, μετά την ήττα της Αυστροουγγαρίας στον πρώτο πόλεμο και τη διάλυσή της, δεν επιτράπηκε στο νεοσύστατο αυστριακό κράτος (βάσει συνθήκης) να ονομαστεί «Γερμανική Αυστρία». Ούτε αρνούμαι, εγώ προσωπικά, τη δυνατότητα να πεισθεί η πΓΔΜ να υιοθετήσει μια σύνθετη ονομασία που θα διευκολύνει την καλή γειτονία με την Ελλάδα. Άλλο αυτό κι άλλο τα ψέματα με τα οποία μας έχουν φλομώσει οι εθνικιστές στο εσωτερικό, ψέματα τα οποία άλλωστε καθόλου δεν διευκολύνουν την (τώρα πια) δύσκολη προσπάθεια συνεννόησης με τη γειτονική χώρα.

Αλλά μια και πιάσαμε τις κοινοτικές ονομασίες, να θυμίσω μια άλλη περίπτωση από δυο γειτονικές χώρες της ΕΕ, που επίσης αφορά τη χρήση ονομασιών. Ιδρυτικό μέλος της ΕΕ είναι το Μεγάλο Δουκάτο του Λουξεμβούργου, που είναι ανεξάρτητο κράτος, και το οποίο συνορεύει με το Βέλγιο, επίσης ιδρυτικό μέλος της ΕΕ, που είναι αρκετά μεγαλύτερο σε έκταση και πληθυσμό. Η επαρχία του Βελγίου με την οποία συνορεύει το Λουξεμβούργο λέγεται επαρχία Λουξεμβούργου. Αυτή η επαρχία Λουξεμβούργου, με πρωτεύουσα την Αρλόν, είναι αρκετά μεγαλύτερη σε έκταση από το κράτος Λουξεμβούργο (αν και έχουν περίπου ίσο πληθυσμό, γιατί η βελγική επαρχία Λουξεμβούργου έχει πολλά δάση και είναι αραιοκατοικημένη).

Τα εδάφη της επαρχίας Λουξεμβούργου πριν από το 1839 ανήκαν στο μεγάλο δουκάτο του Λουξεμβούργου, από το οποίο αποσπάστηκαν όταν φτιάχτηκε το Βέλγιο ως κράτος. Ο πληθυσμός τους είναι γαλλόφωνος αν και κοντά στα σύνορα με το κράτος του Λουξεμβούργου κάποιοι κάτοικοι μιλάνε λουξεμβουργιανά. Φυσικά, θα μου πείτε ότι παρά τις αναλογίες αυτές, οι συνθήκες που επικρατούν εκεί απέχουν έτη φωτός από τις δικές μας και θα συμφωνήσω. Ωστόσο, δεν άρχισα εγώ πρώτος: οι καρατζαφέρηδες επικαλέστηκαν τη διαστρεβλωμένη κοινοτική πραγματικότητα –κι εγώ παρέθεσα την αληθινή.