Μεζεδάκια του συμβουλίου αρχηγών

Ο τίτλος του σημερινού μας άρθρου είναι ίσως παραπλανητικός, αφού τα μεζεδάκια μας δεν έχουν βέβαια αλιευτεί από τις συζητήσεις στο σημερινό Συμβούλιο Αρχηγών, που άλλωστε δεν έχει αρχίσει, και που τα πρακτικά του έτσι κι αλλιώς δεν δημοσιεύονται, τουλάχιστον σε μορφή που να επιτρέπει τον εντοπισμό γλωσσικών αξιοπερίεργων. Απλώς, το σημερινό άρθρο δημοσιεύεται την ίδια μέρα με τη σύγκληση του Συμβουλίου, οπότε βρήκα μια εύκολη λύση για τον τίτλο του.

Σύγκληση βέβαια, αφού συγκαλείται. Πολλοί το έγραψαν «σύγκλιση», ακόμα και τα Νέα για μερικές ώρες (ευτυχώς στο μεταξύ το διόρθωσαν) αλλά αυτό είναι άλλη λέξη, από το «συγκλίνω», και για να λογοπαίξουμε θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν υπήρξε σύγκλιση απόψεων ως προς τη σύγκληση του συμβουλίου.

(Οι οδοντογιατροί ξέρουν ότι υπάρχει και τρίτο ομόηχο στην παρέα, η σύγκλειση, αλλά είναι σπάνιο. Σύγκλυση δεν υπάρχει, μόνο σύγκλυς όχλος στα αρχαία Αλλά υπάρχει και σύγκλυση, από το αρχαίο ρήμα συγκλύζω, που είναι η πλημμύρα ή η νεροποντή, όπως μου θύμισε ο φίλος Δημήτρης, Η λέξη λεξικογραφείται στον Δημητράκο και στο Μείζον Ελληνικό Λεξικό, και υπάρχεικαι στον Ερωτόκριτο: οπούλαχε να δει ποτέ σύγκλυση να φουσκώσει.

* Ένας φίλος μού στέλνει κατά καιρούς κρούσματα γλωσσικού ευπρεπισμού που ψαρεύει εδώ κι εκεί. Για παράδειγμα, σε άρθρο για τον εμπρησμό στο σπίτι του Αλ. Φλαμπουράρη, πρόσεξε τη φράση «η φωτιά προσέλαβε διαστάσεις» και μου λέει «άρχισαν οι προσλήψεις;» Του απάντησα ότι για τους κοινούς θνητούς «παίρνει διαστάσεις», αλλά αφού ήταν για υπουργό, έστω και συριζαίο, είπε να βάλει τα καλά της.

* Το ρήμα «παίρνω» όμως είναι απαγορευμένο από τους γλαφυρούς. Τις προάλλες, στην εκπομπή του Σκάει Μπογδάνου, που έτυχε να την ακούσω, ένας από τους δημοσιογράφους είπε ότι η Τουρκία, με το να καταρρίψει το ρωσικό αεροσκάφος «λαμβάνει μεγάλο ρίσκο». «Παίρνει ρίσκο» είναι η έκφραση -αν θες να το πεις με φράκο θα πεις «διακινδυνεύει», αλλιώς έχεις φράκο με βερμούδα.

* Στην ίδια εκπομπή ο Νομάρχης Ημιμαθείας, ο Κ. Μπογδάνος δηλαδή, είχε συνομιλία με κάποιον ανταποκριτή ο οποίος, όπως μας είπε, «εδράζεται» στη Βηρυττό (ή ίσως κάπου αλλού στη Μέση Ανατολή, δεν συγκράτησα καλά το μέρος).

Αμ δεν εδράζεται. Εδράζομαι θα πει «στηρίζομαι», είτε κυριολεκτικά είτε μεταφορικά. Φαίνεται πως ο κ. Νομάρχης έκρινε πολύ μπανάλ το «εδρεύει» ή το «έχει την έδρα του» ή κάτι ανάλογο και είπε να το κάνει επισημότερο…

* Φίλος επισημαίνει ότι στη φράση (δεν βάζω το λινκ διότι η διατύπωση έχει αλλάξει στο μεταξύ): «Την αναβολή του αγώνα Παναθηναϊκού – Ολυμπιακού αποφάσισε ο διαιτητής Ανδρέας Παππάς αφού οι ποδοσφαιριστές του Ολυμπιακού δέχθηκαν φωτοβολίδες από τους οπαδούς των «πρασίνων» όταν βγήκαν για «ζέσταμα»» και τα δυο εισαγωγικά είναι περιττά, ιδίως το δεύτερο ζευγάρι.

Συμφωνώ μαζί του. Υποθέτω πως αν ο δημοσιογράφος έγραφε «όταν βγήκαν για προθέρμανση», ούτε θα το σκεφτόταν να βάλει εισαγωγικά. Η λογιότερη έκφραση δεν έχει αμεσότητα, βλέπετε.

* Φίλη του ιστολογίου που μας παρακολουθεί από μακριά επισήμανε την εξής αγγελία, μάλλον από τον ιστότοπο της Marks&Spencer.

Και σχολιάζει: «Η ακλισιά είναι σικ!
Τα παλτά είναι λαϊκουριά φαίνεται, ξαναγίνονται παλτό για χάρη του απαραίτητου χριστουγεννιάτικου γκλάμουρ».

Ναι, αλλά όταν «τα παλτά» γίνονται «τα παλτό» αυτομάτως ακριβαίνουν, οπότε η έκπτωση δεν φελάει.

* Μια περίεργη αναφορά που πρόσεξα σε άρθρο του Τ. Τέλλογλου στο Πρόταγκον σχετικά με την προσφυγική κρίση. Μιλάει για τη Μυτιλήνη.

Οι Σύριοι είναι όλο και λιγότεροι, αρχίζουν πλέον και καταφτάνουν οικονομικοί μετανάστες από χώρες της κεντρικής Αμερικής που θέλουν να πάνε στην Ισπανία. Γιατί πάνε μέσω Τουρκίας και Ελλάδας, μιλάει από μόνο του. Το σύνορο αυτό είναι εύκολο, η διάβαση σχετικά σίγουρη. Ακόμα και σήμερα, με 800 πνιγμένους στο Ανατολικό Αιγαίο, η διάβαση αυτή παραμένει η πιο φθηνή και η πιο ασφαλής στην Ευρώπη καθώς έτσι έφτασαν περί τους 850.000 ανθρώπους.

Να είναι λάθος; Έτσι φαίνεται, από παραδρομή θα έγραψε ‘Αμερική’ αντί για Ασία ή Αφρική. Από την άλλη, το ότι «θέλουν να πάνε στην Ισπανία» υποβάλλει την ιδέα ότι όντως είναι λατινοαμερικανοί. Αλλά πώς βρέθηκαν οι (ας πούμε) Γουατεμαλτέκοι στην Τουρκία; Αεροπορικώς; Και είναι τόσο πολλοί; Μπερδεύτηκα.

* Τη φωτογραφία αριστερά την έκλεψα από φιλικό τοίχο στο Φέισμπουκ.

Αναρωτιέμαι, αυτός που σχεδίασε τη συσκευασία, δεν τη διάβασε ξανά;

Βέβαια, αν κάποιος αγοράζει ξερά (έστω και «μαλακά») σύκα από τη Γαλλία, ίσως δικαιώνει την άλλη ανάγνωση της συσκευασίας.

* Για το φιάσκο των εκλογών στη Νέα Δημοκρατία, ο γραμματέας της ΟΝΝΕΔ ζήτησε «Οι υπεύθυνοι αυτού του φιάσκου να αναζητηθούν και να αποδοθούν οι παραιτήσεις τους».

Κάτι δεν πάει καλά εδώ. Να ζητηθούν οι παραιτήσεις τους; Να επιδοθούν ίσως; Πάντως «να αποδοθούν» μόνο ευθύνες γίνεται.

* Τις τελευταίες μέρες στα ελληνικά κοινωνικά μέσα συζητήθηκε αρκετά μια σελίδα από το βιβλίο Γραμματικής του δημοτικού, και το θέμα ίσως θα άξιζε χωριστό άρθρο.

Λοιπόν, κυκλοφόρησε στο Φέισμπουκ η φωτογραφία αριστερά, από τη Γραμματική του Δημοτικού, συνοδευόμενη από αγανακτισμένα σχόλια. «Ποιος λέει «του βαθιού», και γιατί παραλείπεται ο τύπος «του βαθέος», στραβώνουν τα παιδιά μας» και άλλα τέτοια σπαραξικάρδια.

Από κοντά και ο Σκάει Μπογδάνος, που ξεκίνησε την εκπομπή του εκείνη τη μέρα με αυτήν ακριβώς τη φωτογραφία και με ανάλογες κραυγές.Μόνο που η φωτογραφία που κυκλοφόρησε δεν δείχνει ολόκληρη την επίμαχη σελίδα της γραμματικής.

Ίσως αυτό έγινε ακούσια, ίσως σκόπιμα (και αν έγινε σκόπιμα πρόκειται για λαθροχειρία ολκής), πάντως το θέμα είναι ότι παραλείφθηκε η επισήμανση που υπάρχει στο κάτω μέρος της σελίδας (το αναπαράγω σε html, αλλά είναι η ίδια σελίδα):

Ορισμένα από αυτά τα επίθετα σχηματίζονται όπως τα επίθετα σε -ύς, εία, ύ (βλ. ενότητα 7.1Η) σε επίσημο ύφος.

Και πράγματι, στη σελίδα 104 του βιβλίου υπάρχουν και τα επίθετα αυτά (με παράδειγμα το «ευθύς, ευθεία, ευθύ»).

Και σωστά λέει η γραμματική ότι από τα επίθετα αυτά κάποια έχουν και λόγια κλίση, και ακριβώς το ίδιο λέει και η μεγάλη γραμματική του Τριανταφυλλίδη -αλλά ακόμα και το λεξικό Μπαμπινιώτη.

Θα πούμε βέβαια «του βαθιού πηγαδιού» αλλά «του βαθέος κράτους». Θα πούμε «του παχέος εντέρου» αλλά «του παχιού μουστακιού» (έχω δει και μερικά «του παχιού εντέρου» γραμμένα, αλλά κανένα «του παχέος μουστακιού»). Θα πούμε «οχήματα βαρέος τύπου» αλλά «στη μέση του βαριού χειμώνα». Πολύ περισσότερο στο θηλυκό, όπου δεν θα πούμε «είναι βαρεία η δόλια μου καρδία»!

Το θέμα είναι ότι τα επίθετα της σελίδας αυτής δεν μπορούν να ομαδοποιηθούν με τα επίθετα του τύπου «ευθύς, ευθεία, ευθύ» διότι μερικά έχουν και λόγια  κλίση ενώ άλλα δεν έχουν. Ας πούμε, ο μακρύς ή ο φαρδύς δεν κλίνονται λογιότροπα, δεν έχουμε *του μακρέος ή *του φαρδέος! Οπότε η γραμματική καλώς τα ξεχώρισε και τα έβαλε σε άλλη σελίδα και καλώς ανέφερε πρώτα τον γενικό κανόνα, που καλύπτει όλα τα επίθετα της κατηγορίας, και μετά την εξαίρεση (δηλαδή τη λόγια κλίση κάποιων από αυτά).

Απλώς, δόθηκε η ευκαιρία σε μερικούς να ξαναπούν τον μονόλογό τους για την παρακμή της γλώσσας.

* Είχαν πάντως πλάκα μερικές συζητήσεις στο Φέισμπουκ, όπου πολλοί συνομιλητές, φυσικοί ομιλητές της ελληνικής υποθέτω, ορκίζονταν ότι ποτέ δεν έχουν ακούσει τον τύπο «του βαθιού» και ότι μόνο αμόρφωτοι μιλάνε έτσι. «Καθώς μπαίνεις στο κανάλι του Πόρου έχεις τη φρεναπάτη αυτού του βαθιού ονείρου» βρήκα στην αλληλογραφία του Σεφέρη.

* Σουπεράκι στην ΕΡΤ: Επίσκεψη στο Πατριαρχείο του πρωθυπουργού.

Πρόκειται για αυτό που έχω ονομάσει «σύνδρομο της ξεκάρφωτης γενικής». Η διατύπωση της φράσης είναι απρόσεχτη και προς στιγμή μπορεί να μας κάνει να σκεφτούμε ότι κάποιος επισκέφτηκε το (ανύπαρκτο βεβαίως) «Πατριαρχείο του πρωθυπουργού». Προς στιγμή μόνο σκοντάφτουμε, αλλά ο καλός γραφιάς προσπαθεί να αποφύγει ακόμα και τα στιγμιαία σκοντάματα. Όμως (κι αυτό) το θέμα αξίζει άρθρο χωριστό.

* Και κλείνω με ένα φλέγον ορθογραφικό θέμα. Θα ξέρετε ότι η ορθογραφία της λέξης ορθοπ*δικός εξάπτει τα πάθη -περισσότερα δεν θα πω, αρκεί να δώσω το λινκ προς ένα παλιότερο άρθρο.

Τις προάλλες, το Μέγκα αφιέρωσε αρκετή ώρα σε ρεπορτάζ για μια έκθεση με σατιρικούς πολιτικούς χάρτες της Ευρώπης (ένα πολύ ωραίο θέμα, παρεμπιπτόντως), που προέρχονται από τη συλλογή του ορθοπ*δικού κ. Σουκάκου, ο οποίος έβγαλε και ένα σχετικό βιβλίο.

Και μπροστά στο ακανθώδες πρόβλημα, αν γράφεται «ορθοπεδικός» ή «ορθοπαιδικός», οι υπεύθυνοι του Μέγκα βρήκαν μια σολομώντεια λύση.

Στο σουπεράκι της εκπομπής έγραψαν το ένα, στο ευρετήριο της ιστοσελίδας έβαλαν το άλλο!

Εδώ «ορθοπΑΙδικός», αλλά στο σάιτ «ορθοπΕδικός». Και με τον αστυφύλαξ και με τον ορθοπ*δικό!