Το μανιφέστο του Κόμματος της Μετριοπαθούς Προόδου εντός των Ορίων του Νόμου

Υπάρχει τέτοιο κόμμα; θα ρωτήσετε. Δεν ξέρω να υπάρχει τώρα, αλλά υπήρξε στο παρελθόν -όχι στην Ελλάδα όμως. Βέβαια, ιδρύθηκε για πλάκα, για κοροϊδία των εκλογών -για τρολάρισμα, θα λέγαμε σήμερα, αβάν λα λετρ βεβαίως διότι το κόμμα αυτό ιδρύθηκε πριν από εκατό και βάλε χρόνια, το 1911.

Και τι μας ενδιαφέρει; θα πείτε. Δικαίως θα το πείτε, αλλά ψυχή του κόμματος αυτού ήταν ένας από τους πιο λαμπρούς χιουμορίστες όλων των εποχών, ο μέγιστος Γιαροσλάβ Χάσεκ (1883-1923), ο πατέρας του Καλού Στρατιώτη Σβέικ, που περιέργως δεν του έχω αφιερώσει άρθρο του ιστολογίου. Ο Χάσεκ ήταν οικογενειακή μας αγάπη: θυμάμαι τον πατέρα μου και τον παππού μου να απαγγέλλουν από στήθους αποσπάσματά του. Τον Σβέικ τον διάβασα πρώτη φορά έφηβος και φοιτητής διάβασα και άλλα του Χάσεκ, στα ελληνικά ή τα αγγλικά, κι αργότερα αξιώθηκα να επιμεληθώ και μια μετάφραση διηγημάτων του.

Ο Χάσεκ ήταν αναρχικός και μποέμ (δυο φορές μποέμ, καθότι βοημός) και με την παρέα του ίδρυσαν το Κόμμα της Μετριοπαθούς Προόδου για να κοροϊδέψουν τους κοινοβουλευτικούς θεσμούς. Δημοσιογράφος και διηγηματογράφος, πολέμησε στον μεγάλο πόλεμο, πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Ρώσους, και όπως πολλοί Τσέχοι αυτομόλησε στους Ρώσους και εντάχθηκε στην Τσεχική Λεγεώνα. Όταν όμως μετά την Οκτωβριανή επανάσταση η Λεγεώνα στράφηκε εναντίον των Μπολσεβίκων, ο Χάσεκ έφυγε (δεύτερη φορά αυτόμολος) και πήγε με τους Μπολσεβίκους. Πολέμησε στον ρωσικό εμφύλιο, κυρίως με την πένα του, και το 1920 επέστρεψε στην Πράγα, όπου πολλοί τον θεωρούσαν προδότη.

Αρχισε να δημοσιεύει σε συνέχειες τον Σβέικ, όμως η υγεία του είχε καταπονηθεί πολύ κι έτσι δεν μπόρεσε να τελειώσει το έργο -πέθανε πριν κλείσει τα σαράντα του χρόνια. Εκτός από το μισοτελειωμένο αριστούργημα, άφησε περίπου 1500 διηγήματα.

Πώς και θυμήθηκα τον Χάσεκ, θα πείτε. Πριν από μερικές μέρες, σε μια συζήτηση στο Φέισμπουκ, κάποιος άγνωστός μου θυμήθηκε το Κόμμα της Μετριοπαθούς Προόδου κτλ. αναφέροντας πως είχε διαβάσει το μανιφέστο του (αυτό που θα δείτε) πριν από πολλά χρόνια σε κάποιο περιοδικό. Έτσι το θυμήθηκα κι εγώ κι έψαξα τα κιτάπια μου και το βρήκα. Το διήγημα το είχα μεταφράσει από τα αγγλικά και είχε δημοσιευτεί στο τεύχος 36-38 του περιοδικού Πολιτιστική, του αείμνηστου Αντώνη Στεμνή, το 1986.

Καναδυό χρόνια αργότερα ασχολήθηκα πιο πολύ με τον Χάσεκ, όταν επιμελήθηκα το βιβλίο «Τα μυστικά της παραμονής μου στη Ρωσία». Κακώς η Βιβλιονέτ λέει ότι είναι δική μου η μετάφραση -εγώ έκανα θεώρηση της μετάφρασης που είχε κάνει ο Λυσίμαχος Παπαδόπουλος, πολιτικός πρόσφυγας στην Τσεχοσλοβακία, και επιμέλεια του κειμένου. Τσέχικα δεν ήξερα βέβαια, αλλά είχα νεανική άγνοια κινδύνου κι έπειτα το πρόβλημα στη μετάφραση ήταν κυρίως τα κάπως σκουριασμένα ελληνικά εξαιτίας της αναγκαστικής υπερορίας του μεταφραστή. Είχα ως βοήθημα την αγγλική μετάφραση σε πολλά από τα διηγήματα, αλλά επειδή σε κάποια σημεία είχα αμφιβολία ζήτησα τη βοήθεια του φίλου μου Γιώργου Κ. που τον είχα γνωρίσει στον στρατό. Αυτός είχε σπουδάσει στην Πράγα και ήξερε τσέχικα. Τελικά το βιβλίο βγήκε πολύ καλό, αν το βρείτε να το πάρετε.

Κατά σατανική σύμπτωση, προχτές επικοινώνησε μαζί μου ύστερα από τόσα χρόνια ο παλιός φίλος ο Γιώργος Κ., που άκουσε τον κουμπάρο του να λέει ότι διαβάζει καθημερινά το ιστολόγιό μας.

Οπότε, σκέφτηκα, είναι θέλημα της μοίρας να βάλω σήμερα το μανιφέστο του Χάσεκ. Άλλη φορά θα βάλω κάποιο κομμάτι από τον Σβέικ.

Το συνοδεύω με δυο σκίτσα του Γιόζεφ Λάντα, επιστήθιου φίλου τού Χάσεκ, που έχει εικονογραφήσει και τον Σβέικ, τα οποία, μαζί με άλλα, κοσμούσαν και τη δημοσίευση του κειμένου στην Πολιτιστική.

ΤΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΤΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΡΙΟΠΑΘΟΥΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΕΝΤΟΣ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ

Αμέσως μόλις διαλύθηκε η Βουλή, η Εκτελεστική Επιτροπή μας που έδρευε στο καπηλιό του Κράβιν στο Βίνοχραντι, αποφάσισε να συμμετάσχει πλήρως στην εκλογική εκστρατεία και να προβάλει το δικό της υποψήφιο, Στου Κράβιν καρφιτσώθηκε το παρακάτω μανιφέστο:

Προς όλους τους Τσέχους!

Το 1492 ο Κολόμβος ξεκίνησε με τα πλοία του από τη Γένοα για ν’ ανακαλύψει την Αμερική. Από τότε έχουν περάσει αρκετοί αιώνες, και όταν τώρα βλέπουμε την πρόοδο που συντελέστηκε στη χώρα που ο Κολόμβος ανακάλυψε, μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι αυτή η προόδος δεν θα μπορούσε να έχει έρθει ξαφνικά, μέσα από κάποια πράξη βίας. Η πρόοδος που επιτεύχθηκε από την εποχή του ιστορικού εκείνου γεγονότος, όταν ο επιφανέ­στερος όλων των Τσέχων, ο Χριστόφορος Κολόμβος, ανακάλυψε την Αμερική, μας δείχνει ότι αυτός διάλεξε το δρόμο της μετριοπάθειας εντός των ορίων του νόμου και ότι η Αμερική δεν θα μπορούσε σήμερα ν’ απολαμβάνει ένα τόσο υψηλό μορφωτικό επίπεδο, αν δεν την είχε ανακαλύ­ψει ο Κολόμβος. Οδηγημένος από τις αρχές της μετριοπαθούς προόδου εντός των ορίων του νόμου, ο Κολόμβος πρώτα πήρε άδεια από τις αρχές της Αυτής Μεγαλειότητος και ύστερα ξεκίνησε, και μάλιστα μη θέλοντας να προχωρήσει στα άκρα δεν έφτασε παρά μόνο μέχρι την ακρότατη παρυφή της Αμερικής,

Μόνο αργότερα, κάποιος Αμέρικος ανακάλυψε αυτή καθαυτή την ήπειρο, η οποία τώρα ονομάζεται Αμερική προς τιμήν του. Μόνο ύστερα απ’ αυτό έγινε αναγκαίο να εξοντωθούν οι Ινδιάνοι, να εισαχθεί η δουλεία και έτσι να επέλθει η πρόοδος παντού, αργά αργά και βήμα βήμα, μέχρις ότου, αιώνες αργότερα, ο Εντισον εφεύρε τελικά τον φωνόγραφο. Αν δεν είχε πάει ποτέ στην Αμερική ο Κολόμβος, αν δεν είχε κάνει ποτέ την προσπάθεια να οργανώσει αυτή τη διάσημη τουριστική εκδρομή, οι ερυθρόδερμοι Ινδιάνοι θα εξακολουθούσαν και σήμερα να πολεμούν μεταξύ τους, για να μην αναφέρουμε και ότι η Αυστρία δεν θα είχε το μονοπώλιο του καπνού που της αποφέρει σημαντικά έσοδα, ότι ο απλός λαός της υπαίθρου δεν θα είχε τα ψωμάκια του από πατατάλευρο, αλλά και οι πατάτες και το πατατοοινόπνευμα θα ήταν πράγματα άγνωστα· με άλλα λόγια, πού θα ήταν η ευημερία μας;

Ωστόσο, ο Κολόμβος με συνεχείς κι επίμονες προσπαθειες ανακάλυψε την Αμερική, έχοντας γαλουχηθεί με την παλιά λαϊκή παροιμία «Αγάλι αγάλι γίνεται η αγουρίδα μέλι».

Κι έτσι ερχόμαστε κι εμείς σε σένα, λαέ της Βοημίας, μ’ ένα νέο πρόγραμμα. Προσπαθούμε να ιδρύσουμε ένα νέο πολιτικό κόμμα και είμαστε πεπεισμένοι ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν σύμφωνα με την πολωνική παροιμία «η μικρή σπίθα φτιάχνει μεγάλη φωτιά».

Λαέ της Βοημίας! Τσέχοι! Συμπατριώτες!

Ακόμα κι ο Κολόμβος δεν γνώριζε εκ των προτέρων τι καρπούς θ’ απέφερε μια μέρα το ταξίδι του αυτό, τι αποτελέσματα θα είχε το εγχείρημά του, πως το εγχείρημά του θα οδηγούσε τελικά σε κοσμοϊστορικά γεγονότα, πως το ταξίδι του προς τις άγνωστες ακτές της Αμερικής θα κορυφωνόταν στις χιλιάδες δολάρια που ο υψηλόφρων κ. Κάρνεγκι δωρίζει στα αμερικάνικα πανεπιστήμια.

Ούτε κι εμείς μπορούμε, έχοντας ιδρύσει αυτό το νέο πολιτικό κόμμα, να προβλέψουμε τι καρπούς θα δρέψει απ’ αυτό η ανθρωπότητα κι εσύ, αγαπητέ λαέ της Βοημίας!

Είναι επόμενο να ρωτήσετε για το πρόγραμμα του κόμματός μας, για τις απόψεις μας. Ποιο έμβλημα θα ήταν καλύτερο απ’ αυτό που το κόμμα μας έχει εγγράφει στο λάβαρό του; Μετριο­παθής Πρόοδος Εντός των Ορίων του Νόμου.

Συμπολίτες, Τσέχοι!

Εχοντας κατά νου ότι ο νόμος προστατεύει την παραβίαση των δικαιωμάτων του ατόμου, έχουμε βάλει το πρόγραμμα μας κάτω από τις προστατευτικές φτερούγες του νόμου. Εφόσον δε όλοι οι αυστριακοί νόμοι μέσα στο πέρασμα του χρόνου υπόκεινται σε μεταρρυθμίσεις, δηλαδή πηγαίνουν χέρι χέρι με τη μετριοπαθή πρόοδο, έχουμε εισαγάγει στο πρόγραμμά μας την έννοια της μετριοπαθούς προόδου, Ασφαλώς είναι αδιανόητο να ωριμάσει ένα βρέφος και να γίνει άντρας με κάποιο ξαφνικό και βίαιο τρόπο· αυτό πρέπει να επιτευχθεί με τη φυσιολογική ανάπτυξη, μέρα τη μέρα, χρόνο το χρόνο.

Συμπολίτες, λαέ της Βοημίας!

Πριν βρεθείτε κάτω απ’ την εξουσία των Αψβούργων, έπρεπε πρώτα να εμφανιστούν οι Πρεμυσλίδες, οι Γιαγκελόνιοι και οι Λουξεμβούργιοι, και μόνο αιώνες αργότερα ήρθατε πράγματι κάτω από την εξουσία των Αψβούργων. Αλλά και η γέφυρα Σβάτοπλουκ Τσεχ δεν χτίστηκε μέσα σε μια νύχτα· έπρεπε να γεννηθεί πρώτα ο Σβάτοπλουκ Τσεχ, να γίνει διάσημος συγγραφέας, να πεθάνει· ύστερα οι πολιτικοί μηχανικοί καθάρισαν το μέρος κι έχτισαν τη γέφυρα Σβάτοπλουκ Τσεχ.

Λαέ της Βοημίας!

Οι Τσέχοι έχουν πολλά κόμματα, που θα σας πουν ότι τα πάντα μπορούν να γίνουν μονομιάς, αστραπιαία, Και πάλι, άλλα κόμματα θα επιμεΐνουν ότι κάτι τέτοιο είναι απολύτως αδύνατο. Ποιους θα πιστέψετε; Φυσικά, εκείνους που σας επισήμαναν ότι όλα τα καλά έρχονται με τη μετριοπαθή πρόοδο εντός των ορίων του νόμου.

Πράγα, Απρίλης του 1911.

Για την εκτελεστική επιτροπή του Κόμματος της Μετριοπαθούς Προόδου Εντός των Ορίων του Νόμου:

Εντβαρντ Ντρόμπιλεκ                                                     Α. Νόβακ, Ph. D.

Γιόζεφ Σκρούζνι                                                                Γιαροσλάβ Χάσεκ

I. Κουν, Β. Sc.                                                                      Μπ.Σμέραλ, Ph. D,

Ντράισουχ                                                                          Σ.Σλάμπι, LI. Β.

Γιόζεφ Λάντα                                                                    Εμάνουελ Σκάτουλα, αστυνομικός επιθεω­ρητής.

 

Για οσους ξέρουν τσέχικα, εδώ θα βρείτε κάτι ακόμα για το Κόμμα της Μετριοπαθούς Προόδου εντός των Ορίων του Νόμου.

Κι επειδή εδώ λεξιλογούμε, να κλείσουμε λεξιλογικά. Ο τίτλος του κόμματος στα τσέχικα είναι

Strana mírného pokroku v mezích zákona

και η σειρά των λέξεων είναι ίδια με της ελληνικής μετάφρασης. Στράνα είναι το κόμμα, ευρύτερα η μεριά, το μέρος, και όσοι έχουν πάει στην Πράγα θα θυμούνται τη Μάλα Στράνα, που είναι η μικρή πλευρά.

Όσο για την τελευταία λέξη, ίσως θυμίζει κάτι. Zákon είναι ο νόμος, και τη λέξη την έχουμε και στα ελληνικά, ζακόνι.

Κάθε τόπος και ζακόνι, κάθε μαχαλάς και τάξη λέει η παροιμία.