Ποια είναι η λέξη της χρονιάς για το 2021;

Το τέλος της χρονιάς παραδοσιακά είναι καιρός απολογισμών. Το ιστολόγιο προσπαθεί να τηρεί ευλαβικά τις παραδόσεις κι έτσι με το σημερινό άρθρο συνεχίζουμε ένα εγχείρημα που φέτος επαναλαμβάνεται, ούτε λίγο ούτε πολύ, για δωδέκατη χρονιά: πράγματι, ήρθε και φέτος το πλήρωμα του χρόνου για να διαλέξουμε τη Λέξη της Χρονιάς για το 2021.

Όταν λέμε «λέξη της χρονιάς», εννοούμε κάποια λέξη που ακούστηκε πολύ μέσα στη χρονιά που κοντεύει να τελειώσει. Δεν είναι υποχρεωτικό να είναι νεολογισμός· μπορεί να είναι λέξη που υπάρχει ήδη, αλλά να έχει πάρει καινούργια σημασία ή γενικά να σημάδεψε τη χρονιά που τελειώνει. Τη «λέξη» την εννοούμε με την ευρύτερη έννοια, δηλαδή γίνονται δεκτοί και σύμπλοκοι όροι (το 2018 λέξη της χρονιάς ήταν σύμπλοκος όρος, Συμφωνία των Πρεσπών ενώ το 2017 ξενικός σύμπλοκος όρος, τα φέικ νιουζ) καθώς και ακρώνυμα (το 2014, λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε ο ΕΝΦΙΑ).

Κάθε χρόνο η διαδικασία ξεκινάει περίπου την ίδια εποχή και περιλαμβάνει τρία στάδια, με τρία ισάριθμα άρθρα. Φέτος ξεκινάμε στις 9 Δεκεμβρίου, όπως και πέρυσι.

Για να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι, τα περυσινά αποτελέσματα είναι εδώ. Πέρυσι λέξη της χρονιάς αναδείχτηκε, αναπόφευκτα, ο κορονοϊός, ενώ ακολούθησε το λοκντάουν και το σκόιλ ελικικού. Τα προπέρσινα αποτελέσματα υπάρχουν εδώ. Πρόπερσι είχατε αναδείξει λέξη της χρονιάς την κανονικότητα, με διαφορά από τη δεύτερη, την αριστεία, και τρίτη τη γυναικοκτονία. Τα αποτελέσματα του 2018 θα τα βρείτε εδώ. Το 2018 ψηφίστηκε λέξη της χρονιάς η Συμφωνία των Πρεσπών, με αρκετή διαφορά από τη δεύτερη τιναφτόρε και από την τρίτη, Μακεδονικό. Τα αποτελέσματα του 2017 θα τα βρείτε εδώ. Το 2017 είχατε ψηφίσει λέξη της χρονιάς τον  όρο φέικ νιουζ ενώ στη δεύτερη και τρίτη θέση είχαμε ισοβαθμία των όρων POS και αντισπισιστής. Τα αποτελέσματα του 2016 θα τα βρείτε εδώ. Λέξη της χρονιάς για το 2016 ψηφίστηκε το Μπρέξιτ και ακολούθησαν πρόσφυγες και χοτ σποτ. Τα αποτελέσματα του 2015 μπορείτε να τα βρείτε εδώ. Το 2015 λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε ο σύμπλοκος όρος κάπιταλ κοντρόλς, στη δεύτερη θέση είχαμε τον όρο πρώτη φορά αριστερά και στην τρίτη το γκρέξιτ. Τα αποτελέσματα του 2014 θα τα βρείτε εδώ. Το 2014 λέξη της χρονιάς ήταν, όπως είπαμε, ο ΕΝΦΙΑ, ενώ στη δεύτερη θέση βρέθηκαν οι ιπτάμενοι αναρχικοί και στην τρίτη ο ένοικος του τάφου. Τα αποτελέσματα του 2013 μπορείτε να τα βρείτε εδώ. Το 2013, λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε το σαξές στόρι, ενώ στη δεύτερη θέση ήρθε η βιαποπουκιανπροέρχεται και στην τριτη θέση τα άκρα/θεωρία των άκρων. Τα αποτελέσματα του 2012 μπορείτε να τα βρείτε εδώ. Το 2012 είχατε ψηφίσει για λέξη της χρονιάς την επαναδιαπραγμάτευση, στη δεύτερη  θέση το εγέρθουτου και στην τρίτη την αλληλεγγύη. Αν θέλετε να πάμε ακόμα πιο πίσω, τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας του 2011 βρίσκονται εδώ. Το 2011 πρώτη είχε έρθει, με διαφορά, η λέξη αγανακτισμένοι, ενώ στη δεύτερη και τρίτη θέση ισοβάθμησαν το κούρεμα και το χαράτσι. Τέλος, τα αποτελέσματα, του 2010, βρίσκονται εδώ. Το 2010, πρώτη χρονιά του… θεσμού, είχε έρθει πρώτη η λέξη μνημόνιο, ακολούθησε με μικρή διαφορά το ΔουΝουΤου και την τριάδα έκλεισε η τρόικα. Το 2009 δεν είχε διοργανωθεί διαγωνισμός από το ιστολόγιο.

Ίσως σας κούρασε αυτή η αναδρομή αλλά δεν είναι χωρίς ενδιαφέρον πιστεύω, έχουμε μια λεξιλογική επισκόπηση της ενδεκαετίας με τον τρόπο αυτό.

Στο περσινό αντίστοιχο άρθρο, είχα γράψει ότι «φέτος δεν είναι μια χρονιά σαν όλες τις άλλες. Αυτή η φράση κάποτε μας φαινόταν κλισέ, αλλά για το 2020 νομίζω πως δικαιολογείται απόλυτα» και γι’ αυτό «η χρονιά κυριαρχήθηκε από πανδημικές λέξεις».

Το 2021 όμως, όπως και το 2020, βρέθηκε κι αυτό, ολόκληρο μάλιστα, κάτω από το στίγμα της κορόνας. Κι έτσι, και τούτη η χρονιά κυριαρχήθηκε από πανδημικές λέξεις, που αναπόφευκτα θα μονοπωλήσουν και τούτη εδώ την ανασκόπηση, αν και υπάρχει μια μετατόπιση -πέρυσι είχαμε την πανδημία καθαυτή, τον ιό και τα πολλά ονόματά του και το λοκντάουν, ενώ φέτος έχουμε την έμφαση στο εμβόλιο, την εκστρατεία εμβολιασμού και τις σχετικές διαφωνίες.

Λοιπόν, το εμβόλιο καταρχάς, ή ίσως στον πληθυντικό, τα εμβόλια, δεν μπορούν να λείπουν από την ανασκόπησή μας. Και βέβαια τα εμβόλια είχαν πρώτη και δεύτερη δόση, νομίζω όμως ότι στο ψηφοδέλτιο πρέπει να μπει η τρίτη δόση, αν και έχουμε επίσης τους όρους ενισχυτική και αναμνηστική δόση. Κοντά σ’ αυτό, τα ουσιαστικά εμβολιασμένοι και ανεμβολίαστοι. Επειδή όμως είχαμε και τις δόσεις, ακούγεται επίσης ο όρος πλήρως εμβολιασμένος ή διπλοεμβολιασμένος. Βέβαια, όποιος έχει κάνει τη δεύτερη δόση δεν θα είναι εσαεί «πλήρως» εμβολιασμένος και ίσως δεν θα έχει πια πιστοποιητικό εμβολιασμού. Να βάλουμε εδώ και τη νόσηση ή το πιστοποιητικό νόσησης.

Αλλά δεν τελειώσαμε με τα εμβόλια, μόλις τώρα αρχίζουμε. Μια από τις πιο χαρακτηριστικές λέξεις που πρωταγωνίστησε στη χρονιά είναι και η λέξη αντιεμβολιαστής, που υπήρχε βέβαια και νωρίτερα (αν και τα λεξικά δεν την έχουν), αλλά πρώτη φορά ακούστηκε τόσο πολύ. Να βάλουμε και τον όρο αρνητής, που στην πορεία επεκτάθηκε -είχαμε ας πούμε τον αρνητή απογραφής. Οι αντιεμβολιαστές συχνά χαρακτηρίζονται ψεκασμένοι, όρος που κάθε άλλο παρά νέος είναι -φέτος είδα να γενικεύεται η χρήση των συντμήσεων η ψέκα ή ο ψεκ, ή και το πρώτο συνθετικό πχ ψεκογιατρός (γιατρός που εκφράζει θέσεις που θεωρούνται ψεκασμένες).

Λέξη που επίσης ακούστηκε πολύ ήταν η υποχρεωτικότητα, των εμβολιασμών εννοείται. Φρέσκια λέξη, το πρόστιμο των 100 ευρώ, δεν ξέρω αν πρέπει να μπει στην ψηφοφορία. Ακούστηκε αρκετά και η επιτροπή λοιμωξιολόγων, ενώ φετινός όρος είναι και το ακαταδίωκτο που έχει θεσπιστεί ή ζητείται να θεσπιστεί για τα μέλη διάφορων επιτροπών. Κάπου ίσως μπει και το πρωτόκολλο.

Μια άλλη ομάδα πανδημικών λέξεων έχει να κάνει με τα τεστ: μοριακό τεστ ή τεστ PCR, ράπιντ τεστ και σελφ τεστ (οι όροι ταχυτέστ και αυτοτέστ που είχαμε προτείνει, δεν επιασαν φυσικά). Για τους εμβολιασμούς αλλά όχι μόνο ακούστηκε πολύ και η πλατφόρμα, που ανοίγει κάθε τόσο. Ακούστηκε και ο όρος ξεστοκάρισμα για τα εμβόλια.

Από κάποιους η πανδημία θεωρείται πανδημία των ανεμβολίαστων. Σε κάθε περίπτωση, κάθε μέρα παρακολουθούμε με ανησυχία τους αριθμούς των διασωληνωμένων, που εισάγονται στις ΜΕΘ, ενώ πολύ πρόσφατα έγινε λόγος και για VIP ΜΕΘ, που μένουν κενές για να διατεθούν στους ισχυρούς. Να σημειώσουμε και τις κλινικές COVID, δηλαδή δημόσια συνήθως νοσοκομεία, που δέχονται μόνο περιστατικά κορονοϊού.

Είπα για τον κορονοϊό και θυμήθηκα τις μεταλλάξεις του και τις παραλλαγές του. Θα βάλουμε στο ψηφοδέλτιο τα Δέλτα και Όμικρον, τι λέτε;

Και για να τελειώσουμε με την πανδημία, θα θυμίσω ότι υπάρχουν και όροι που ακούστηκαν πολύ στην αρχή της χρονιάς αν και σήμερα ελάχιστα ακούγονται και πρέπει να τους συμπεριλάβουμε: κλικ αγουέι, κλικ ινσάιντ, και γενικώς «έξυπνα μέτρα«. Και εδώ σταματάω, αν και ξέρω ότι έχω παραλείψει κάποιους πανδημικούς όρους.

Μικρό περιθώριο άφησε η πανδημία. Να σημειώσω όμως κάποιους μη πανδημικούς όρους. Είχαμε την άνοιξη, αν θυμάμαι καλά, το ελληνικό MeToo, ενώ ακούστηκε και ο όρος παιδοβιαστής. Όρος που ακούστηκε πολύ ήταν και η συνεπιμέλεια, εννοείται των παιδιών, με την ευκαιρία της συζήτησης του σχετικού νομοσχεδίου.

Το καλοκαίρι με τις εξόχως καταστροφικές πυρκαγιές είχαμε κάμποσες λέξεις που ακούστηκαν, από τις οποίες θα ξεχωρίσω την αναζωπύρωση αλλά και τη μάνικα, ίσως επειδή ο τότε υπουργός δήλωσε ότι όλη τη μέρα είναι με τη μάνικα στο χέρι. Είχαμε επίσης το βουλεβάρτο του δημάρχου Αθηναίων, αλλά και τις φρεγάτες που αγοράζουμε από τη Γαλλία. Ακούστηκε και η απολιγνιτοποίηση.

Λυπάμαι που έχω τόσο λίγες μη πανδημικές λέξεις, αλλά έτσι ήταν η χρονιά. Όμως σίγουρα στα σχόλιά σας θα προσθέσετε κι εσείς αρκετές.

Να θυμίσω ότι ένας κανόνας που έχουμε καθιερώσει σε αυτές τις ψηφοφορίες είναι ότι οι λέξεις που έχουν διακριθεί τα προηγούμενα χρόνια αποκλείονται από την ψηφοφορία, κι έτσι δεν θα έχουμε φέτος τις περσινές «κορονοϊός» και «λοκντάουν».

Έγραψα αρκετά. Σίγουρα θα έχω παραλείψει αξιόλογες υποψηφιότητες. Περιμένω λοιπόν τις δικές σας ιδέες και προτάσεις. Μπορείτε στα σχόλιά σας να δηλώνετε περισσότερες από μία λέξεις που πιστεύετε ότι σημάδεψαν τη χρονιά που τελειώνει, έστω κι αν έχουν ήδη δηλωθεί από προηγούμενους ή από το άρθρο, έτσι ώστε να γίνεται και μια προκαταρκτική στάθμιση.

Αυτό το πρώτο στάδιο, το στάδιο της διατύπωσης των προτάσεων, φέτος θα διαρκέσει έως τη Δευτέρα 13 του μηνός, στις 11 μ.μ. ώρα Ελλάδος, εκτός αν η υπόλοιπη εφορευτική επιτροπή (λέγε με Στάζιμπο) αποφασίσει διαφορετικά. Στη συνέχεια, η εφορευτική επιτροπή θα συγκεντρώσει τις επικρατέστερες προτάσεις (συνήθως είναι γύρω στις 50, πέρυσι είχαμε 65) και θα τις θέσει σε ψηφοφορία.

Η ψηφοφορία φέτος θα ξεκινήσει την Τετάρτη 15 Δεκεμβρίου και θα διαρκέσει ως τα μεσάνυχτα της 30ής Δεκεμβρίου. Παραμονή πρωτοχρονιάς θα έχουμε τα αποτελέσματα και θα ξέρουμε ποιαν διαλέξατε για Λέξη του 2021.

Λέξη της χρονιάς διαλέγουν βέβαια και άλλοι οργανισμοί, εδώ και πολλά χρόνια μάλιστα. Το λεξικό Collins ανακήρυξε Λέξη της χρονιάς τον όρο NFT (non-fungible token) –εδώ μπορείτε να δείτε τις 10 λέξεις της μικρής λίστας του, ενώ και το dictionary.com επέλεξε έναν μη πανδημικό όρο, τη λέξη allyship. Από την άλλη, τo λεξικό OED της Οξφορδης επέμεινε πανδημικά και διάλεξε τον όρο vax (που δίνει και πολλά παράγωγα).

Αλλά αυτά αποφάσισαν εκείνοι. Για τη δική μας ψηφοφορία περιμένω τις προτάσεις σας: Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η Λέξη της χρονιάς για το 2021;

Υστερόγραφο: Για να μην ξεχνιόμαστε, χρόνια πολλά στην Άννα, τη Νικοκυροπούλα και τις δικές σας!