Η μέρα με τα δεκατεσσάρια

 

Σήμερα ο μήνας έχει δεκατέσσερις, έχουμε δηλαδή 14 Απριλίου του 2014, ή αλλιώς 14/4/14. Οι ταχτικοί θαμώνες ίσως να θυμούνται ότι πρόπερσι στις 12 Δεκεμβρίου (στις 12/12/12) είχα γράψει ένα άρθρο για τη Μέρα με τα τρία δωδεκάρια, συνεχίζοντας μια παράδοση που ήδη μετρούσε τέταρτο χρόνο, αφού το 2011 είχαμε τη μέρα με τα τρία εντεκάρια, το 2010 είχαμε γράψει για τη  μέρα με τα τρία δεκάρια και το 2009 για  την αντίστοιχη μέρα με τα τρία εννιάρια. Η ωραία αυτή παράδοση κινδύνεψε να σταματήσει το 2013, διότι μέρα με τρία 13άρια δεν υπάρχει, αφού δεν έχουμε δέκατο τρίτο μήνα, τελικά όμως σκέφτηκα ότι η 13/3/13 ήταν μια καλή προσέγγιση κι έτσι πέρσι έγραψα το άρθρο για τα δεκατριάρια, που άνοιξε τον δρόμο για το σημερινό άρθρο και για όσα ακολουθήσουν στα επόμενα χρόνια ως το 2019, οπότε θα χρειαστεί μια ακόμα ακροβασία για να συνεχίσουμε  -εμείς νάμαστε καλά.

Κι ενώ το είχα στο νου μου να ανεβάσω σήμερα το άρθρο με τα 14άρια, έμπλεξαν τις ημερομηνίες και νόμιζα ότι ο μήνας έχει αύριο 14, οπότε ανέβασα για λίγα λεπτά ένα άλλο άρθρο -που κατέβηκε εσπευσμένα και θα το δείτε αύριο.

Βέβαια, το σημερινό άρθρο είναι ενμέρει επανάληψη παλιότερου, αφού άρθρο για τον αριθμό 14 είχα γράψει πριν από πολλά χρόνια, τότε που καταργήθηκε ο 14ος μισθός (πανάρχαιο έθιμο που κανείς δεν θυμάται τι ακριβώς ήταν, κάτι ανάμεσα στα Απατούρια και στα Ταυροκαθάψια). Οπότε, παίρνω υλικό από εκείνο το παλιό άρθρο ενσωματώνοντας και τα δικά σας σχόλια και ό,τι άλλο προέκυψε στην πορεία.

Ο αριθμός 14 δεν έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον από αριθμολογική άποψη. Δεν είναι πρώτος αριθμός, αφού διαιρείται με το 2 και το 7 (αν και είναι ημιπρώτος), ενώ ένα χαρακτηριστικό του είναι πως πρόκειται για τον μικρότερο αριθμό που είναι άθροισμα τριών τετραγώνων (1 + 4 + 9). Βέβαια, υπάρχει το π που είναι 3,14 στην κοινότερη προσέγγισή του, ενώ οι παλιότεροι θα θυμούνται την εξίσωση 0+0=14 του Μητσοτάκη γύρω στο 1991.

Στη φρασεολογία, κοινότατη είναι η έκφραση τα μάτια σου δεκατέσσερα!  που σημαίνει:  να είσαι άγρυπνος, να προσέχεις να μη σου ξεφύγει τίποτα, να μην πάθεις κακό. Επίταση της προτροπής «τα μάτια σου τέσσερα», που μπορεί αρχικά να προήλθε από διάλογο, του τύπου:

— Να προσέχεις, να έχεις τα μάτια σου τέσσερα.
— Όχι τέσσερα, δεκατέσσερα θα τα έχω!

Πολλά παραδείγματα χρήσης, π.χ. :

Για όνομα του Θεού, κυρία Παπαγιώργου! Χρειάζεται προσοχή. Τα μάτια σας δεκατέσσερα! (Ψαθάς, Ο εαυτούλης μου)

Ο Νατσούλης (Λέξεις και φράσεις παροιμιώδεις, σ.359-60) βρίσκει στην αρχή της έκφρ. τον βυζαντινό θαυματοποιό Κρονίδη, ο οποίος διατεινόταν ότι μπορούσε να βλέπει από 14 σημεία του σώματός του, αλλά απ’ όσο έχω ψάξει πρόκειται για έναν ακόμα νατσουλισμό. Νομίζω ότι η δική μου εξήγηση είναι πιο λογική, αν σκεφτούμε ότι το 14 πολύ συχνά χρησιμοποιείται σαν ‘υπερθεματισμός’ του τέσσερα, π.χ. «της παντρεμένης τέσσερα της χήρας δεκατέσσερα» κοστίζει το φιλί στο δημοτικό τραγούδι.

Αι δυσκολίαι της δενδροφυτεύσεως (Μποστ)

Στις μέρες μας, δενδροφυτεύσεις κάνει ο σταθμός Σκάι, αλλά πριν από 45 χρόνια την πρωτοβουλία αυτή την είχε ξεκινήσει η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη, η νεολαία της αριστεράς, που συχνά έπαιρνε τέτοιες κοινωφελείς πρωτοβουλίες την περίοδο εκείνη.

Οι δενδροφυτεύσεις είχαν και δυσκολίες, όπως σκιτσάρει εδώ ο Μποστ (πατήστε να μεγαλώσει λίγο και ευχαριστώ τον Κώστα Β. που το λεύκανε!). Το σκίτσο προέρχεται από την Αυγή και δημοσιεύτηκε στις 21.3.1965, πριν από ακριβώς 45 χρόνια (παρά μία μέρα).

Κι αποχαιρέτα τον, τον δέκατο τέταρτο που χάνεις

Ναι μεν δεν καταργήθηκε ολόκληρος ο δέκατος τέταρτος μισθός, αλλά μόνο το 30%, αλλά επειδή κόπηκε επίσης και το 30% του 13ου, μαζί και οι άλλες περικοπές, στην πράξη είναι σαν να κόπηκε ολόκληρος. Προσωρινά; Ουδέν μονιμότερον. Τέλος πάντων, εδώ λεξιλογούμε, οπότε σκέφτηκα να κάνω, με την άδεια αλλά και τη βοήθειά σας, μια αποχαιρετιστήρια εκδήλωση (ή μνημόσυνο;) ανακαλώντας όσο περισσότερες εμφανίσεις μπορώ του αριθμού 14 και των παραγώγων του στη γλώσσα μας.

Ανωμαλίε εις τας συναβλίε

Εν πρώτοις να ζητήσω συγνώμη για την ολιγοήμερη σιγή μου. Αφενός ταξίδευα, αφεδύο με έπιασε η εορταστική βαρεμάρα και αφετρία είχα και ένα πρόβλημα σύνδεσης που με άφησε σχεδόν μια μέρα εκτός δικτύου. Επανέρχομαι με μια εντελώς ανεπίκαιρη ανάρτηση, ενα σκίτσο του Μποστ από το 1961. Ή ίσως όχι και τόσο ανεπίκαιρη. Χτες το βράδυ έτυχε να δω για λίγο την εκπομπή του Σπύρου Παπαδόπουλου, που ήταν αφιερωμένη στον Γρηγόρη Μπιθικώτση. Εκεί έγινε λόγος για τη διάσημη συναυλία του Μίκη τον Μάρτη του 1961 στο θέατρο Κεντρικό.