Ακόμα ένα βιβλίο για δώρο

Τις γιορτές κάνουμε δώρα. Το ιστολόγιο αρέσκεται να δίνει (και να δέχεται) βιβλία για δώρα. Πέρσι είχαμε δημοσιεύσει ένα άρθρο με προτάσεις για βιβλία-δώρα. Φέτος το αμέλησα, ίσως επειδή η επικαιρότητα ήταν πολύ πιο φορτωμένη, εννοώ με την προεδρική εκλογή και τα συμπαρομαρτούντα -και αρχικά είπα ότι δεν θα ανεβάσω άρθρο για γιορταστικές βιβλιοπροτάσεις. Όμως, τουλάχιστον τρεις φίλοι με προέτρεψαν να αλλάξω γνώμη, και επειδή η αγορά βιβλίων συνεχίζεται έως την παραμονή της Πρωτοχρονιάς αποφάσισα τελικά, έστω και την τελευταία στιγμή, να ανεβάσω και φέτος άρθρο με προτάσεις για βιβλία-δώρα. Όχι τόσο δικές μου προτάσεις, αν και θα κάνω κι εγώ, αλλά κυρίως δικές σας. Όμως και φέτος θα βάλω έναν περιορισμό, και θα τον εξηγήσω.

Θα προτείνω λοιπόν βιβλία για να κάνετε δώρα στις γιορτές και θα σας καλέσω να κάνετε κι εσείς τις προτάσεις σας, αλλά όχι οποιαδήποτε βιβλία. Στο άρθρο αυτό, θα ήθελα να περιοριστούμε σε καινούργια βιβλία, βιβλία δηλαδή που κυκλοφόρησαν στην ελληνική γλώσσα στους τελευταίους 14 μήνες -το λέω έτσι για να πιάσουμε και την παραγωγή των περσινών γιορτών, αν και δεν θα ζητήσω πιστοποιητικό από τη Βιβλιονέτ για να δεχτώ μια πρόταση βιβλίου! Να διευκρινίσω ότι ζητάω η έκδοση να είναι φετινή, όχι η συγγραφή του βιβλίου. Και φυσικά περιλαμβάνονται και επανεκδόσεις βιβλίων που ήταν εξαντλημένα.

Γιατί μόνο καινούργια βιβλία; Επειδή, και το έχω ξαναγράψει, στις πολύ ιδιόμορφες συνθήκες κρίσης που περνάμε σήμερα το μεγάλο πρόβλημα το αντιμετωπίζουν οι νέες εκδόσεις. Παρόλο που τα βιβλία που εκδοθηκαν φέτος είχαν χαμηλότερες τιμές από τα αντίστοιχα περσινά ή προπέρσινα, ο ανταγωνισμός που αντιμετωπίζουν από παλιότερες, καλές και πάμφθηνες εκδόσεις είναι οξύτατος και εντείνεται ακόμα περισσότερο μέσα στις γιορτές. Βλέπετε, εξαιτίας της κρίσης των εφημερίδων, οι περισσότερες κυριακάτικες εφημερίδες προσφέρουν από ένα βιβλίο (και όχι μόνο) μαζί με κάθε φύλλο τους. Έπειτα, πολλοί εκδοτικοί οίκοι, και μάλιστα από τους κορυφαίους, διαθέτουν το παλιό τους στοκ σε εξευτελιστικές τιμές, με εκπτώσεις που φτάνουν το 80%. Τρίτον, έχουν πληθύνει πολύ τα βιβλιοπωλεία που διαθέτουν μεταχειρισμένα και πάμφθηνα βιβλία, ενώ τα τελευταία χρόνια ακόμα και περίπτερα του κέντρου βγάζουν πάγκους με παλιά, καλά βιβλία. Και, τέταρτον, μέσα στις γιορτές πολλοί εκδοτικοί οίκοι και άλλοι φορείς κάνουν και έκτακτα μπαζάρ, όπου πάλι διαθέτουν βιβλία κοψοχρονιάς.

Για τον βιβλιόφιλο η κατάσταση αυτή είναι από ευνοϊκή έως παραδεισένια: ακόμα κι όταν το εισόδημά του έχει περικοπεί εξαιτίας της μνημονιακής λαίλαπας, οι εκπτώσεις στα βιβλία είναι ακόμα μεγαλύτερες, οπότε η βιβλιαγοραστική του δύναμη συχνά όχι απλώς δεν έχει μειωθεί, αλλά ίσως και να έχει αυξηθεί, υπό τον όρο ότι αγοράζει μόνο προσφορές και μεταχειρισμένα. Όμως για τον εκδότη, που βγάζει νέα βιβλία, η ίδια κατάσταση είναι ασφυκτική αφού τα καινούργια βιβλία, όσο και να ρίξουν τις τιμές τους, πάντα θα είναι ακριβότερα από τις προσφορές ή από τα μεταχειρισμένα.

Γι’ αυτό θα σας προτείνω, και θα ζητήσω να προτείνετε, μόνο καινούργια βιβλία.

Θα μπορούσε βέβαια να πει κανείς ότι το κάνω για να ευλογήσω τα γένια μου, διότι φέτος έβγαλα κι εγώ βιβλία. Πρόσφατα κυκλοφόρησαν, σε δική μου επιμέλεια, οι εντυπώσεις του Κώστα Βάρναλη από τη Μόσχα το 1934, με τίτλο Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ, και λίγο παλιότερα το άγνωστο διήγημα του Παπαδιαμάντη Η νοσταλγία του Γιάννη. Να προσθέσω και το περσινό (αλλά μέσα στο δεκατετράμηνο) δικό μου, τα Λόγια του αέρα, ένα τερπνό και ενδιαφέρον, ελπίζω, φρασεολογικό λεξικό με 1001 παγιωμένες (ή ιδιωματικές) εκφράσεις της ελληνικής γλώσσας.

Ένα βιβλίο που θα ήθελα να προτείνω, είναι η αλληλογραφία ανάμεσα στη φιλόσοφο Έλλη Λαμπρίδη και την κόρη της, τη Νίκη, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις φιλικές εκδόσεις Αρχείο («Αλληλογραφία 1939-1944«). Επειδή είχα σκοπό να αφιερώσω άρθρο στο βιβλίο αυτό και τελικά δεν αξιώθηκα, θα μου επιτρέψετε δυο λόγια παραπάνω. Το 1938 η φιλόσοφος Έλλη Λαμπρίδη, απολυμένη από τη μέση εκπαίδευση μετά την εκκαθάριση του 1935, αποδέχεται μια υποτροφία του Βρετανικού Συμβουλίου και φεύγει για την Αγγλία, αφήνοντας τη 16χρονη κόρη της, τη Νίκη, στη φροντίδα της μητέρας της. Μάνα και κόρη ανταλλάσσουν γράμματα, αλλά με το ξέσπασμα του πολέμου το 1939 η Έλλη εγκλωβίζεται στην Αγγλία, αδυνατώντας να επιστρέψει -ενώ μετά τη γερμανική κατοχή σχεδόν κάθε επικοινωνία κόβεται, με εξαίρεση ένα-δυο τηλεγραφήματα μέσω Ερυθρού Σταυρού. Η Έλλη Λαμπρίδη θα αναπτύξει πολυσχιδή δραστηριότητα στην Αγγλία, υποστηρίζοντας έμμεσα την πολεμική προσπάθεια με διαλέξεις και διδάσκοντας ελληνικά σε Βρετανούς αξιωματικούς. Η επικοινωνία αποκαθίσταται με την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα, τον Οκτώβριο του 1944. Και ενώ η μητέρα προσπαθεί να φτάσει στην Ελλάδα με το πλοίο (στην Ευρώπη συνεχίζεται ο πόλεμος), σ’ ένα ταξίδι μέσω Καΐρου που διαρκεί εβδομάδες, στην Αθήνα ξεσπούν τα Δεκεμβριανά. Η Νίκη φιλοξενείται στο σπίτι της συμφοιτήτριάς της Έβης Τουλούπα, και στις 3.1.1945 ειδοποιείται ότι ένας Άγγλος ταγματάρχης, μαθητής της μητέρας της, έχει να της δώσει γράμμα της. Καθώς προσπαθούν να φτάσουν στην περιοχή που ελέγχεται από τους Άγγλους, οι δυο κοπέλες τραυματίζονται από θραύσμα βρετανικού όλμου, η Έβη στο χέρι αλλά η Νίκη στην κοιλιά -και λίγες ώρες αργότερα ξεψυχάει.

Το βιβλίο εκδίδεται σε επιμέλεια της Γιολάντας Χατζή, συνοδεύεται από πλούσιο φωτογραφικό υλικό και έχει πρόλογο γραμμένον από την αειθαλή Έβη Τουλούπα, επίτιμη έφορο αρχαιοτήτων -η οποία υπογράφει, στον ίδιο εκδοτικό οίκο, και το λιγοσέλιδο βιβλίο Η ζωή στην Κέρκυρα 1961-62, στη σειρά «Η αρχαιολογία της αρχαιολογίας», με αναμνήσεις από τις ανασκαφές που πραγματοποίησε εκεί.

Συνεχίζω με άλλες προτάσεις. Σε μετάφραση του φίλου Νίκου Κούρκουλου, κυκλοφόρησε από τις φιλικές Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, ένα δοκίμιο του Έντσο Τραβέρσο με τίτλο «Τι απέγιναν οι διανοούμενοι;», ένα βιβλίο που με ενδιαφέρει από πολλές απόψεις. Ο συγγραφέας, που πολύ πρόσφατα επισκέφτηκε την Αθήνα και έδωσε διαλέξεις, εξετάζει πώς γεννήθηκε, στα τέλη του 19ου αιώνα, ο όρος «διανοούμενος» (intellectuel στα γαλλικά, ως ουσιαστικό πλέον και όχι ως επίθετο), και πώς, ενώ αρχικά οι διανοούμενοι, με πρώτον τον Ζολά, ήταν μια ενοχλητική φωνή που στεκόταν απέναντι στην εξουσία (συχνά με προσωπικό κόστος) έφτασαν να έχουν χάσει κάθε κύρος -και μας καλεί να επινοήσουμε τον διανοούμενο του 21ου αιώνα. Μια προδημοσίευση από το βιβλίο μπορείτε να βρείτε εδώ.

Από τις ίδιες εκδόσεις θα ξεχωρίσω επίσης το μυθιστόρημα, ή ίσως μεταμυθιστόρημα του Κώστα Βούλγαρη «Το εμφύλιο σώμα«. Το εξώφυλλο το κοσμεί ο Σαιν Ζυστ, αλλά το βιβλίο περιστρέφεται γύρω από τις εμφύλιες και άλλες συγκρούσεις στην Πελοπόννησο και ειδικά στην Αρκαδία, από τις συγκρούσεις κατά την επανάσταση του 21 έως τον εμφύλιο του 1946-49. Παρόλο που προσωπικά αντιμετωπίζω με δυσπιστία οτιδήποτε έχει το πρόθημα μετα-, κι έτσι πλησίασα με επιφυλάξεις αυτή την «πολυφωνική μεταμυθοπλασία», η δύναμη της γραφής με καθήλωσε.

Και πάντα από τις ίδιες εκδόσεις, έχουμε και τη συλλογή δοκιμίων του Δημήτρη Κυρτάτα «Μαθήματα από την αθηναϊκή δημοκρατία«, ένα θέμα που βρίσκεται ξανά στην επικαιρότητα, κατά κάποιο τρόπο, καθώς επανέρχονται στο προσκήνιο οι προβληματισμοί για την άμεση δημοκρατία σε αντιδιαστολή με την αντιπροσωπευτική. Το πρώτο δοκίμιο του βιβλίου ηχεί επίσης επίκαιρο: Δανεισμοί και χρέη: Οικονομική κρίση και μεταρρυθμίσεις στην αρχαϊκή Αθήνα.

Ένα βιβλίο που δεν έχω προλάβει να διαβάσω αλλά με ενδιαφέρει πολύ είναι το «Μια ιστορία αλλιώς» του Άγγελου Τσέκερη, μια κριτική αποτίμηση του Νίκου Ζαχαριάδη, στην οποία, απ’ ό,τι είδα, διερευνάται και το ποια θα μπορούσε να είναι η εξέλιξη αν δεν είχε γίνει ο εμφύλιος. Περισσότερα θα πω όταν το διαβάσω.

Θα προτείνω ακόμα τα αφηγήματα του Θωμά Κοροβίνη «Τι πάθος ατελείωτο και άλλες ιστορίες» (η σύμπτωση του τίτλου με το τραγούδι του Μάρκου Βαμβακάρη δεν είναι τυχαία), από το οποίο ίσως παρουσιάσω κάποτε ένα απόσπασμα στο ιστολόγιο, και από τις ίδιες εκδόσεις ένα βιβλίο για ένα θέμα που με ενδιαφέρει πολλαπλά, τα «Συνθήματα και τραγούδια των ελληνικών γηπέδων«, του Σπύρου Μπουκάλα-Καρκαγιάννη και του Ιάσονα Σχινά-Παπαδόπουλου, μια καταγραφή των οπαδικών συνθημάτων έξι μεγάλων ποδοσφαιρικών συλλόγων (Ολυμπιακός, Παναθηναϊκός, ΑΕΚ, ΠΑΟΚ, Άρης, Πανιώνιος). Ο πρώτος από τους συγγραφείς, γιος του Παντελή Μπουκάλα, φοιτητής στο τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ, σκοτώθηκε σε τροχαίο στα είκοσί του χρόνια -και το βιβλίο αυτό βγήκε φέτος σαν φόρος τιμής. Όμως έχει ενδιαφέρον και αξία καθαυτό, και ελπίζω και από αυτό να παρουσιάσω κάποτε ένα απόσπασμα.

Εκδόθηκε επίσης φέτος, από τις εκδόσεις Νηρέας, η συλλογή πεζογραφημάτων «Πικρή ζωή και άλλα πεζογραφήματα» του αγαπημένου μου Γιώργου Κοτζιούλα. Ο Κοτζιούλας βέβαια κυρίως ποιητής ήταν, αλλά είχε και εκτενές πεζογραφικό έργο, τόσο μυθοπλαστικό όσο και αφηγηματικό -για να μην αναφέρουμε και τα κριτικά του κείμενα. Το βιβλίο αυτό το έχω παρουσιάσει από το ιστολόγιο, ενώ μια γεύση από το κεντρικό αφήγημα, τη νουβέλα Πικρή ζωή, μπορείτε να πάρετε από άλλο άρθρο του ιστολογίου.

Και κλείνω τις δικές μου προτάσεις με μερικά ακόμα βιβλία που παρουσιάστηκαν απο το ιστολόγιο μέσα στη χρονιά που τελειώνει:

Νίκος Λάζαρης, Η αιχμή του δόρατος.

Κατερίνα Σχινά, Καλή και ανάποδη.

Βασίλης Ορφανός, Λέξεις τουρκικής προέλευσης στο κρητικό ιδίωμα.

Αντώνης Γιανακός, Σκαλίζοντας αναμνήσεις.

Μαρία Πετρίτση, Ο βασιλιάς του τρακ.

Μαρία Πολυδούρη, Τα ποιήματα (επιμέλεια Χριστίνας Ντουνιά).

Όμως εγώ είπα πολλά. Περιμένω και τις δικές σας προτάσεις, που θα καλύψουν ένα μεγάλο κενό του άρθρου μου, και εννοώ βέβαια τις σχετικά λιγοστές δικές μου αναφορές σε λογοτεχνικά βιβλία. Θυμίζω: προτείνουμε φετινά βιβλία!

 

ΥΓ: Και να θυμίσω ότι έχει φτάσει στη μέση η ψηφοφορία για την ανάδειξη της Λέξης της χρονιάς για το 2014 –Ψηφίζετε εδώ!