Τα Ιουλιανά μέσα από τις γελοιογραφίες του Κώστα Μητρόπουλου (52 χρόνια μετά)

Κάθε χρόνο στις 15 Ιουλίου ή εκεί κοντά βάζω κάποιο άρθρο σχετικά με τα Ιουλιανά του 1965. Φέτος έλεγα να… αποστατήσω από αυτή την παράδοση του ιστολογίου, διότι με τον καύσωνα δεν είχα μυαλό να ετοιμάσω κάτι, αλλά μετά σκέφτηκα πως θα μπορούσε να θεωρηθεί χειρονομία ευμενής προς τον Κούλη, οπότε είπα να επαναλάβω ένα άρθρο που είχα δημοσιεύσει πριν από τέσσερα χρόνια, με κάποια επικαιροποίηση της σχετικής διαδικτυογραφίας.

Συμπληρώνονται αύριο 52 χρόνια από την εκτροπή της 15ης Ιουλίου 1965, όταν ο  εκλεγμένος πρωθυπουργός εξαναγκάστηκε σε παραίτηση και ανατέθηκε ο σχηματισμός κυβέρνησης σε ομάδα αποστατών βουλευτών με ιθύνοντα νου τον Κ. Μητσοτάκη και πρωθυπουργό τον Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα.  Ακολούθησαν 70 ταραγμένες μέρες και τρία συνολικώς κύματα αποστασίας, μέχρι να σχηματιστεί επιτέλους κυβέρνηση αποστατών ικανή να συγκεντρώσει πλειοψηφία στη Βουλή. Μέρες μεγαλείου, μέρες οργής, μέρες πένθους αλλά και μέρες γέλιου, μια και το λαϊκό χιούμορ έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο.

Σε παλιότερα άρθρα του ιστολογίου έχω παρουσιάσει γελοιογραφίες της εποχής των Ιουλιανών.  Το 2009 είχα ανεβάσει “Τα ιουλιανά του 1965 δοσμένα από το πενάκι των γελοιογράφων“. Περιείχαν δύο συνδέσμους προς τον παλιό μου ιστότοπο, ένας με σκίτσα του Κώστα Μητρόπουλου (που αργότερα εκδόθηκαν και σε βιβλίο με τίτλο “Ποτέ πια”) και ένας άλλος με σκίτσα του Φωκίωνα Δημητριάδη από τη Μακεδονία.

Ωστόσο, τα περισσότερα άλλα άρθρα του ιστολογίου επικεντρώνονταν σε σκίτσα του Μποστ. Πρόκειται για τα εξής:

Το κουρασμένο παλικάρι (Πριν από την εκτροπή, προφητικό)

Ένα τηλεφώνημα απογνώσεως πριν από 45 χρόνια (Πρώτο κύμα αποστασίας)

Το νέον μικρομάγαζον (Πρώτο κύμα αποστασίας)

Μια συμφωνία με την Αυλή πριν από 45 χρόνια (Για τον Ηλ. Τσιριμώκο και το δεύτερο κύμα αποστασίας)

Το άχρηστο απολυτήριο (Τρίτο κύμα αποστασίας)

Πριν από 50 χρόνια. Ο Μποστ και η κυβέρνηση Τσιριμώκου.

Πριν από 50 χρόνια. Ο Μποστ και η κυβέρνηση Στεφανόπουλου.

Επίσης, δυο άλλα άρθρα διερευνούν τις ποιητικές πτυχές των Ιουλιανών:

Γαργάλατα και εργοστάσιον εμφιαλώσεως: ποίηση και αποστασία 45 χρόνια μετά (Για τον Νόβα και το ποίημα “γαργάλατα” που δεν έγραψε). Η σχεδόν οριστική διαλεύκανση της υπόθεσης, σε άρθρο του 2012. Και ανακεφαλαίωση, σε άρθρο του 2015.

Στο σημερινό άρθρο θα παρουσιάσω μόνο γελοιογραφίες του Κώστα Μητρόπουλου, που σχολιάζουν τις ταραγμένες μέρες του Ιουλίου του 1965. Μια από τις πιο διάσημες:

Παρόλο που είναι διάσημη γελοιογραφία και θα τη δείτε σε διάφορα αφιερώματα, αγνοώ πού και πότε πρωτοδημοσιεύτηκε. Την πήρα από το (εξαντλημένο πια και δυσεύρετο) άλμπουμ «Ποτέ πια» που περιλαμβάνει γελοιογραφίες του Κ. Μητρ. από την εποχή της Ιουλιανής κρίσης.

 

Αριστερά, σκίτσο που δημοσιεύτηκε, όπως και όλα τα επόμενα, στο Βήμα στις 17 Ιουλίου 1965. Ο όρος «μικρομάγαζο» χρησιμοποιόταν πολύ στην πολιτική γλώσσα της εποχής (περισσότερα εδώ). Δεξιά, σκίτσο της 18.7.65. Το όνομα του χορού μπόσα-νόβα είναι ένα από τα πολλά λογοπαίγνια με το όνομα του πρωθυπουργού Νόβα (ακούστηκαν τότε επίσης το Νοβο-καΐνη, Καζα-νόβας, όπως και το τζεϊμσμποντικό Δρ. Νο-βας). Ο πρώτος αποστάτης πρωθυπουργός, ο Γεώργιος  Αθανασιάδης-Νόβας (1893-1987), που ήταν Πρόεδρος της Βουλής πριν αποστατήσει, έμοιαζε ιδανικός για στόχος της σάτιρας: εκτός από το ότι είχε αστείο όνομα που προσφερόταν για ένα σωρό λογοπαίγνια, είχε και κάμποσες συνήθειες που προσφέρονταν για διακωμώδηση: ήταν ένας ηλικιωμένος αριστοκράτης της επαρχίας, υπερβολικά προσηλωμένος στους τύπους και στο τελετουργικό, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, φορούσε άσπρα κοστούμια και απαραιτήτως παπιγιόν, έγραφε ποιήματα. Όλα αυτά τα περιέλαβαν στο στόχαστρό τους ευθυμογράφοι, επιθεωρησιογράφοι και αυτοσχέδιοι λαϊκοί σατιριστές και τον έκαναν ρεζίλι τον φτωχό τον Νόβα. Και καλά του έκαναν.

Τα δύο πρώτα σκίτσα δημοσιεύτηκαν στις 21 Ιουλίου. Ο μεν λαός περιφρονεί αγέρωχα την απαγόρευση διαδηλώσεων του αποστάτη υπουργού Δημόσιας Τάξης Ιωάννη Τούμπα, αλλά και ο Κ. Μητσοτάκης, αριστερά, αδιαφορεί μακάρια για την εναντίον του κατακραυγή. Εκατοντάδες χιλιάδες φώναζαν «Μητσοτάκη κάθαρμα», αλλά το αυτί του δεν ίδρωσε ούτε στάλα. Στο τρίτο σκίτσο (22 Ιουλίου), ο στιλιζαρισμένος λαός έχει ρίξει τους αποστάτες στον κάδο των σκουπιδιών (που έχει την ένδειξη ΔΑ – Δήμος Αθηναίων): Μητσοτάκης, Κωστόπουλος (Υπ.Εσωτ.), Νόβας, Τούμπας.

 

Μετά τη δολοφονία του Σωτήρη Πέτρουλα, στις 23 Ιουλίου 1965. Η κυβέρνηση των αποστατών έβαψε τα χέρια της στο αίμα.

Επάνω, σκίτσο που δημοσιεύτηκε στις 25 Ιουλίου. Νόβας, Μητσοτάκης και ΕΡΕ τρέμουν μπροστά στο μαύρισμα που τους περιμένει στις εκλογές (που ποτέ δεν έγιναν). Κάτω, ένα σκιτσογραφικό δίδυμο από τις 26 Ιουλίου 1965. Είχαν δημοσιευτεί αποσπάσματα από τις επιστολές του Κωνσταντίνου προς τον Γ. Παπανδρέου’ και η κοινοβουλευτική ομάδα της ΕΚ ετοιμάζεται να σουτάρει τον Μητσοτάκη.

Επάνω, σκίτσο από τις 29 Ιουλίου 1965 -ωραίο εύρημα αυτό με τα διασταυρούμενα μικρόφωνα, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε ποικίλες καταστάσεις. Κάτω, δυο σκίτσα από τις 31 Ιουλίου. Η κυβέρνηση Νόβα ψυχορραγεί και ο Μητσοτάκης τηλεφωνεί τα νέα στην Κέρκυρα (όπου παραθέριζε ο βασιλιάς). Και μετά την καταψήφιση της κυβέρνησης Νόβα από τη Βουλή, ο λαός φωνάζει τον Κων. Χοϊδά, διευθυντή του πολιτικού γραφείου του Κωνσταντίνου, να παραλάβει «τυλιγμένους σε μια κόλλα χαρτί», τους δυο κορυφαίους εκπροσώπους του πρώτου κύματος αποστασίας. Να σημειωθεί ότι, πιστός στη γραμμή του ΔΟΛ, ο Μητρόπουλος λογαριάζει μόνο τις αρνητικές ψήφους των βουλευτών της ΕΚ (143) χωρίς να συνυπολογίζει τις ψήφους των βουλευτών της Αριστεράς!

Φυσικά, τα Ιουλιανά δεν τελείωσαν στις 31 Ιουλίου αλλά τον Σεπτέμβριο. Ακολούθησε ένα δεύτερο κύμα αποστασίας, με τον Ηλ. Τσιριμώκο επικεφαλής, κι ένα τρίτο, και πετυχημένο, με τον Στέφ. Στεφανόπουλο. Γι’ αυτό και συνήθως μιλάμε για «70 μέρες», από τις 15 Ιουλίου έως τις 25 Σεπτεμβρίου 1965 -τότε περίπου πήρε ψήφο εμπιστοσύνης η κυβέρνηση Στεφανόπουλου και καταλάγιασαν οι λαϊκές αντιδράσεις.

Από τους εικονιζόμενους στα σκίτσα του Μητρόπουλου, δεν ζει πια κανείς, εκτός από τον δημιουργό τους, που εξακολουθεί ακμαίος την καθημερινή γελοιογραφία. Ο Κ. Μητσοτάκης, που τον λογαριάζαμε για απέθαντο, μάς άφησε χρόνους πριν από λίγους μήνες. Ήταν επίσης και ο μόνος από τους αποστάτες που μπόρεσε να έχει αξιόλογη πολιτική καριέρα παρά το στίγμα της αποστασίας -αφού πρώτα πέρασε την έρημο του 1974-77. Ο Νόβας δεν ασχολήθηκε μεταδικτατορικά με την πολιτική, ο Τσιριμώκος πέθανε το 1968 (και ειναι απορίας άξιο γιατί πείστηκε να λερώσει το όνομά του), ενώ ο Στέφανος Στεφανόπουλος κατάντησε στα γεράματα επικεφαλής της ακροδεξιάς Εθνικής Παράταξης. Στην ακροδεξιά είχε βρεθεί, ήδη από το 1974, και ο Πέτρος Γαρουφαλιάς, ο καταλύτης της ιουλιανής κρίσης, αρχηγός της χουντοβασιλικής ΕΔΕ που πήρε 1 και κάτι στις εκλογές του Νοεμβρίου 1974 και στόχος του λαϊκού χιούμορ -ο κόσμος κατέκλυζε τις συγκεντρώσεις του με χλευαστικά συνθήματα («Φόλα στο σκύλο της ΕΣΑ», «Πέτρο μαλάκα, ήρθαμε για πλάκα» κτλ.). Άξιο τέλος.