Αποσπάσματα από το δεύτερο καλοκαίρι (Δημήτρης Σαραντάκος)

Όπως σας έχω με πολλή χαρά ανακοινώσει, κυκλοφόρησε επιτέλους αυτές τις μέρες το βιβλίο του αείμνηστου πατέρα μου «Εφτά ευτυχισμένα καλοκαίρια«, από τις εκδόσεις Αρχείο.

Στο ιστολόγιο έχω παρουσιάσει, το 2012-13, εκτενή αποσπάσματα από το βιβλίο, αλλά ήθελα οπωσδήποτε να βάλω κάτι και σήμερα, για να τιμήσω και τη μνήμη του, αφού αύριο συμπληρώνονται εφτά χρόνια από τον θάνατό του.

Παρουσιάζω λοιπόν αποσπάσματα από το «δεύτερο καλοκαίρι» (το δεύτερο από τα εφτά ευτυχισμένα του βιβλίου), το καλοκαίρι του 1939. Ο πατέρας μου είναι δέκα χρονών και βρίσκεται στη Σάμο, όπου έχει μετατεθεί ο πατέρας του, ο παππούς μου δηλαδή και έχουν μετακομίσει οικογενειακώς. Εκεί δέχονται την επίσκεψη ενός αδελφού του παππού, του θείου Γιώργου, και με την ευκαιρία ο πατέρας μου διηγείται διάφορες αστείες περιπέτειες της οικογένειας και ειδικά του θείου Γιώργου.

Τον θείο αυτόν τον πρόλαβα κι εγώ -και τον έλεγα κι εγώ βεβαίως «θείο» κι ας ήταν αδελφός του παππού μου, το σημειώνω επειδή πρόσφατα είχαμε μια συζήτηση (όχι στο ιστολόγιο) για το πώς λέγεται αυτή η συγγένεια.

Εκείνο το καλοκαίρι ο πατέρας μου άφησε μουστάκι και φόρεσε μπερέ. Όχι όμως τον μπερέ των ζωγράφων και των καλλιτεχνών γενικά, σαν αυτόν που φορούσε ο κύριος Τουλ, ο διευθυντής της Τράπεζας, αλλά σαν αυτόν που φορούσαν οι ναυτικοί κι οι φορτηγατζήδες. Έτσι, απόχτησε όψη πολύ αγριωπή.

Μια μέρα ο ταχυδρόμος μάς έφερε ένα τηλεγράφημα από την Αθήνα με το οποίο ο θείος ο Γιώργος, ένας από τους αδερφούς του πατέρα μου, μας ανάγγειλε πως θα ερχόταν στο νησί για δουλειές, που θα τον κρατούσαν εδώ δυο βδομάδες. Χάρηκα πολύ σαν έμαθα πως ο θείος μου θα ’ρχόταν να μας επισκεφθεί στη νέα μας διαμονή. Τον θείο τον Γιώργο, που τα αδέρφια του τον έλεγαν Μαντράχαλο, γιατί ήταν ψηλός, ασουλούπωτος και έκανε συνεχώς ζημιές, τον αγαπούσα πολύ. Όσες φορές είχε έρθει να μας δει στο μητρικό μου νησί, μου έφερνε πάντοτε ακριβά δώρα, αλλά το κυριότερο ήταν πως ασχολιόταν μαζί μου, μου ’λεγε ιστορίες και μου μάθαινε διάφορα παιχνίδια, από εκείνα που παίζανε μικροί με τον πατέρα μου και τους θείους μου, όπως το «λουρί της μάνας», τη «μακριά γαϊδάρα» και άλλα, που διαφέρανε αρκετά από τα παιχνίδια που παίζαμε με τους φίλους μου. Με τον μπαμπά μου ήταν πολύ αγαπημένοι και ευχαριστιόμουν να τους ακούω να μιλάνε, γιατί η κουβέντα τους ήταν πάντοτε εύθυμη και γουστόζικη.

Ήρθε πράγματι και η πρώτη κουβέντα που είπε στον αδερφό του, όταν τον αντίκρισε μπαίνοντας στο γραφείο του στην Τράπεζα, ήταν:

«Φοράς μπερέ;»

Όπως του εξήγησε αργότερα, φτάνοντας στην πόλη, πήγε στη διεύθυνση που του είχανε δώσει, αλλά μπερδεύτηκε, όταν φτάνοντας κοντά στο σπίτι της Σαμαροπαΐδας, ρώτησε ένα γείτονα αν ξέρει κάποιον κύριο Σαραντάκο.

«Πώς δεν τον ξέρω, αυτόν με τον μπερέ και το μουστάκι δεν λέτε;»

«Άλλος θα ’ναι», σκέφτηκε απογοητευμένος κι αποφάσισε να τον αναζητήσει στην Τράπεζα. Έτσι, βλέποντας ασκεπή αλλά μυστακοφόρο τον αδερφό του, το πρώτο πράμα που του ’ρθε να ρωτήσει ήταν αν φορούσε μπερέ.

Ο θείος ο Γιώργος ήταν εφευρέτης. Στην πραγματικότητα δούλευε υπάλληλος στη Συρματουργία του Αγγελόπουλου, αλλά καθώς το μυαλό του έκοβε, είχε προτείνει κι είχε εφαρμόσει πλήθος βελτιώσεις στην παραγωγή, με αποτέλεσμα να κατακτήσει επίζηλη θέση στην ιεραρχία της επιχείρησης και να παίρνει πολλά λεφτά, τα οποία ξόδευε απλόχερα σε φίλους και γνωστούς. Είχε ανακαλύψει μια πολύ ισχυρή κόλλα, με βάση ξεραμένο αίμα από τα σφαγεία, για τα κόντρα πλακέ, που έφτιαχνε μια θυγατρική επιχείρηση των Αγγελοπουλαίων και τώρα προσπαθούσε να αξιοποιήσει τους δολομίτες, κάτι πετρώματα που αφθονούσαν στο νησί, για πυρίμαχες επενδύσεις στους φούρνους που πύρωναν τα σύρματα.

Αυτά τα θαυμαστά πράγματα τα άκουγα κάθε βράδυ, καθώς τα συζητούσαν ο θείος Γιώργος με τον πατέρα μου, που ήταν επίσης αυτοδίδακτος χημικός αλλά επί πλέον ήξερε καλά γαλλικά και είχε πλήθος τεχνικών βιβλίων και περιοδικών.

Όταν δεν μιλούσαν για Χημεία και εφευρέσεις, ο πατέρας μου κι ο θείος μου, θυμόντουσαν παλιές οικογενειακές ιστορίες, είτε από την εποχή που ήταν παιδιά και ζούσαν στο χωριό, είτε από τον καιρό, που, νεαροί, μένανε στον Πειραιά και αργότερα στο Παγκράτι. Στις αφηγήσεις τους κυριαρχούσε κατά κανόνα ο παππούς τους, δηλαδή ο προπάππος μου, για τον οποίον άκουγα για πρώτη φορά και που, μ’ αυτά που λέγανε, απόχτησε στα μάτια μου διαστάσεις μυθικού προσώπου, θυμόντουσαν όμως με εύθυμη διάθεση κι ένα θείο τους που τον λέγανε «μπαρμπα-Φερειπή» και τον δάσκαλό τους στο Δημοτικό, τον μπαρμπα-Δικαίο.

Φαίνεται πως ο προπάππος μου ήταν επιβλητικός άνθρωπος. Μου τον περιγράφανε ψηλό και ομορφάντρα (τον φανταζόμουνα σαν τον θείο Γιώργο). Άλλο χαρακτηριστικό του: ήταν οξύθυμος, συχνά καυγατζής, αλλά ταυτόχρονα καλόκαρδος και πονετικός.

Είχε πάρει μέρος, πολύ μικρός, στην πρώτη εξέγερση της Μάνης κατά του Όθωνα, αργότερα έκανε φυλακή και κατόπιν πήγε μετανάστης στην Αμερική.

Όπως μου εξήγησε ο πατέρας μου, στην πρώτη εξέγερση κατά του Όθωνα, οι Μανιάτες αιχμαλώτισαν ολόκληρο λόχο Βαυαρών στρατιωτών, που φορούσαν λαμπρές στολές με χρυσά σιρίτια, πηλήκια με λοφία, χρυσά κουμπιά και όλα τα σχετικά. Προσπάθησαν λοιπόν να τους πουλήσουν σκλάβους στους πειρατές της Τρίπολης και ζητούσαν «ένα σφάντζικο για ένα Βαυαρό γυμνό και δύο για ένα Βαυαρό ντυμένο». Τα «σφάντζικα» ήταν τα εικοσάρικα της Βαυαρίας, που κυκλοφορούσαν και στην Ελλάδα.

Ο προπάππος μου ήταν στη «γεροντική» του χωριού και είχε γίνει πολλές φορές «ξεβγαρτής». Καθώς αγνοούσα τι σήμαιναν οι όροι αυτοί, ο θείος ο Γιώργος μου τους εξήγησε, αλλά τελείως περιπαιχτικά. Κατ’ αυτόν «η γεροντική ήταν όλα τα χούφταλα του χωριού που δεν μπορούσαν πια να πάρουν τα πόδια τους, αλλά θέλανε να κουμαντάρουν τους άλλους» και «ξεβγαρτής ήταν το κορόιδο που έβγαζε το φίδι από την τρύπα».

Βλέποντάς με μπερδεμένον, ο πατέρας μου ανάλαβε να μου τα εξηγήσει πιο επιστημονικά. Η γεροντική ήταν η γερουσία του χωριού, με αληθινή εξουσία, που στηριζόταν στην τήρηση των εθίμων, έστω κι αν καμιά φορά η τήρηση αυτή δεν ήταν σύμφωνη με τους νόμους του κράτους. Όσον αφορά τον ξεβγαρτή, ο θεσμός γεννήθηκε από την ανάγκη να συνεχίζεται η οικονομική και κοινωνική ζωή ενός τόπου, όταν ανάμεσα σε δυο οικογένειες ξεσπούσε βεντέτα. Τότε, η γεροντική του χωριού όριζε ένα μέλος μιας τρίτης, ουδέτερης, οικογένειας, άνθρωπο με κύρος και επιβολή (όπως να πούμε ήταν ο προπάππος μου), να συνοδεύει κάποιον από τους αντιμαχόμενους όταν περνούσε αναγκαστικά από τις περιοχές που έλεγχαν οι αντίπαλοι. Ο ξεβγαρτής ήταν πάντοτε οπλισμένος και κρατούσε ένα μεγάλο, συνήθως άσπρο, ραβδί και είχε το δικαίωμα να πυροβολήσει και να σκοτώσει όποιον θα επιχειρούσε να θίξει τον άνθρωπο που συνόδευε.

(…)

Ο προπάππος μου είχε δυο παιδιά, τον παππού μου τον Δημήτρη και τη θεία Μηλιά, που παντρεύτηκε με τον μπαρμπα-Φερειπή. Δεν λεγόταν έτσι, αλλά καθώς είχε το συνήθειο να κολλάει την έκφραση «φέρ’ ειπείν», όπου ήθελε, ταίριαζε δεν ταίριαζε, του έμεινε το παρατσούκλι. Του μπαρμπα-Φερειπή του άρεσε να δίνει διαταγές στα ανίψια του, δηλαδή τον πατέρα μου και τους θείους μου, αλλά αυτά είχαν συνηθίσει από τον παππού και τη γιαγιά μου σε πιο φιλελεύθερη αγωγή και τους κακοφαινόταν. Μια φορά είχε πάει σπίτι μας όπου ήταν μονάχη της η θεία Τασία, δεκαπέντε χρονών τότε:

«Φτιάσε μου έναν καφέ βρε ανεψιά», της λέει και στρογγυλοκάθισε στο παραγώνι.

Είχαμε τότε στο σπίτι δύο μύλους του καφέ, από κείνους τους γύφτικους, τους μπρούτζινους. Ο ένας είχε καφέ κι ο άλλος πιπέρι, γιατί η γιαγιά μου τα ήθελε και τα δύο (και ο καφές και το πιπέρι) να είναι «τίμια», δηλαδή φρεσκοαλεσμένα. Πιάνει λοιπόν η Τασία από τον μύλο με το πιπέρι μια γερή κουταλιά, βάζει και ζάχαρη και τα ψήνει. Κατόπιν, πήγε το φλιτζάνι με τον «καφέ» στον μπαρμπα-Φερειπή. Αυτός τράβηξε μια γερή, θεριακλήδικη γουλιά κι αμέσως πετάχτηκε απάνω φωνάζοντας:

«Νερό, μ’ έκαψες στριγγλίτσα, τ’ είν’ αυτό που μου ’δωσες να πιω;».

Μιαν άλλη φορά ο μπαρμπα-Φερειπής ήρθε στο σπίτι καβάλα στο μουλάρι του, που δεν ήταν μόνο πεισματάρικο κι ανάποδο, σαν όλα τα μουλάρια, αλλά σκιαζόταν με το παραμικρό.

«Βρε ανιψιέ», είπε του θείου Γιάννη, που ήταν τότε μόνο έξι χρονώ και έπαιζε στην αυλή, «φέρε μου το λεβέτι σας το μεγάλο, να βράσω τον μούστο».

Ο Γιάννης πήγε στην αποθήκη και έφερε το λεβέτι, που ήταν λίγο μικρότερό του στο ύψος. Καθώς ήταν πολύ βαρύ και μεγάλο για τα χέρια του, σοφίστηκε να το σηκώσει φορώντας το σαν καπέλο ή καλύτερα σαν κάλυμμα.

Όταν το μουλάρι είδε να βγαίνει από την αποθήκη αυτό το χάλκινο πράμα, με δυο μικρά ποδαράκια να εξέχουν από κάτω και με δυο χερούλια, που χτυπούσαν στα πλευρά με βρόντο, σκιάχτηκε, πήδησε πάνω και πέταξε τον μπαρμπα-Φερειπή χάμου.

Είχε επίσης μανία να δίνει συμβουλές και οδηγίες σε όλους, είτε τις ζητούσανε είτε όχι. Μια φορά έτυχε να δει τον θείο Γιώργο, που ήταν δώδεκα χρονών, να οργώνει. Είχαμε τότε δυο βόιδα, από τα οποία το ένα είχε στη ράχη του μια πληγή από έκζεμα και όταν ακουμπούσε οτιδήποτε πάνω της, αφηνίαζε από τον πόνο.

Όταν λοιπόν το ζεύανε στο αλέτρι πρόσεχαν να μην ακουμπάει στη ράχη του το σκοινί που χρησίμευε για να κάνει το ζευγάρι να στρίβει. Όπως μου εξήγησε ο πατέρας μου, δένανε ένα σκοινί στο αριστερό κέρατο του αριστερού βοδιού και άλλο ένα στο δεξί κέρατο του δεξιού βοδιού. Ο ζευγάς κρατούσε και τα δύο σκοινιά στα χέρια του και για να στρίψει το ζευγάρι δεξιά ή αριστερά, τραβούσε το αντίστοιχο σκοινί.

Βλέπει λοιπόν ο μπαρμπα-Φερειπής τον Γιώργο να ζευγαρίζει κρατώντας μόνο το ένα σκοινί στα χέρια του και αφήνοντας το άλλο να σέρνεται στο χώμα και εξανέστη:

«Δεν καματεύουν έτσι βρε ανιψιέ», του λέει «τι διάβολο, δεν σου μάθαν οι γονιοί σου πώς καματεύουν;»

«Γιατί μπαρμπα-Δημητρό, δεν καματεύω σωστά;»

«Αφού μωρέ αφήνεις το σκοινί να σούρνεται χάμου».

«Εγώ έτσι έχω μάθει. Δεν μπορώ αλλιώς».

«Στάσου βρε χαμένε να σου δείξω».

Κι ο μπαρμπα-Φερειπής, τον παραμέρισε από το αλέτρι, το έπιασε στα χέρια του, σήκωσε από το χώμα το σκοινί που σερνόταν και ξεκίνησε να του δείξει πώς να καματεύει. Το βόιδι όμως μόλις ένοιωσε πάνω στην πληγή του να τρίβεται το σκοινί, αφηνίασε από τον πόνο, όρμησε όλο δεξιά και παρά λίγο να γκρεμίσει και το άλλο βόιδι και το αλέτρι και τον ανύποπτο μπαρμπα-Φερειπή κάτω από τη λούρα.

Ένας άλλος μπάρμπας για τον οποίο διηγιόντουσαν παρόμοιες ιστορίες ήταν ο μπαρμπα-Δικαίος. Αυτός ήταν Μεσομανιάτης, δηλαδή καταγόταν από τη Μέσα Μάνη, «όπου δεν φυτρώνει κανένα δέντρο» όπως μου ’πε ο θείος ο Γιώργος, πράγμα που με εντυπωσίασε, και ήταν δάσκαλος στο σχολειό του χωριού μας. Ήταν ακόμα μπατζανάκης του παππού μου αφού είχε παντρευτεί τη θεία Σοφία, την αδερφή της γιαγιάς. Στο σημείο αυτό κάνανε αρκετά εύθυμα σχόλια, που με μπερδέψανε πολύ, γιατί, κατά τα λεγόμενά τους, τη θεία Σοφία έπρεπε κανονικά να την παντρευτεί ο παππούς μου και ο μπαρμπα-Δικαίος να πάρει τη γιαγιά μου.

Στις επίμονες ερωτήσεις να μου εξηγήσουν γιατί και πώς, ο μεν θείος μου μού αράδιαζε κατά τη συνήθειά του διάφορα ψέματα, ο δε πατέρας μου μού διηγήθηκε μια μπερδεμένη και αρκετά μεγάλη ιστορία για την έχθρα, το «γδικιωμό» όπως τον έλεγε, που υπήρχε ανάμεσα στο σόι του παππού, τους Βασιλιάνους, και στο σόι της γιαγιάς, τους Γιωργακιάνους. Αυτά τα δύο σόγια καταγόντουσαν από δυο αδέρφια: τον Βασίλη και τον Γιωργάκη, που τον πατέρα τους, που λεγόταν Μιχαήλ, τον είχαν σκοτώσει στην Ανδραβίδα οι Φράγκοι. Τα αδέρφια καταφύγαν στη Μάνη, όπου μεγάλωσαν κι ήταν σ’ όλη τους τη ζωή μονιασμένα. Το ίδιο και τα παιδιά και τα εγγόνια τους. Τα δισέγγονά τους όμως, τα χώρισε για κτηματικές διαφορές μεγάλη έχθρα, που συνεχίστηκε ώς τις μέρες του προπάππου μου, με σκοτωμούς και τραυματισμούς κι από τις δυο μεριές.

Αυτή την αιωνόβια έχθρα, ο προπάππος μου, ο Μιχάλης, σαν εκπρόσωπος των Βασιλιάνων κι ο άλλος προπάππος μου ο Δημητράκης ο Οικονομίδης, σαν εκπρόσωπος των Γιωργακιάνων, αποφάσισαν να τη σταματήσουν παντρεύοντας τα παιδιά τους, δηλαδή τον παππού μου τον Δημήτρη και τη μεγαλύτερη Οικονομίτσα, τη Σοφία. Ο παππούς μου όμως αγαπούσε τη μικρότερη Οικονομίτσα, την Ισαβέλλα, που έγινε τελικά η γιαγιά μου, ενώ τη Σοφία την παντρεύτηκε ο μπαρμπα-Δικαίος.

Σ’ αντίθεση με τον παππού μου, που ήταν καλοσυνάτος και γελαστός, ο μπαρμπα-Δικαίος ήταν απότομος και καβγατζής. Δεν του άρεσε καθόλου να κρατά στα χέρια του και να κουβαλάει το παραμικρό, είτε δέμα ήταν αυτό, είτε κοφίνι, είτε βαλίτσα. Όπως έλεγε, ήθελε να περπατάει «κουνώντας τα χέρια του». Μια φορά που ήταν να πάει στην Τρίπολη και η γιαγιά Σοφία του ετοίμασε μια μικρή βαλίτσα με δυο αλλαξιές ασπρόρουχα κι ένα δεύτερο πουκάμισο, αυτός στον δρόμο για τη δημοσιά, για να πάρει το λεωφορείο, κρύφτηκε πίσω από ένα πουρνάρι και φόρεσε τα δυο σώβρακα και τις δυο φανέλες και το πουκάμισο, το ένα πάνω από το άλλο, πέταξε την άδεια βαλίτσα και πήρε το λεωφορείο, χωρίς να κρατάει τίποτα στα χέρια του.

Δεν σήκωνε επίσης παρατηρήσεις ή υποδείξεις από κανέναν και ιδίως από τη γυναίκα του. Μια Κυριακή πρωί, που ντυνόταν για να πάει στην εκκλησιά, η γιαγιά η Σοφία του έκανε παρατήρηση για ένα λεκέ από λάδι, που είδε στο πέτο του σακακιού του και του είπε να βάλει άλλο σακάκι. Ο μπαρμπα-Δικαίος έβγαλε το σακάκι με τον λεκέ, το πέταξε χάμου, πήρε το ρογί με το λάδι, κατάβρεξε μ’ αυτό το σακάκι, το ποδοπάτησε και κατόπιν το φόρεσε και πήγε έτσι στην εκκλησιά.

(Πολλά χρόνια αργότερα, όταν πια είχαν εγκατασταθεί στην Αθήνα, ένας από τους γιους του μπαρμπα-Δικαίου είχε εκλεγεί βουλευτής και εν συνεχεία είχε γίνει Υπουργός. Στη δεξίωση όμως που έκανε επί τη ευκαιρία, δεν κάλεσε τον πατέρα του. Ο μπαρμπα-Δικαίος που το έμαθε, μπήκε στο σπίτι του γιου του, άνοιξε την πόρτα του σαλονιού και είπε στην ομήγυρη των προσκεκλημένων: «Ο γιος μου δεν με κάλεσε αλλά και γω σας έχω χεσμένους» και έφυγε αμέσως).

(…)

Αυτές και πολλές άλλες ιστορίες άκουσα εκείνες τις μέρες που είχαμε τον θείο Γιώργο μαζί μας. Εκείνο που μου έμεινε από τις συζητήσεις αυτές είναι πως για κάθε ζήτημα μπορεί να υπάρχουν δύο εκδοχές, μία σοβαρή (αυτή που μου ’λεγε ο πατέρας μου) και μια αστεία (του θείου μου), που μπορεί να ήταν καμιά φορά αντίθετη με την πρώτη, ήταν όμως συχνά πιο διασκεδαστική.

(…)

Μια μέρα, με τη σύμφωνη γνώμη του πατέρα μου, και παρά τις αντιρρήσεις της μαμάς μου, ο θείος ο Γιώργος με πήρε μαζί του σε μια εκδρομή στα βουνά. Ξυπνήσαμε πολύ πρωί, πήραμε το λεωφορείο της γραμμής και σε δυο ώρες φτάσαμε στο Καρλόβασι, τη δεύτερη πόλη του νησιού. Στην πραγματικότητα δεν ήταν μία πόλη αλλά σύμπλεγμα οικισμών: Άνω, Μεσαίο, Κάτω, Νέο Καρλόβασι και Λιμήν Καρλοβασίου. Εκεί είδα με κατάπληξη πως λειτουργούσε τραμ!

Δεν ήταν όμως σαν τα ηλεκτρικά τραμ της Αθήνας, παρά κάτι μακρόστενα βαγόνια που κυλούσαν σε σιδερογραμμές των τραμ αλλά τα σέρνανε … άλογα. Γοητεύτηκα τόσο πολύ με τα ιπποκίνητα τραμ, που ζήτησα από τον θείο μου να ανεβούμε σ’ ένα που ετοιμαζόταν να ξεκινήσει, άγνωστο για πού. Μολονότι ο θείος μου συνήθως δεν μου χαλούσε χατίρι, αυτή τη φορά μου εξήγησε πως δεν μας έμεναν περιθώρια για τέτοιες βόλτες. Μου υποσχέθηκε όμως, πως αν γυρνούσαμε νωρίς, θα πηγαίναμε με το τραμ ώς το Μεσαίο Καρλόβασι.

Κατόπιν έψαξε στην πιάτσα των ταξί και βρήκε ένα, που δεν ήταν ιδιαίτερα πολυτελές αλλά φαινόταν πολύ γερό. Ο οδηγός, σαν έμαθε τον προορισμό μας, δεν έφερε αντίρρηση αλλά μας κοίταξε με περιέργεια, που δύσκολα κρυβόταν. Ο θείος ο Γιώργος κάθισε δίπλα στον οδηγό κι εμένα με βάλανε να καθίσω στα πίσω καθίσματα. Όταν το ταξί άρχισε να ανηφορίζει στους λόφους που χώριζαν την παραλία από τον Κέρκη, ο οδηγός δεν κρατήθηκε.

«Για να ’χουμε το καλό ρώτημα πατριώτη, τι ζητάς σ’ αυτά τα κατσάβραχα;»

Είδα στην άκρη του ματιού του θείου μου τη γνωστή παιχνιδιάρικη ρυτίδα και κατάλαβα. Ο θείος μου θα άρχιζε τα ψέματα.

Πράγματι γύρισε, κοίταξε σοβαρά σοβαρά τον οδηγό και του ’πε:

«Κρατάς μυστικό;»

«Τάφος, αφεντικό».

«Λοιπόν ψάχνω για ένα θησαυρό που έχουν θάψει εδώ κοντά, τον καιρό της Τουρκοκρατίας».

«Ο καπετάν Λαχανάς;»

«Το βρήκες», είπε ο θείος μου κουτουρού, γιατί δεν είχε ξανακούσει αυτό το όνομα.

«Μα καλά ο καπετάν Λαχανάς είχε το μπαϊράκι του στη Χώρα, στην άλλην άκρη του νησιού…»

«Μα γι’ αυτό ακριβώς τον έθαψε εδώ. Αν τον έθαβε εκεί κοντά θα τον ευρίσκανε…»

«Δίκιο έχεις. Και δεν μου λες, έχεις κανένα χάρτη, που να δείχνει πού είναι θαμμένος ο θησαυρός;»

«Έχω έναν, αλλά είναι πολύ μεγάλης κλίμακας. Θα χρειαστεί να ψάξουμε πολύ».

Ο ταξιτζής δεν ρώτησε τι είναι αυτή η μεγάλη κλίμακα αλλά αφοσιώθηκε στην οδήγηση, καθώς ο δρόμος ήταν τώρα μια σκέτη χάραξη στο φρύδι απότομων γκρεμών.

Άκουγα τον θείο μου γοητευμένος. Τα ψέματα του θείου Γιώργου ήταν κάτι σα θεσμός στην οικογένεια. Δεν τα έλεγε για να ξεγελάσει κανέναν, και στις συναλλαγές του ήταν απολύτως έντιμος, αλλά όταν ήταν στο κέφι ή όταν είχε να αντιμετωπίσει κάποιον βαρετό, καχύποπτο ή φιλοπερίεργο τύπο, κάποιο διαολάκι τον κούρντιζε και άρχιζε να αραδιάζει ψέματα. Τα έλεγε με απόλυτη φυσικότητα και τα διάνθιζε με τέτοιο πλούτο λεπτομερειών, που ο ακροατής του πειθόταν απόλυτα για την ακρίβεια των πληροφοριών που «ψάρευε».

Όταν αρραβωνιάστηκε η θεία η Τασία, βρισκόταν μόνος στο χωριό, να προσέχει το σπίτι και το χτήμα, καθώς όλοι οι άλλοι είχαν ανέβει στην Αθήνα. Σα μαθεύτηκε ο αρραβώνας της Τασίας –και μάλιστα με ξένο, και το χειρότερο, με Κρητικό– κατέφθασε η πρώτη γριά να τον ψαρέψει.

«Τι έμαθα βρε Γιώργο την αρραβωνιάσατε την Τασία;»

«Ναι, θεια Ποτούλα, την αρραβωνιάσαμε».

«Δεν σε βλέπω όμως ευχαριστημένο».

«Έ πώς να ’μαι ευχαριστημένος, που παίρνει κουτσό άνθρωπο».

«Κουτσό;»

«Απ’ το δεξί πόδι. Το έχασε στη Μικρασία. Μην κάνεις όμως κουβέντα κι αρχίσει το χωριό να μας δηγάται».

Η θεία Ποτούλα δεν έμεινε πολύ. Έφυγε βιαστική να προλάβει να πει πρώτη την συνταρακτική είδηση.

Κατέπλευσε κατόπιν η κυρά Διαμάντω. Σ’ αυτήν είπε πως την Τασία την αρραβώνιασαν με κουλό, στη θεία Ουρανία που ακολούθησε, ο γαμπρός έγινε τυφλός από το ένα μάτι και ούτω καθεξής. Την άλλη μέρα, Κυριακή, όταν συναντήθηκαν οι γριές μετά τη λειτουργία, έγινε χαμός. Κυριολεκτικά μαλλιοτραβήχτηκαν γιατί κάθε μια υποστήριζε πως ήξερε «από σίγουρη πηγή» ότι τη μοναχοκόρη των Σαραντιάνων την είχαν αρραβωνιάσει με σακάτη, αλλά δεν συμφωνούσαν ποιο μέλος έλειπε του γαμπρού. Με βεβαιότητα, του είχαν απομείνει μονάχα το κεφάλι και ο κορμός!

Μιαν άλλη φορά, μεγάλος πια, όταν όλοι είχαν εγκατασταθεί στην Αθήνα, στη γιορτή του θείου Μιχάλη, είχε καθίσει παράμερα στο μεγάλο σαλόνι, δίπλα σ’ έναν πληχτικό επισκέπτη, ονόματι Λάζαρο. Καθώς βρισκόταν μακριά από τα υπόλοιπα αδέρφια του, δεν μπορούσε να πάρει μέρος στην κουβέντα και στα αστεία τους και έπληττε. Ο Λάζαρος το παρατήρησε και του λέει:

«Σας βλέπω κάπως σκεπτικό κύριε Γιώργο. Σας συμβαίνει τίποτε. Με συγχωρείτε κιόλας για την αδιακρισία μου…»

«Έ, ύστερα από την περιπέτεια που περάσαμε, δεν έχω ακόμα συνέλθει».

«Ποια περιπέτεια;»

«Τότε που πέθανε ο Μιχάλης…»

«Πότε πέθανε ο Μιχάλης;», ξεφώνισε σχεδόν από την έκπληξή του ο Λάζαρος, κοιτώντας μια τον θείο Μιχάλη που κουβέντιαζε ολοζώντανος στην άλλη άκρη του σαλονιού και μια τον θείο Γιώργο.

«Δεν σου εξήγησα. Ήταν νεκροφάνεια», τον καθησύχασε εκείνος και άρχισε να του διηγείται δια μακρών, παραθέτοντας πλήθος λεπτομερειών, για το πώς, δήθεν, ο αδελφός του έπεσε ξαφνικά ξερός, πώς οι γιατροί τον θεώρησαν νεκρό, πώς τον θάψαμε και πώς, όταν συνήλθε στο σεντούκι του, κατάφερε να γίνει αντιληπτός από τον φύλακα του νεκροταφείου, και τελικά να επιστρέψει σώος στο σπίτι του.

Ο Λάζαρος τον άκουγε ενεός και, όταν ήρθε η ώρα να αποχωρήσει, χαιρέτησε τον θείο Μιχάλη με τέτοια αγάπη και τρυφερότητα που εκείνος έμεινε κατάπληκτος.

Μέρες μετά, ο Λάζαρος συνάντησε τυχαίως στον δρόμο τον μπαμπά μου, που δεν ήταν στη γιορτή.

«Αλήθεια κύριε Νίκο, τι λαχτάρα περάσατε…», άρχισε να του λέει.

«Τι λαχτάρα;», απόρησε ο πατέρας μου.

«Με τη νεκροφάνεια του Μιχάλη…»

«Τι νεκροφάνεια, μου λες τώρα. Ποιος σου τα είπε αυτά;»

«Ο Γιώργος, τις προάλλες, στη γιορτή του Μιχάλη».

«Έλα καημένε. Ψέματα σου ’λεγε», γέλασε ανακουφισμένος ο πατέρας μου.

Ο Λάζαρος έγινε μπαρούτι.

«Ψέματα; Είκοσι λεφτά της ώρας μου αράδιαζε ψέματα, σα να ήμουνα κανένα παιδάκι!»

Κάποια άλλη φορά ίσως παραθέσω κι άλλα αποσπάσματα από το δεύτερο καλοκαίρι ώστε να μη μείνει ξεκρέμαστη η ιστορία με την εκδρομή στα βουνά της Σάμου.

Advertisement