Ο αρχιτραγουδιστής της Πονηρεμβέργης ξανά

Εδώ και καιρό δημοσιεύω σκίτσα του Μποστ για γεγονότα που έγιναν πριν από 50 χρόνια. Η σειρά αυτή σε καναδυό μήνες θα σταματήσει, διότι το καλοκαίρι του 1966 ο Μποστ σταμάτησε να κάνει σκίτσα σε εφημερίδες και μετά ήρθε η δικτατορία -οπότε θα ξαναρχίσουμε, εμείς να ‘μαστε καλά, το 2023 μια και ο Μποστ άρχισε να δημοσιεύει σκίτσα στον Ταχυδρόμο ξανά το 1973 με τη φιλελευθεροποίηση Μαρκεζίνη.

Σήμερα δημοσιεύω ένα από τα καλύτερα σκίτσα του Μποστ -πιο σωστά, το ξαναδημοσιεύω, μια και το είχα παρουσιάσει εδώ πριν από 7 χρόνια και κάτι μέρες, τότε που το ιστολόγιο έκανε τα πρώτα του βήματα. Ο λόγος που καταφεύγω σήμερα σε επαναληψη είναι ότι έπαθα ένα… εργατικό ατύχημα. Δηλαδή ενώ έκατσα κι έγραψα ένα άρθρο, την τελευταία στιγμή διαπίστωσα ότι είχε ένα σοβαρό ψεγάδι, που το καθιστούσε άκυρο, και δεν είχα την ψυχική δύναμη να το μπαλώσω ή να το γράψω από την αρχή. Οπότε, τι κάνουμε όταν ξεμείνουμε από άρθρο; Η νοικοκυρά, όταν της καεί το φαγητό, βγάζει κάτι από το ψυγείο ή την κατάψυξη και το ρίχνει στα μικροκύματα. Ο Νικοκύρης καταφεύγει σε παλιά άρθρα που τα επαναλαμβάνει. Οπότε, Μποστ -και με την ευκαιρία βάζω το σκίτσο σε καλύτερο σκανάρισμα και διορθώνω μερικά λαθάκια της πρώτης ανάρτησης.

Το σκίτσο δημοσιεύτηκε στον Ταχυδρόμο, στη στήλη «Το μποστάνι του Μποστ», στις 29.8.1959.

Τον Αύγουστο  του 1959 είχε επισκεφτεί την Αθήνα ο Δρ Λούντβιχ Έρχαρτ, ο πανίσχυρος αντικαγκελάριος και υπουργός οικονομικών της Δυτικής Γερμανίας, για συνομιλίες επί οικονομικών θεμάτων. Φαίνεται πως η επίσκεψη δεν απέδωσε τα αναμενόμενα, αν κρίνω από τις εφημερίδες της εποχής. Ο Έρχαρτ ζήτησε ελεύθερη οικονομία από την Ελλάδα και είπε πως οι παρατηρήσεις του δεν μπορούν να θεωρηθούν δυσάρεστες, αφού γίνονται μεταξύ φίλων.

Ο Μποστ, φυσικά, δεν αφήνει ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία. Πρέπει εδώ να πούμε ότι ο Έρχαρτ αποτελεί αγαπημένο θέμα του Μποστ. Σε παλιότερο άρθρο τον είχαμε δει να γελοιογραφείται σαν Οθωμανός πασάς που αποκρούει την έφοδο του Παναγιωτάκη Κανελλόπουλου στο θησαυροφυλάκιο της Βόννης· εδώ ο Έρχαρτ είναι σύγχρονος: έρχεται με το αεροπλάνο, παρουσιάζεται με κουστούμι και πούρο να μιλάει σπασμένα ελληνικά (στην Ατηνά όλοι χείρα κινεί!), ενώ οι λεζάντες κάνουν λογοπαίγνια για τις γερμανικές όπερες. Όμως, το μεγαλύτερο ενδιαφέρον δεν το έχει ο Έρχαρτ, αλλά ο συνομιλητής του, που είναι πρώιμη μορφή του Πειναλέοντα –όχι ακόμα Πειναλέων όμως, περισσότερο προς Καραγκιόζη φέρνει με το μακρύ χέρι. Το σκίτσο δηλαδή είναι και σημαντικό από μποστολογική άποψη, αφού παρουσιάζει, αυτό και μερικά ακόμα της ίδιας περιόδου, το πρόπλασμα του Πειναλέοντα, ο οποίος πήρε την οριστική του μορφή, με το ναυτικό καπέλο, ένα-δυο μήνες αργότερα.

Σωστός καταιγισμός από μουσικά και γερμανικά λογοπαίγνια στο σκίτσο: Ο αρχιτραγουδιστής της Πονηρεμβέργης είναι βέβαια λογοπαίγνιο με τη βαγκνερική όπερα «Οι αρχιτραγουδιστές της Νυρεμβέργης», όπως βαγκνερική είναι και η «Τετραλογία των Νιμπελούγκεν» (και μη μου πει κανείς σχολαστικός πως το γνσωστό είναι Νίμπελουγκ, το ξέρουμε) την οποία ο Μποστ μετατρέπει σε «Τετραλογία των Τσιμπολογούνγκεν». Η απρόθυμος χείρα του Έρχαρτ παραπέμπει βέβαια στην Εύθυμη χήρα, όπως και το απλωμένο χέρι του πρωτοΠειναλέοντα, που ο Μποστ το ονομάζει «έφθυμο χείρα του Ζητάους». Βέβαια, η οπερέτα «Εύθυμη χήρα» είναι του Λέχαρ, ενώ ο Ζητάους παραπέμπει στον Στράους, αλλά δεν θα κολλήσουμε εκεί.

Να προσέξουμε πίσω από τον πρωτοΠειναλέοντα ότι βαράνε τα κανόνα του Φουκαρόνε: υπαινιγμός για την ταινία Τα κανόνια του Ναβαρόνε, που γυρίστηκε στη Ρόδο. Τις μέρες εκείνες μόλις είχε οριστικοποιηθεί η απόφαση για το γύρισμά της και είχε ανακοινωθεί ότι θα γυριζόταν στην Ελλάδα. Στις αίθουσες προβλήθηκε το 1961. Βέβαια, του Ναβαρόνε τα κανόνια ήταν πολεμικά, ενώ τούτα δω βαρούσαν για χρεοκοπία.

Ακόμα πιο χαρακτηριστικό μποστικό μοτίβο είναι η εφημερίδα που κρατάει ο πρωτοΠειναλέων, με τον άφθαστο τίτλο «Η εσωτερική κατανάλωσις» και το τυποποιημένο πρωτοσέλιδό της «Η δραγμή είνε εκ τον ισχηροτέρον της Εβρώπης» (Σε αρκετές γελοιογραφίες επαναλαμβάνεται αυτό το πρωτοσέλιδο –άλλοτε θα δείτε «Το εισόδημά μας είναι ανώτερον της Νορβηγίας και άλλων χωρών»· όλα αυτά ήταν αυθεντικοί ισχυρισμοί της κυβερνητικής προπαγάνδας).

Το σκίτσο είναι απλό, χωρίς πολύ φόρτωμα, αλλά σε αντιστάθμισμα είναι φορτωμένος ο λόγος· εκτός από το διάλογο, υπάρχει και έμμετρο σχόλιο σε συννεφάκι στα πόδια των δυο προσώπων –πρόκειται για παρωδία γνωστού τετράστιχου που πειράζει τον άστοχο κυνηγό (που δεν το έχω ταυτοποιήσει, αλλά το ξέρει όλος ο κόσμος), μόνο που αντί για «Μπαμ» ακούγεται «Φαμ!» κι αντί για λαγό έχουμε δόκτορα που ξεφεύγει, τον Δρα Έρχαρτ.

Ο πρωτοΠειναλέων ζητάει άρτο από τον δόκτορα Ερχάρτο, ζητάει τα ψιλάιν, και, σε μια διαχρονική ατάκα, ζητάει να μην τα δώσει στην ολιγαρχία (είπε κανείς τίποτα για Ζίμενς) διότι αυτοί είναι αντιπρόσωποι της Λουφτ-Χάφτα. Ο Έρχαρτ απαντάει σε θαυμάσια σπασμένα ελληνικά, με το καταπληκτικό «ουκ επ’ Ερχάρτω ζήσεται άνθρωπος» που φυσικά παρωδεί το ευαγγελικό ρητό (ερχ-άρτος). Η αναφορά πιο πάνω για τα «πολλά έξοντος Πλας ντε λα Κονκόρντ» αναφέρεται στα έργα της πλατείας Ομονοίας στα οποία είχε φυσικά γίνει υπέρβαση του προϋπολογισμού. Η αναφορά στις γαλλικές συνήθειες δεν ξέρω αν παραπέμπει σε κάποια κόντρα Γαλλίας-Γερμανίας για τις μπίζνες στην Ελλάδα –όσο για το Λορντ φυσικά δεν εννοεί τους Λόρδους αλλά τη λόρδα. Και για να μην ξεχνιόμαστε υπάρχει και μια ανάποδη σβάστικα πάνω αριστερά στη μπορντούρα.

Το μαιανδρικό κείμενο έχει ως εξής:

Βάλτε προφέσορ κάτι τι και μη σας τρώει η σκέψι
Για δάνειο τα θέλουμε κι όχι κλέψει-κλέψει
Η κατάστασης είνε φρικόδυς κε δε σηκόνη αστεία
πλήθηναν τα ποντίκεια των ταμείων κε χόνονται στα ζαχαροπλαστεία
Με την βεβεότητα όθεν ότι δεν θα ακουστή κανένα νάιν
Διατελό μεθ’ υπολήψεος Μέντης Μποσταντζόγλου αρχιδούξ της Αμασίας κε βαρώνος του Ψωροκοστάιν!

Το «αρχιδούξ της Αμασίας» το χρησιμοποιεί ο Μποστ κι άλλες φορές σε σκίτσα, σαν τίτλο του Πειναλέοντα. Η Αμάσεια (σήμερα Amasya) είναι στον Πόντο και, όπως μου έχει πει ο Κώστας, ο γιος του Μποστ, οι Βοσταντζόγλου έλκουν την καταγωγή τους από αυτή την πόλη. Φυσικά, ο Μποστ τη διάλεξε (και) επειδή προσφέρει το θεσπέσιο λογοπαίγνιο με την α-μασία, την έλλειψη μάσας.

Όσο για τα ποντίκια των ταμείων που χώνονται στα ζαχαροπλαστεία, ο Μποστ παντρεύει δυο υποθέσεις, αφενός τις καταχρήσεις δημοσίου χρήματος και αφετέρου μια υπόθεση που είχε κάνει πολύ κρότο, όταν τον Ιούλιο του 1959 είχαν βρεθεί ψόφια ποντίκια στην κουζίνα κεντρικού ζαχαροπλαστείου. Στην υπόθεση αυτή έχει αφιερώσει ένα από τα καλύτερα σκίτσα του, που δεν το έχω βάλει από εδώ. Πριν απο εφτά χρόνια, είχα υποσχεθεί να το παρουσιάσω κι αυτό, αλλά την ξέχασα την υπόσχεση. Τώρα, την ξαναθυμάμαι, οπότε λέω σε καμιά δεκαριά μέρες να την εκπληρώσω επιτέλους. Να που είδαμε κι ένα όφελος από αυτή την επανάληψη.