Επονίτικα μεζεδάκια

Σαν σήμερα πριν από 76 χρόνια, στις 23 Φεβρουαρίου 1943, ιδρύθηκε η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων, η ΕΠΟΝ. Προς τιμήν αυτής της επετείου, τα σημερινά μεζεδάκια τα τιτλοφόρησα επονίτικα, αν και βέβαια στην ύλη του σημερινού πολυσυλλεκτικού μας άρθρου δεν υπάρχει τίποτε που να αναφέρεται στην Αντίσταση ή στην ΕΠΟΝ.

Ή μάλλον, για να υπάρχει και κάτι, θυμίζω ένα παλιότερο άρθρο του ιστολογίου με αναμνήσεις του πατέρα μου από τα χρόνια του στην ΕΠΟΝ στη Μυτιλήνη.

* Βέβαια, η σημερινή μέρα αναμένεται να γραφτεί με χρυσά γράμματα στις δέλτους της ελληνικής λογοτεχνίας (και λίγα λέω) αφού σήμερα θα παρουσιαστεί το βιβλίο του Ντάνου, κατά κόσμον Γιώργου Αγγελόπουλου.

Όπως εκμυστηρεύεται στο βιντεάκι ο συγγραφέας, το βιβλίο θα έχει 160 σελίδες, κάθε κεφάλαιο αρχίζει με μια φωτογραφία σχετική με το αντικείμενο του κεφαλαίου, και, όπως λέει, δεν περίμενε να είναι τόσο καλό το βιβλίο του. Πάντως, παραδέχεται πως δεν κατάφερε να το διαβάσει μονοκοπανιάς το βιβλίο του. Αφού διατύπωσε το λαπαλισικό αξίωμα ότι «Οι άσχημες κριτικές είναι το αντίθετο από τις καλές κριτικές», αναγνώρισε πως δεν είναι του χώρου των βιβλίων, αφού έχει διαβάσει ίσαμε τώρα στη ζωή του 8 βιβλία -χωρίς να διευκρινίσει αν συνυπολογίζει και το δικό του. Αυτό μου θύμισε το ανέκδοτο που είχε βγει όταν ήταν πρόεδρος των ΗΠΑ ο Τζέρι Φορντ, ότι «Κάηκε η βιβλιοθήκη του προέδρου, με αποτέλεσμα να καούν και τα τρία βιβλία της. Ευτυχώς όμως ο Πρόεδρος είχε προλάβει να τα μπογιατίσει». Αλλά ο Ντάνος αποδεικνύεται βιβλιοφάγος μπροστά στον πρόεδρο Φορντ.

Όπως γράφει και το σχετικό ρεπορτάζ, η Χρυσηίδα Δημουλίδου θα αισθάνεται τον θρόνο της να τρίζει.

* Από άρθρο του Δ. Νανούρη στην ΕφΣυν για την πολακιάδα, ξεσηκώνω μια φράση, στην αρχή-αρχή:

Στις εποχές της γενικευμένης παρακμής, άτινας μας έριξε η άπονη μοίρα, τα δημόσια πρόσωπα που σέβονται το νόημα αμφοτέρων των λέξεων του χαρακτηρισμού….

Αυτό το «άτινας» δεν στέκει με τίποτα ή μάλλον δεν υπάρχει καν, διότι για να σταθεί συντακτικά ένας τύπος πρέπει να είναι υπαρκτός, και το «άτινας» δεν είναι. Υπάρχει ή ακριβέστερα υπήρχε στα αρχαία οίτινες στο αρσενικό, αίτινες στο θηλυκό με αιτιατική άστινας, και άτινα στο ουδέτερο. Εδώ θα ταίριαζε το «εις άστινας», ενδεχομένως, αλλά αν θέλουμε να μιλήσουμε του μπαμπά μας τη γλώσσα θα πούμε «όπου» ή «στις οποίες».

Δεν είναι μόνο θέμα γραμματικής είναι και θέμα ειλικρίνειας. Όποιος επαγγελματίας γραφιάς χρησιμοποιεί όχι απλώς λέξεις περισπούδαστες αλλά γραμματικούς τύπους εξεζητημένους που δεν τους ξέρει, και τους κάνει και λάθος, δείχνει ότι είναι ανειλικρινής, φτιαχτός, ότι γράφει για να εντυπωσιάσει τα χάπατα. Φοβάμαι ότι αυτό ισχύει για τον κ. Νανούρη, που κατάφερε με μια λεξούλα να λερώσει τα μεταξωτά βρακιά του.

* Την περασμένη βδομάδα έγινε ένα πολύνεκρο δυστύχημα στον δρόμο από τα Σκόπια στο Τέτοβο και το Υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε όπως συνηθίζεται στις περιπτώσεις αυτές συλλυπητήριο μήνυμα, αναφέροντας, φυσικά, το καινούργιο όνομα της γειτονικής χώρας.

Από κάτω εκδηλώθηκαν οι αντίπαλοι εθνικισμοί, ο ένας για να αποφανθεί πως η ανακοίνωση μπορεί και να βγήκε μονο και μόνο για να αναφερθεί το «ψευδοκράτος» με το νέο του όνομα και ο άλλος για να επιμείνει πως το όνομα Μακεδονία δεν αλλάζει, θα μείνει για πάντα Μακεδονία.

Πολύ χειρότερα ήταν τα πράγματα στις σελίδες των ελληνικών μέσων ενημέρωσης, που κατακλύστηκαν από μικρόψυχα και συχνά χυδαία σχόλια διαμαρτυρίας για την αναφορά σε «Βόρεια Μακεδονία». Ντροπή στο cnn.gr που άλλαξε την αναφορά σε «Σκόπια».

Είναι τεράστια ευθύνη των πολιτικών ηγεσιών του παλιού δικομματισμού, που κυβέρνησαν την Ελλάδα από το 1992 ως το 2015, το ότι, ενώ στις διαπραγματεύσεις επιδίωκαν σύνθετη ονομασία, ταυτόχρονα καλλιέργησαν στον ελληνικό λαό την αυταπάτη της «μίας και ελληνικής Μακεδονίας» με αποτέλεσμα σήμερα η επίτευξη του στόχου, της σύνθετης δηλαδή ονομασίας, να εισπράττεται από αρκετούς συμπολίτες μας ως εθνική ήττα. Διότι βέβαια εκείνοι που κραυγάζουν ότι «Η Μακεδονία είναι μία και είναι ελληνική» δεν έχουν ενστάσεις για την… εθνικότητα και για τη γλώσσα. Απλώς τους έχουν χώσει στο μυαλό το ιδεολόγημα περί μίας και ελληνικής Μακεδονίας.

* Προς το Υπουργείο Παιδείας: ο όρος object-oriented της Πληροφορικής δεν αποδίδεται αντικειμενοστρΑφής όπως τον έχετε, εδώ και 10 χρόνια τουλάχιστον, στα σχετικά προγράμματα σπουδών του Λυκείου (και στο πιο πρόσφατο). Δεν λέμε «είσαι πολύ εσωστραφής», λέμε εσωστρεφής. Άρα, αντικειμενοστρεφής.

Και ο μουσοτραφής είναι από το τρέφομαι, όχι από το στρέφομαι.

* Μεταφραστική κοτσάνα σε άρθρο της Ναυτεμπορικής για την ερωτική αλληλογραφία του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή (ή του Μεγαλόπρεπου; ) που ήρθαν πρόσφατα στο φως. Γράφει η Χιουρέμ Σουλτάν: Παρηγορώ τον εαυτό μου με αυτές τις αναμνήσεις αλλά όταν είστε μακριά, κανείς δεν μπορεί να διευκολύνει τον πόνο μου.

Προφανώς το τελευταίο ήταν nobody can ease my pain, κανεις δεν μπορεί να απαλύνει τον πόνο μου. Το google translate, πράγματι, μεταφράζει το nobody can ease my pain ως «κανείς δεν μπορεί να διευκολύνει τον πόνο μου».

* Στο χτεσινό άρθρο είχαμε μαργαριτάρια υποψηφίων φοιτητών του 1958. Ιδού εδώ μια καθηγήτρια Πανεπιστημίου του 2019 που εμφανίζεται να αγνοεί τη λέξη «αυτεπάγγελτος».

* Προς συντάκτες της Lifo.gr: Όταν αναφέρεστε στην πόλη Napoli της Ιταλίας σε γενική πτώση, μπορείτε να πείτε «της Νεάπολης», αν και κάποιοι θα σκεφτούν δικαίως τη γειτονιά της Αθήνας, μπορείτε να πείτε «της Νάπολης», που είναι και προτιμότερο, μπορείτε έστω να πείτε «της Νάπολι» αν και κάποιοι θα σκεφτούν πως εννοείτε την ποδοσφαιρική ομάδα. Όμως δεν μπορείτε να γράφετε «της Νάπολη». Ο τύπος «Νάπολη» είναι ελληνικός και μόνο, άρα κλίνεται.

Επίσης, το Cappella Sansevero δεν μεταγράφεται Κάπελα Σανσεβέρο διότι δεν είναι ταβερνιάρης (φέρε μας κάπελα κρασί), είναι παρεκκλήσι.

* Μια ακυρολεξία σε άρθρο της Κατιούσας για μια καλτ (κακή) ταινία των ογδόνταζ. Το άρθρο δεν είναι καινούργιο αλλά το ανέφερε κάποιος και το διάβασα τώρα.

1983. Δύο χρόνια ΠΑΣΟΚ στην εξουσία και η δεξιών καταβολών κωμικός, Ρένα Βλαχοπούλου, αναλαμβάνει δράση και πρωταγωνιστεί στην ταινία η “Σιδηρά Κυρία”, σε έναν ύμνο κατά του λαϊκισμού (ή και όχι) και δοξασίας στην Μάργκαρετ Θάτσερ και την πολιτική της.

Ταινία δοξασίας στη Θάτσερ, λέει. Όμως δοξασία δεν σημαίνει «το να δοξάζεις κάποιον», σημαίνει μια αντίληψη που δεν βασίζεται σε επιστημονικές αποδείξεις αλλά στην πίστη, ειδικά όταν ανάγεται σε πανάρχαιες εποχές.

Και πάλι για το μπλέξιμο φταίει η τρισχιλιετής μας διότι το «δοξάζω» στα αρχαία χρόνια σήμαινε «έχω τη γνώμη, πιστεύω».

* Αυτό γίνεται όταν θέλεις οπωσδήποτε να βάλεις διαλυτικά, σχολιάζει φίλος.

* Μετά το καταχράζομαι, να κι ένα αλλο νεόπλαστο ρήμα, το «οσφρίζομαι».

Διαβάζω το μυθιστόρημα «Μπλε καστόρινα παπούτσια» του Θανάση Σκρουμπέλου (δεν είναι κακό) και προσέχω ότι λέει για κάποιον που «οσφριζόταν εγκαίρως τις αλλαγές» και φρόντιζε να πηγαίνει πάντα με τον δυνατό.

Το ρήμα «οσφρίζομαι» δεν το έχουν ακόμα τα λεξικά (ούτε το ΜΗΛΝΕΓ). Θα έλεγε κανείς ότι είναι ένας περιττός σχηματισμός, αφού έχουμε το «οσφραίνομαι» και το «οσμίζομαι», αλλά και το «μυρίζομαι». Ωστόσο, έχει τόσες γκουγκλιές -και, όπως μόλις είδατε, τουλάχιστον μία από συγγραφέα- που δεν μπορούμε πια να το θεωρούμε ανύπαρκτο.

Ανύπαρκτο το είχαμε χαρακτηρίσει το 2011 στη Λεξιλογία στην αρχή της συζήτησης -στο τέλος είχαμε αναγνωρίσει ότι έχει δικαιώματα ύπαρξης. Όπως είχε πει τότε ένας φίλος, οξυδερκής μελετητής των γλωσσικών, το «οσφρίζομαι έχει αρκετό μέλλον σαν λογιότερο (κατά φαντασίαν ελληνοπρεπέστερο) άλτερ έγκο του μυρίζομαι, σε μια εποχή όπου η αναζήτηση αυτών των άλτερ έγκο γίνεται ένας από τους ολοένα μειωνόμενους τρόπους βιοπορισμού».

Και καθώς γκουγκλίζω από περιέργεια το «οσφριζόταν», άλλη μια βαριά γκουγκλιά, αφού βλέπω να χρησιμοποιείται στη Συμφωνία των ονείρων του Ν. Θέμελη («Οσφριζόταν τη μυρουδιά του και μούσκευε στα σωθικά της»).

Προσωπικά δεν νομίζω να το χρησιμοποιήσω (αν και ποτέ δεν ξερεις) αλλά θαρρώ πως τα χαρτιά για τη νομιμοποίησή του τα έχει. Όπου να’ναι θα λεξικογραφηθεί κιόλας.

* Διαβάζω στην εφημερίδα των Αρίστων, την Καθημερινή:

Η Ελλάδα κινδυνεύει να μην λάβει τη δόση των 750 εκατ. ευρώ τον επόμενο μήνα που προκύπτουν από τη συμφωνία για την ελάφρυνση του χρέους, καθώς έχει καθυστερήσει στην υλοποίηση των συμφωνηθέντων μεταρρυθμίσεων, σύμφωνα με όσα μεταδίδει το πρακτορείο Reuters επικαλούμενο Ευρωπαίους αξιωματούχους.

και πιο κάτω, για εμπέδωση:

«Η έκθεση θα αναφέρει πιθανώς ότι η Ελλάδα δεν έχει ολοκληρώσει τις συμφωνηθέντες μεταρρυθμίσεις», αναφέρει αξιωματούχος της ευρωζώνης στο Reuters.

Τα «συμφωνηθέντων μεταρρυθμίσεων, πληγέντων περιοχών, εγκριθέντων πιστώσεων» κτλ. είναι πολύ διαδεδομένα, αλλά σε ονομαστική/αιτιατική πτώση (όπως οι συμφωνηθέντες μεταρρυθμίσεις) είναι σαφώς πιο σπάνια. Θα περίμενε κανείς να προτιμάμε στις περιπτώσεις αυτές τον ομαλό τύπο, δηλαδή να πούμε «τις συμφωνημένες μεταρρυθμίσεις», όπου αυτός βολεύει και υπάρχει (γιατί στις…. πληγέντες περιοχές δεν υπάρχει), εφόσον μάλιστα στα νέα ελληνικά πραχτικά δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε «συμφωνηθέντα» και «συμφωνημένο», κι όμως οι περισσότεροι προτιμάνε να σπάσουν τα μούτρα τους στα θέντα των θέντων.

* Δεν ξέρω αν είναι φρέσκο ούτε αν είναι αυθεντικό (αν και μάλλον είναι) πάντως χάρισε αρκετή ιλαρότητα στο Φέισμπουκ τις προάλλες που κυκλοφόρησε.

28 Άγιοι για πρώτη φορά επισκέπτονται την Άμφισσα, κι έτσι μαθαίνουμε τι γίνεται όταν από τους 29 κατασκευαστές πλυντηρίων ο ένας πάρει σύνταξη.

* Η ομάδα μπάσκετ του Ολυμπιακού σκέφτεται, λέει , να εγκαταλείψει το ελληνικό πρωτάθλημα οπου θεωρεί ότι αδικείται από τους διαιτητές και να παίξει σε άλλο πρωτάθλημα.

Πού;

Στην Ανδριατική Λίγκα, γράφτηκε σε μερικούς ιστότοπους. Η Ανδριατική Λίγκα δεν είναι ένα πρωτάθλημα «για άντρες μόνο», είναι η Αδριατική Λίγκα όταν μασκαρεύεται τις Απόκριες για να κάνει παρέα στην…. Ανδριανούπολη.

* Φίλος ψάρεψε φρέσκο υποτιτλιστικό από την ΕΡΤ, σε ταινία που είχε ως αντικείμενο σεξουαλική παρενόχληση ανηλίκων από ιερείς.

Μιλάει ανήλικος

«He had his way with me»

Υπότιτλος:
«Εγινε το δικό μου».

Περίπου το αντίθετο δηλαδή.

* Σε χιώτικη ηλεφημερίδα διαβάζω «ρεπορτάζ», παραμορφωτικά και προκατειλημμένα παρουσιασμένο, για ένα επεισόδιο ανάμεσα σε πρόσφυγες. Και βέβαια, λες και είναι υποχρεωτικό, η ξενοφοβία συνδυάζεται με την επαγγελματική ανεπάρκεια:

Μάλιστα αυτόπτης μάρτυρας αναφέρει ότι ενώ η αστυνομία προσπαθούσε να χωρίσει τις αντιμαχόμενες ομάδες, την εμφάνισή τους έκαναν οι γνωστοί αλληλέγγυοι καλά αμειβόμενοι υπάλληλοι ΜΚΟ και σήκωσαν πανό που έγραφε Safe passage for all (μτφ. Ασφαλές πέρασμα για άλλους).

Με τόσο καλή γνώση της αγγλικής πώς και δεν τον πήραν για διερμηνέα;

* Η συκοφαντία για τον Ρίτσο και τα ρωσικά τανκς που χόρευαν στην Πράγα καλά κρατεί. Ο κυρ Τάκης Θεοδωρόπουλος στην Καθημερινη, σε επιφυλλίδα στην οποία ουσιαστικά προσπαθεί να υποστηρίξει πως δεν υπάρχουν αριστεροί διανοούμενοι, γράφει:

Στους αντίποδες είναι η συμπεριφορά του λεγόμενου αριστερού διανοουμένου. Πώς καταδέχθηκε ο Ρίτσος, ο ποιητής του «Επιτάφιου» και της «Ελένης», να γράψει ένα ποίημα για να υμνήσει τα σοβιετικά τανκς που «χόρευαν» στην Πράγα το 1968;

Ο Ρίτσος όμως δεν έγραψε κανένα ποίημα για τα τανκς στην Πράγα το 1968, δεν έγραψε κανένα ποίημα γενικώς για τανκς που χόρευαν. Όπως εξηγούμε σε παλιότερο άρθρο, ο Ρίτσος το 1977 επισκέφτηκε τη Μόσχα και βραβεύτηκε με το βραβείο Λένιν. Αργότερα, αφηγήθηκε τις εντυπώσεις του στον Γιώργο Λιάνη, και ανάμεσα στ’ άλλα στάθηκε στην παρελαση για την επέτειο της Οχτωβριανής επανάστασης, λέγοντας «Ακόμα και η παρέλαση είχε κάτι το χορευτικό. Ήταν μια πάνδημη συμμετοχή …. Τα τανκς πέρασαν κι αυτά μ’ ένα ρυθμό χορευτικό. Ίσως ήταν το δικό μου αίσθημα που τους έβλεπα με αγάπη και φιλία. Καθώς οι στρατιώτες ήταν λευκοί και με το κρύο είχαν κοκκινίσει έμοιαζαν παιδιά που είχαν βγει μόλις απόνα σχολείο κάνοντας παρέλαση χαμογελαστοί μπροστά στους δασκάλους τους».

Από τις αντιδράσεις για τη συνέντευξη αυτή του Ρίτσου και μέσα από το σπασμένο τηλέφωνο διαδόθηκε το ψέμα ότι ο Ρίτσος είπε/έγραψε ποίημα για τα τανκς που χόρευαν στην Πράγα το 1968. Το ίδιο ψέμα σέρνεται χρόνια τώρα, το έχει γράψει και ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης, το επανέλαβε πιο πρόσφατα ο Στέφανος Κασιμάτης, έρχεται τώρα ο Τάκης Θεοδωρόπουλος.

Τούτη τη φορά, η κόρη του ποιητή, η Έρη Ρίτσου, αντέδρασε και το θέμα πήρε κάποια δημοσιότητα, αλλά δεν ελπίζω ότι θα πάψει να λέγεται το ψέμα, διότι δεν είναι από άγνοια που το επαναλαμβάνουν. Θέλουν να το λένε. Το πολύ πολύ ο επόμενος να γράψει: Όπως τόνισε και ο Τάκης Θεοδωρόπουλος, το 1968 ο Γιάννης Ρίτσος έγραψε ποίημα για τα τανκς που χορεύουν στην Πράγα…

* H Αφροδιτη Μάνου, που τώρα περνάει την εθνικόφρονα φάση της, έγραψε τις προάλλες στη σελίδα της κάτι με γλωσσικό ενδιαφέρον.

Υποστήριξε λοιπον η Αφροδιτη Μάνου ότι «τρικυμία εν κρανίω» δεν σημαίνει τρικυμία στο κρανίο αλλά τρικυμία σε ποτήρι, δηλαδή πολύ κακό για το τίποτα, από τον Όμηρο ακόμα.

Αμ δεν είναι έτσι.

Η έκφραση «τρικυμία εν κρανίω», σύμφωνα με όλα μας τα λεξικά, σημαίνει, ακριβώς, ότι κάποιος βρίσκεται σε πλήρη διανοητική σύγχυση (δείτε το ΛΚΝ)

Η έκφραση δεν είναι αρχαία, είναι της καθαρεύουσας του 19ου αιώνα. Και πρέπει να είναι γαλλισμός, αφού στους Αθλίους του Ουγκώ υπάρχει κεφάλαιο με τίτλο Une tempête sous un crâne, ακριβώς το ίδιο. Δεν αποκλείεται μάλιστα η έκφραση να πέρασε στα ελληνικά ακριβώς από τους Αθλίους και την ελληνική τους μετάφραση. Αν κάποιος έχει πρόχειρη την κλασική μετάφραση του Σκυλίτση και δεν βαριέται, ας ανατρέξει στο 1ο μέρος, 7ο βιβλίο, 3ο κεφάλαιο να μας πει τον τίτλο του. Είναι το κεφάλαιο στο οποίο ο δήμαρχος κ. Μαγδαληνής (δηλ. ο Γιάννης Αγιάννης) μαθαίνει από τον Ιαβέρη ότι η αστυνομία έπιασε επιτέλους τον Γιάννη Αγιάννη -φυσικά, έχει γίνει λάθος αλλά αυτό το ξέρει μόνο ο ίδιος. Και βέβαια, ο πραγματικός Αγιάννης περνάει φοβερή κρίση καθώς η συνείδησή του τον σπρώχνει να πάει να πει την αλήθεια, όπως και κάνει τελικά. Αυτό ο Ουγκώ το χαρακτηρίζει tempête sous un crâne και ο Κοτζιούλας το μεταφραζει «Φουρτουνα σ’ ένα κεφάλι» αλλά υποθέτω πως ο Σκυλίτσης θα το απέδωσε «τρικυμία εν κρανίω».

Πάμε τώρα στο ποτήρι. Η Αφροδίτη Μάνου μπερδεύει την «τρικυμία εν κρανίω» με την παρεμφερή έκφραση «τρικυμία εν ποτηρίω» που λεγόταν παλιά και είχε τη σημασία «πολύ κακό για το τίποτα». Και αυτή η έκφραση μας ήρθε από τα γαλλικά, είναι μεταφορά του γαλλικού tempête dans un verre d’eau, καταιγίδα σε ένα ποτήρι νερό, που είναι με τη σειρά του μεταφορά του λατινικού fluctus in simpulo. Οι Άγγλοι έχουν σε φλυτζάνι τσάι, storm in a teacup, ό,τι πίνει ο καθένας.

* Και κλείνω με μια πρόταση για το σαββατοκύριακό σας. Αν κινείστε στην Πελοπόννησο ή στη Στερεά μπορείτε να πάτε να δείτε την περιοδεία της Άννας Μισελ Ασημακοπούλου σε Τρίπολη, Καρπενήσι, Πάτρα ή έστω Κόρινθο.

Προσέξτε ότι από υπερβάλλουσα λαϊκότητα, όχι μόνο το Σάββατο γράφτηκε Σαββάτο αλλά και η Κυριακή γράφεται Κυριάκη. Εκτός αν αυτό έγινε ως ένδειξη λατρείας για τον αρχηγό του κόμματος. Ή αν είναι φωτοσοπιά από κανέναν καταχθόνιο αντίπαλο.

Καλό σας σαββατοκύριακο και η Ωκεανίδα να μη σας παγώσει!