Βιβλία και για το φετινό καλοκαίρι

Το ιστολόγιο αγαπά τις παραδόσεις και προσπαθεί να τις τηρεί. Και μία από τις παραδόσεις του ιστολογίου είναι και το σημερινό μας άρθρο, που ακολουθεί τη συνήθεια που είχαν (και ίσως έχουν ακόμα) τέτοιες μέρες τα περιοδικά και οι εφημερίδες, να προτείνουν “βιβλία για τις διακοπές”, τις διακοπές που φέτος θα ήταν χαλαρωμένες και ξέφρενες, αν δεν υπήρχε ο πόλεμος, η πρωτοφανής ακρίβεια -και βέβαια στο βάθος ξ πανδημία.

Είχαν και κάποιες υποτιθέμενες προδιαγραφές τα “καλοκαιρινά” αυτά βιβλία, που υποτίθεται ότι θα τα διάβαζε κανείς στην ακρογιαλιά, ανάμεσα στις βουτιές: όχι πολύ βαριά θέματα, ας πούμε, αλλά να έχουν και πολλές σελίδες για να φτουρήσουν, αφού το καλοκαίρι διαβάζουμε περισσότερο κι άντε να βρεις βιβλιοπωλείο στην άγονη γραμμή.

Το ιστολόγιο αγαπάει τα βιβλία και του αρέσει να συζητάει για βιβλία, κι έχουμε ανεβάσει ήδη αρκετά άρθρα με προτάσεις βιβλίων για το καλοκαίρι, αρχίζοντας από το 2010, που σας είχα ζητήσει να προτείνετε βιβλία που να έχουν κάποια σχέση μεταξύ τους, χωρίς να ανήκουν απαραίτητα π.χ. σε τριλογία, ενώ το 2011 χαλάρωσα τους περιορισμούς και ζήτησα να προτείνετε οποιοδήποτε βιβλίο. Το 2012 είχα ζητήσει προτάσεις για καινούργια βιβλία, νέες εκδόσεις δηλαδή, επειδή είχα κάνει τη διαπίστωση, που μάλλον εξακολουθεί να ισχύει, ότι το βασικό πρόβλημα της βιβλιαγοράς είναι ότι η υπερπροσφορά καλών και φτηνών παλιότερων βιβλίων, από εφημερίδες ή σε προσφορές των εκδοτικών οίκων, αν και καταρχήν είναι κάτι πολύ καλό για το αδυνατισμένο βαλάντιο του βιβλιόφιλου, ωστόσο στραγγαλίζει την αγορά του καινούργιου βιβλίου. Το 2013 δεν έβαλα κανέναν περιορισμό και σας ζήτησα απλώς να προτείνετε βιβλία για το καλοκαίρι, χωρίς προσανατολισμό σε είδος (π.χ. αστυνομικά) ή σε ύφος (π.χ. ανάλαφρα). Το ίδιο έκανα και το 2014, όπως και το 2015 αλλά και το 2016. Το 2017 σας ζήτησα να δείξετε προτίμηση σε καινούργια βιβλία. Και το 2018 δημοσιεύσαμε αντίστοιχο βιβλιοφιλικό άρθρο, όπως και το 2019, αλλά και πρόπερσι, το 2020, όπως και πέρυσι, το 2021.

Μάλιστα, αν προσέξετε, τα τελευταία χρόνια αυτά τα καλοκαιρινά βιβλιοφιλικά μας άρθρα δημοσιεύονται την ίδια μέρα, 10 Ιουλίου, ή τέλος πάντων εκεί κοντά. Φέτος αναγκαστικά το άρθρο δημοσιεύεται στις 11 Ιουλίου αφού χτες ήταν Κυριακή. Πάντως, να θυμίσω ότι προτάσεις για βιβλία-δώρα δημοσιεύουμε και τον Δεκέμβριο, κοντά στα Χριστούγεννα -εδώ το τελευταίο άρθρο αυτής της κατηγορίας.

Και φέτος λοιπόν σας καλώ να προτείνετε βιβλία για τις μέρες του καλοκαιριού, όπου κι αν τις περάσουμε, στις παραλίες ή στην πόλη. Δεν θα βάλω κάποιον περιορισμό, προτείνετε ό,τι θέλετε, αν και θα είχε κάποιο νόημα να δώσουμε προτεραιότητα σε σχετικά καινούργιες εκδόσεις ή επανεκδόσεις.

Λένε πως ο παπάς πρώτα βλογάει τα γένια του, οπότε θα ξεκινήσω αναφέροντας ένα δικό μου σχετικά πρόσφατο βιβλίο. Από τις εκδόσεις Αρχείο και σε δική μου φιλολογική επιμέλεια κυκλοφόρησε, πέρσι τον Δεκέμβριο, ο τόμος Ερωτικά, ο πέμπτος τόμος με χρονογραφήματα του Βάρναλη. Πρόκειται για 181 χρονογραφήματα που δημοσιεύτηκαν από το 1939 έως το 1954 στην Πρωία και σε άλλες αθηναϊκές εφημερίδες, με θέμα τον έρωτα, τον γάμο και τις σχέσεις των φύλων. Για περισσότερα, παραπέμπω στο άρθρο του ιστολογίου. Για πιο παλιά δικά μου βιβλία, δείτε εδώ.

Πάμε τώρα σε βιβλία άλλων. Ταυτόχρονα με το δικό μου βιβλίο για τον Βάρναλη, από τον εκδοτικό οίκο Αρχείο εκδόθηκε το βιβλίο του αρχαιολόγου Θάνου Παπαθανασόπουλου «Κάποτε ο Μυστράς«, μια γνωριμία με τη βυζαντινή καστροπολιτεία.

Από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου (όπου εκδίδω τα γλωσσικά μου βιβλία) κυκλοφόρησαν αρκετά καλά βιβλία τον τελευταίο καιρό. Μπορώ να αναφέρω το νουάρ μυθιστόρημα «Αρένα» της Νεγκάρ Τζιαβαντί, που εκτυλίσσεται στο Παρίσι, στις ανατολικές συνοικίες με τις συμμορίες των εφήβων και με κεντρικό ηρωα ένα νεαρό διευθυντικό στέλεχος μιας εταιρείας σαν τη Νέτφλιξ, που μια μέρα χάνει το κινητό του. Δεν υπάρχουν καλοί και κακοί ήρωες, αλλά τους βρήκα όλους εξαιρετικά αληθοφανείς.

Για να μείνουμε στο Παρίσι, και στον ίδιο εκδοτικό οίκο, πολύ καλό είναι επίσης το πολύ σύντομο «Μακριά, ο ουρανός του Νότου» του Ζοζέφ Αντράς, που προσπαθεί να βρει τα ίχνη της διαμονής του Χο Τσι Μινχ στο Παρίσι λίγο μετά τον Πρώτο Πόλεμο και τα συμφύρει με τις κινητοποιήσεις των Κίτρινων Γιλέκων. Από τον ίδιο συγγραφέα, επίσης σύντομο και συγκλονιστικό, το φιλοζωικό Έτσι τους κάνουμε πόλεμο, με τρεις ιστορίες βασανισμού ζώων από τον άνθρωπο. Και ένα ιστορικό βιβλίο παράξενα επίκαιρο σε καιρούς πανδημίας, Η μοίρα της Ρώμης, του Kyle Harper, που διερευνά τα αίτια της παρακμής και πτώσης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Από τις επίσης φιλικές εκδόσεις Αντίποδες, ξεχώρισα δυο πολύ μικρά βιβλιαράκια του Εντουάρ Λουί, του νεαρού Γάλλου στρατευμένου λογοτέχνη (για να χρησιμοποιήσω έναν παλιομοδίτικο όρο). Καταρχάς τη νουβέλα Αγώνες και μεταμορφώσεις μιας γυναίκας, όπου ο Λουί αφηγείται πώς κατάφερε η μητέρα του στα 44 της να ξεφύγει από την προδιαγραμμένη μοίρα της. Κι έπειτα τον Διάλογο για την τεχνη και την πολιτική, όπου ο νεαρός συγγραφέας συζητάει με τον παλαίμαχο σκηνοθέτη Κεν Λόουτς. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ανταλλαγή απόψεων για την αριστερά στην εποχή μας. Μια σημαντική έκδοση από τον ίδιο εκδοτικό οίκο είναι ο Μπίλλυ Μπαντ, ναύτης του Χέρμαν Μέλβιλ. Και παρόλο που σπάνια αναφέρω σύγχρονα ελληνικά ποιητικά έργα, πρόσεξα τη συλλογή Η ομορφιά των όπλων μας, του Θωμά Τσαλαπάτη.

Από τις εκδόσεις Ροδακιό κυκλοφόρησε και ήδη βραβεύτηκε το μυθιστόρημα Το βουνί της Λουίζας Παπαλοΐζου, που το παρουσιάσαμε πολύ πρόσφατα εδώ, οπότε δεν θα πω περισσότερα.

Από τις εκδόσεις Κίχλη απόλαυσα τη συλλογή διηγημάτων Γκίμπελ, ο σαλός, του Ισαάκ Μπασέβις Σίνγκερ, σε αριστοτεχνική μετάφραση του φίλου Βάγιου Λιαπή -όχι από τα γίντις, αλλά από τα αγγλικά, όμως με ζηλευτό μεράκι και με αξιοποίηση των δυνατοτήτων που δίνουν οι διαλεκτικοί τύποι ώστε να μεταφερθεί στο σήμερα η ατμόσφαιρα, για πάντα χαμένη, των εβραϊκών χωριών της τσαρικής αυτοκρατορίας και της Πολωνίας στο μεσοπόλεμο.

Μια και μίλησα για διαλεκτικούς τύπους, πρόσεξα με πολύ ενδιαφέρον τη συλλογή διηγημάτων Η λυκοχαβιά του Κώστα Μπαρμπάτση από τις εκδόσεις Κέδρος. Τα διηγήματα, με έντονη προφορικότητα, είναι γραμμένα στο ιδίωμα της Ηπείρου (ή του Ξηρόμερου), κάτι που λειτουργεί πολύ θετικά, με ιστορίες από Κατοχή, Εμφύλιο και τη μετανάστευση των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών.

Το καινούργιο βιβλίο του Γιάννη Μακριδάκη «Τα απόνερα της Σοφίας» (εκδόσεις Εστία) είναι διαφορετικό από τα προηγούμενα, καθώς η δράση έχει μεταφερθεί κυρίως σε αστικό περιβάλλον και δεν υπάρχουν διαλεκτικοί τύποι στη γλώσσα. Ο κεντρικός ήρωας, ο Ζαχαρίας Μελιτάκης, από έφηβος χειραγωγείται από τον πατέρα του για να γίνει συγγραφέας -δεν θα μπορούσε να έχει αίσια κατάληξη όλο αυτό, και στη λύση του δράματος παίζει ρόλο και ο κορονοϊός.

Τους τελευταίους μήνες διάβασα δυο μυθιστορήματα με θέματα από τον εμφύλιο. Από τον Κέδρο, Η φύλακας του αρχείου, του Αντώνη Γιανακού, με προεκτάσεις μέχρι το 2014. Πολύ ενδιαφέρων ο χειρισμός του ιστορικού υλικού και η σύμφυρσή του με τη μυθοπλασία. Και από την Κίχλη, Το χιόνι των Αγράφων, του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη, ένα «σπονδυλωτό μυθιστόρημα» (αν και τα κεφάλαια είναι μάλλον ανεξάρτητα) με θέμα την ηρωική και τραγική ανάβαση της Ταξιαρχίας Αόπλων το 1948.

Μου άρεσε το αστυνομικό μυθιστόρημα Ο Οιδίποδας στην Τήνο του φίλου Τάκη Γεράρδη (εκδόσεις Φιλιππότη). Πέρα από την πλοκή και το μυστήριο, είναι και μια πρωτης τάξεως γνωριμία με το νησί -αλλά όχι μόνο με τη λαμπερή πλευρά του.

Από τις εκδόσεις Πόλις διάβασα το βιβλίο του Ευκλείδη Τσακαλώτου «Στο κόκκινο σακίδιο«. Ο κύριος όγκος του είναι δυο πολιτικά ημερολόγια, το ένα πριν από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, το 2012-13, και το άλλο μετά, 2019-2021, καθώς και κάποια παλιότερα άρθρα. Κοφτερή ανάλυση και βρετανικό χιούμορ, ταυτόχρονα ευκαιρία για αναστοχασμό σε πρόσφατα γεγονότα.

Πολύ ενδιαφέρον εγχείρημα βρήκα το Λενάκι, δυο φωτιές και δυο κατάρες, του Δημήτρη Ινδαρέ (του σκηνοθέτη που δοκίμασε στο πετσί του τη βία των αστυνομικών του κ. Χρυσοχοΐδη). Ο συγγραφέας με αφορμή ένα δημοτικό τραγούδι για τον έρωτα ανάμεσα σε μια χριστιανή, το Λενάκι, και στον Τούρκο Λιμάζαγα, ανατέμνει τα ιστορικά γεγονότα από τα οποία ξεπήδησε το τραγούδι και σκαλίζει τα παλιά χαρτιά που βρήκε στο πατρικό του -φτάνοντας μέχρι τον εμπρησμό του πύργου του Λιμάζαγα από τον προπρο(….)πάππο του, τον οπλαρχηγό Δημητράκη Ινδαρέ, λίγες μέρες πριν ξεσπάσει ο ξεσηκωμός (ουσιαστικά, ήταν ένα από τα προανακρούσματα).

Μια και είπα για δημοτικό τραγούδι, δεν μπορώ να μην αναφέρω τον καταπληκτικό τέταρτο τόμο στη μνημειώδη πια σειρά του φίλου Παντελή Μπουκάλα για το δημοτικό τραγούδι, Ο έρως και το έθνος. Θέμα του είναι οι έρωτες ανάμεσα σε αλλόφυλους και αλλόθρησκους, και μάλιστα δεν το εξαντλεί ο Μπουκάλας αφού και ο επόμενος ημίτομος θα συνεχίζει πάνω στο ίδιο θέμα -ανάμεσά τους βέβαια εξετάζεται και το δημοτικό της Λενιώς και του Λιμάζαγα που είδαμε μόλις πιο πάνω. Ήθελα να παρουσιάσω εδώ το βιβλίο του Μπουκάλα, αλλά δεν βρήκα καιρό, ομολογώ κοκκινίζοντας. Ίσως όμως το κάνω στους επόμενους μήνες.

Όπως επίσης δεν έχω παρουσιάσει, αλλά σκοπεύω να το κάνω, δυο βιβλία από μια καινούργια σειρά, τη σειρά 33 1/3 των εκδόσεων Οξυ, που, όπως καταλάβατε, είναι μια σειρά με βιβλία αφιερωμένα το καθένα σε έναν σημαντικό δίσκο 33 στροφών.

Το ένα από αυτά, στο οποίο έχω κι εγώ μια μικρή συμμετοχή, είναι το Μάνος Χατζιδάκις – Ο μεγάλος ερωτικός, του φίλου Αλέξη Βάκη. Το δεύτερο είναι το Διονύσης Σαββόπουλος – Το βρώμικο ψωμί, του φίλου Χριστόφορου Κάσδαγλη. Από τους τίτλους καταλαβαίνετε σε ποιον δίσκο είναι αφιερωμένο το καθένα.

Εμείς εδώ λεξιλογούμε, θα πείτε -και ως τώρα δεν είπα τίποτα για βιβλία σχετικά με τη γλώσσα. Επανορθώνω. Παρόλο που ήδη χρησιμοποίησα τη βαριά αυτή λέξη, θα χαρακτηρίσω και πάλι «μνημειώδη» την πρόσφατη ελληνική μετάφραση ενός πολύ σημαντικού βιβλίου. Πρόκειται για το Ετυμολογικό λεξικό της αρχαίας ελληνικής, του Pierre Chantraine, ένα βιβλίο που το χρησιμοποιώ πολύ ταχτικά στα γαλλικά. Η ελληνική εκδοση, με την επιμέλεια του Δημ. Χριστίδη και του Γιώργου Παπαναστασίου, έχει συμπληρωθεί με ένα εκτεταμένο επίμετρο για τις αρχαίες λέξεις που επιβιώνουν στη νέα ελληνική. Το μόνο κακό είναι η αναπόφευκτα υψηλή τιμή του μνημειώδους, επαναλαμβάνω, αυτού έργου, που αξίζει να γίνει επιτραπέζιο βοήθημα κάθε σοβαρού μελετητή της ελληνικής. Ελπίζω να αξιωθώ να αφιερώσω ειδικό αρθρο στο σημαντικό αυτό βιβλίο.

Και κλείνω με ένα βιβλίο που ακόμα δεν το έχω διαβάσει, σε αντίθεση με όσα προανάφερα, εξαιτίας της συνωμοσίας των ταχυδρομείων. Πρόκειται για τη μελέτη του Χρήστου Καρβούνη Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο από τον Αλ. Πάλλη, από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, που εξετάζει τη μετάφραση του Πάλλη, που προκάλεσε τα διαβόητα Ευαγγελικά στις αρχές του 20ού αιώνα, αλλά και άλλες μεταφραστικές απόπειρες των ιερών κειμένων. Περιμένω να το πάρω στα χέρια μου και πολύ πιθανό είναι να το παρουσιάσω εκτενέστερα εδώ.

Αλλά φοβάμαι πως είπα πάρα πολλά, οπότε επιβάλλεται να σταματήσω. Περιμένω όμως τα δικά σας σχόλια και τις δικές σας προτάσεις, που κάθε χρόνο τις παίρνω πολύ σοβαρά υπόψη.

Ποια βιβλία συστήνετε για το φετινό καλοκαίρι;