Μεζεδάκια λίγες ώρες μετά την αλλαγή της ώρας

Πολλές φορές έχουμε  βάλει μεζεδάκια «πριν από την  αλλαγή της ώρας», αφού η θερινή ώρα  αλλάζει σε χειμερινή τη νύχτα του Σαββάτου προς την τελευταία Κυριακή του Οχτώβρη, η δε χειμερινή σε  θερινή τη νύχτα του αντίστοιχου Σαββάτου πριν από την τελευταία Κυριακή του Μάρτη,  ενώ το εβδομαδιαίο πολυσυλλεκτικό μας  άρθρο δημοσιεύεται το πρωί του Σαββάτου.

Ωστόσο, σήμερα το μεζεδοάρθρο μας δημοσιεύεται κυριακάτικα, αφού χτες είχαμε 28 Οκτωβρίου και προτίμησα να τιμήσω την επέτειο. Οπότε, η  ώρα έχει ήδη αλλάξει (αν  και είναι μάλλον βέβαιο ότι θα τα μπερδέψω,  κάθε χρόνο το παθαίνω, όταν ορίσω την ώρα του άρθρου)  κι έτσι το άρθρο μας είναι «μετά την αλλαγή της ώρας». Λίγες ώρες μετά, μάλιστα.

Και προτιμώ να δώσω έναν τέτοιον  ημερολογιακό τίτλο,  αλλιώς θα έπρεπε να βρω κάτι σαν  «Ισοπεδωμένα» μεζεδάκια, για το μακελειό που συνεχίζεται στη Γάζα με το αδιάκοπο σφυροκόπημα από τον ισραηλινό στρατό.

Αλλά ας ξεκινήσουμε με κάτι άσχετο, κάτι ανάλαφρο για ορντέβρ.

Ζητείται σερβιτώρα λοιπόν -και δεν αποκλείεται η ανάγκη να είναι επείγουσα, να ζητείται «τώρα» η σερβιτόρα, και να έχουμε έλξη!

Πάντως, όσοι διαβάζουν παλιά κείμενα θα έχουν  συναντήσει ουσιαστικά σε -όρος να γράφονται με ωμέγα, π.χ. ταλιαδώρος (τώρα επίθετο μόνο). Ίσως έχω δει και κάποιο «σερβιτώρος».

Αλλά, ομολογώ, πρώτη φορά βλέπω σερβιτώρα, τώρα.

* Μου γράφει φίλος:

Καλησπέρα, μόλις τώρα στο Open ρωτήσαν εκπρόσωπο του Ισραηλινού στρατού αν θεωρούν ότι μπορεί να εμπλακούν και άλλα κράτη.

“Iran is pulling the strings and makes things happen”, απαντάει ο εκπρόσωπος.

Μετάφραση: το Ιράν τραβάει το σχοινί!

Φυσικά, το pulling  the strings είναι ιδιωματική  έκφραση που αντιστοιχεί ακριβώς στη δική μας «κινεί τα νήματα» και παραπέμπει στην εικόνα του  μαριονετίστα που κρυμμένος κινεί με τις κλωστές τις μαριονέτες,  όπως ακριβώς ο μηχανορράφος από το παρασκήνιο δίνει εντολές στα υποχείριά του.

Το παρατράβηξε το σκοινί ο υποτιτλιστής!

* Μια αναπάντεχη ακλισιά σε σελίδα από τον ιστότοπο της Dell:

Eκτέλεση γρήγορης δοκιμής για τον εντοπισμό κοινών  προβλήματα υλικού.

Προβλημάτων υλικού,  βεβαίως.

Ίσως σε μια προηγούμενη βερσιόν  να ήταν  «για να εντοπιστούν κοινά προβλήματα υλικού»,  μια διατύπωση που μάλλον την προτιμώ, και στη  μετατροπή της φράσης από ρηματική σε ονοματική να ξεχάστηκε κάτι.

Ο ελληνο-ελβετικός πόλεμος (διήγημα του Γιάννη Ψυχάρη)

Κοιτάζω αυτές τις μέρες χρονογραφήματα του Κώστα Βάρναλη, επειδή λογαριάζω στο τέλος του χρόνου να εκδώσω τον έβδομο τόμο των χρονογραφημάτων  του, τα Φιλολογικά, που έχουν θέμα τη γλώσσα ή τη λογοτεχνία. Σε κάποιο χρονογράφημα, γραμμένο το 1953, ο Βάρναλης γράφει για τον Ψυχάρη, τον πρωτοπόρο του δημοτικιστικού κινήματος: Αλλ’ ο Ψυχάρης δε μας έδωσε μονάχα γλώσσα. Μας έδωσε και ύφος. Μας έμαθε να γράφουμε σύντομη, κοφτή και ακριβολογημένη φράση. Μας έμαθε να γράφουμε λαγαρά και τίμια και θετικά … Μερικά από τα διηγήματα του Ψυχάρη («Τα σκουλαρίκια», το «Συμπόσιο», ο «Ελληνοελβετικός πόλεμος») είναι αριστουργήματα ψυχολογίας και σατίρας!

Ο τίτλος του τελευταίου διηγήματος μού τράβηξε το ενδιαφέρον. Το αναζήτησα, και βέβαια το βρήκα στο Λογοτεχνικό ιστολόγιο, όπου ο φίλος Γιάννης Π. έχει ψηφιοποιήσει αρκετά έργα του Ψυχάρη -κι έτσι το παρουσιάζω σήμερα. Ταιριάζει κιόλας, αφού προχτές είχαμε άρθρο για  το χιώτικο λεξιλόγιο -ο Ψυχάρης είχε καταγωγή από τη Χίο κι εκεί αναπαύεται η σορός του.

Είναι βέβαια διήγημα χιουμοριστικό -η Ελβετία στα νεότερα χρόνια πολέμους δεν κάνει, πόσο μάλλον με μια χώρα όχι όμορη. Είναι και διήγημα φαντασίας. Γραμμένο στα 1911, από μια παλιότερη ιδέα του Ψυχάρη, αφηγείται έναν ελληνοελβετικό πόλεμο που έγινε το 1944, για ασήμαντη  αφορμή, και κορυφώθηκε το 1950.

Ενδιαφέρον έχει βέβαια η γλώσσα του διηγήματος, που δεν θα  δυσκολεύει όσο ίσως θα παραξενεύει τον σημερινό αναγνώστη. Το ύφος του Ψυχάρη είναι γοητευτικό, αλλά λείπει από το διήγημα, νομίζω, η φροντίδα για την πλοκή. Το ίδιο ύφος, κουβεντιαστό ας πούμε, χρησιμοποιεί ο Ψυχάρης και στα γλωσσικά του δοκίμια -παράδειγμα τα Ρόδα και Μήλα, επίσης στο Λογοτεχνικό ιστολόγιο.

Το αεροπλάνο ή αεροσκάφος ο Ψυχάρης, όπως θα δείτε, το λέει «αερόβατο», λέξη  που υπάρχει στα αρχαία. Δεν ξέρω αν είχε προταθεί τότε και από άλλους. Θα δείτε ότι ο Ψυχάρης  απορρίπτει την ιδέα του αεροπορικού πολέμου -και να θυμίσω ότι όταν γράφτηκε το διήγημα στα 1910 δεν είχε ακόμα χρησιμοποιηθεί η αεροπορία σε πόλεμο. Η αρχή έγινε το 1911, στη Λιβύη, στον ιταλοτουρκικό πόλεμο, από τους Ιταλούς και μετά στους Βαλκανικούς πολέμους.

Ακόμα, το θωρηκτό ο Ψυχάρης το έχει «θαρακωτό» -ανέτρεξα στο πρωτότυπο όπου υπάρχει και θωρακωτό και θαρακωτό, Υποθέτω πως «θωρακωτό» θα ήθελε να το γράψει, κι έτσι το βάζω εδώ.

Νέμτσους λέει ο Ψυχάρης τους Γερμανούς, μια λέξη που την  έχουν  και οι Σλάβοι για να τους λένε. Όταν, μετά τον πόλεμο, ο Νουμάς δημοσίευσε ένα άρθρο του ελληνιστή Γερμανού Στάινμετς, στο οποίο αυτός κατηγορούσε τους Γάλλους για νοοτροπία Σάιλοκ, επειδή ζητούσαν μέχρι το ακέραιο τις πολεμικές αποζημιώσεις που είχε  ορίσει η συνθήκη των Βερσαλιών, ο Ψυχάρης  ήρθε σε σύγκρουση με τον  Νουμά, επειδή  δημοσίευε τις απόψεις του «Νέμτσου» (κάποτε θα γράψω σχετικό άρθρο).

Την απέχθεια που έχει ο Ψυχάρης στα ελβετικά τουνέλα, τα τούνελ, του Γκοτάρντου, που θα τη συμμερίζονταν πολλοί από εκείνους που διασχίζανε με τρένο την Ελβετία στις αρχές του 20ού  αιώνα, τη συμμερίζομαι κι εγώ -όσες φορές χρειάστηκε να περάσω από τα τούνελ δεν το χάρηκα καθόλου.

 

Ο ΕΛΛΗΝΟ-ΕΛΒΕΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

     (Δημοσιέφτηκε στο Νουμά, κ. αρ. 434, 1 του Μάη, 1911.)

Αφιερώνεται της Εβγενίας Ζωγράφο

Εκείνος ο φοβερός, ο απροσμόνητος, ο πρωτότυπος πόλεμος που ακολούθησε στα χίλια εννιακόσια πενήντα, μεταξύ Ελλάδας κι Ελβετίας, αν και περιβόητος, έμεινε ακόμη αδήγητος. Δεν ξέρουνε μάλιστα οι περσότεροι ποιο να στάθηκε το πρώτο αίτιο. Εγώ εκεί βρέθηκα τότες κι έτσι το ξέρω, να σας το πω.
Λοιπόν, την τριακοστή πρώτη του Άη Δημήτρη, χίλια εννιακόσια σαράντα τέσσερα, μέρα πέμτη ― επειδή τόντις μια πέμτη έπεφτε η τριακοστή πρώτη ― το μεσημέρι, στις δώδεκα πούντο, ένας νέος διπλωμάτης, Ρωμιός, ο Καφτανόπουλος, έφεβγε από την Αθήνα με το τρένο της Πάτρας, όπου έφτανε το βράδυ. Μπαρκαριζότανε αμέσως για τους Κορφούς κι από κει, την πρώτη του Σποριά, παρασκεβή, για το Μπρίντιζι. Στο Μπρίντιζι κατέβαινε στις τέσσερις ήμισυ το πρωί, δυο του Σποριά, σάββατο, έπαιρνε μισή ώρα υστερότερα το σιδερόδρομο που ανεβαίνει το ραχοκόκκαλο της Ιταλίας, προγεμάτιζε στη Φότζια, δειπνούσε στην Ανκώνα, έπινε καφέ με γάλα στο Μιλάνο, την αβριανή, κεριακή, τρεις του Σποριά, και την ίδια μέρα, κεριακή, τρεις ― μέρα που μας τα χάλασε όλα ― το μεσημέρι, έφαγε στη λοκάντατου σταθμού, στα σύνορα της Ελβετίας. Εννοείται πως ξακολούθησε το δρόμο σε βαγόνια ελβετικά.

Τη γραβιέρα τη φέρνει ο γερανός;

Παράξενο το ερώτημα του τίτλου -ξέρουμε δα πως ο γερανός ή πιο σωστά ο πελαργός φέρνει (ή δεν φέρνει) τα νεογέννητα παιδιά, τι σχέση έχει με το τυρί;

Κάποια σχέση έχει (ή δεν έχει) αλλά θα πρέπει να κάνετε λίγη υπομονή ώσπου να φτάσουμε ως εκεί. Όσο για παραπλανητικούς τίτλους, θα έχετε πια συνηθίσει σε αυτό το ιστολόγιο.

Τη γραβιέρα πάντως την αγαπώ πολύ. Και όταν, πριν από πολλά χρόνια, εγκαταστάθηκα στο εξωτερικό, έπαθα ένα μικρό σοκ όταν διαπίστωσα πως το τυρί που έξω λέγεται gruyère, λέξη που ολοφάνερα συγγενεύει με τη δική μας, μικρή σχέση έχει στη γεύση με τη γραβιέρα.

Βέβαια, συχνά συμβαίνει μια λέξη συγγενική με μιαν άλλη να δηλώνει εντελώς διαφορετικό πράγμα από αυτήν -πολλές φορές ακόμα και η ίδια λέξη μέσα στον χρόνο δηλώνει διαφορετικό πράγμα, ας πούμε διαφορετικόν καρπό.

Τις προάλλες λοιπόν στην ομάδα Υπογλώσσια του Φέισμπουκ τέθηκε το ερώτημα: η ομοιότητα των λέξεων που περιγράφουν τα δυο τυριά πώς συμβιβάζεται με την ανομοιότητα των δύο τυριών; Από τη συζήτηση αυτή αντλώ υλικό για το σημερινό άρθρο.

Μια άποψη, που βρισκει κανείς να επαναλαμβάνεται σε πολλά γευσιγνωστικά άρθρα του Διαδικτύου (παράδειγμα), είναι η εξής:

Ένας γεωπόνος, που θεωρείται και ο θεμελιωτής της τυροκομίας στη χώρα μας, ο Νικόλαος Ζυγούρης, επιχείρησε το 1914 να δημιουργήσει έναν βελτιωμένο τύπο ελληνικού σκληρού τυριού, με βάση τη συνταγή της περίφημης ελβετικής gruyère. Έτσι, δημιουργήθηκε το πρώτο ελληνικό τυρί τύπου γραβιέρας, στο “γαλακτοκομείο Λάππα” της Μανωλάδας, των τότε βασιλικών κτημάτων, με βασική διαφορά τη χρήση πρόβειου γάλακτος, αντί αγελαδινού. Τα επόμενα χρόνια, και μετά από αρκετούς πειραματισμούς, η παρασκευή του τυριού βελτιώθηκε στη Γαλακτοκομική Σχολή Ιωαννίνων, της οποίας ο Νικόλαος Ζυγούρης ήταν εμπνευστής και πρώτος διευθυντής, το 1917.

Στην πορεία των ετών, η γραβιέρα καθιερώθηκε στην ελληνική τυροκομία, απέκτησε ξεχωριστό χαρακτήρα από την ελβετίδα συνώνυμη και έγινε ένα διαφορετικό τυρί, που δίκαια κατατάσσεται πλέον στην τυροκομική μας παράδοση. Το όνομα “γραβιέρα” επικράτησε για τα τυριά με τον ίδιο τρόπο παρασκευής παντού στη χώρα, που έχουν, βέβαια, μικρές ή μεγαλύτερες διαφορές σε γεύση, υφή και σπανιότερα πρώτη ύλη (γάλα). Οι περιοχές, όμως, που έχουν πιστοποιηθεί ότι παράγουν γραβιέρα Π.Ο.Π. (Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης) είναι μόνο τρεις: η Κρήτη, η Νάξος και τα Άγραφα. Όσον αφορά τα τελευταία, που η γραβιέρα τους είναι και δυσεύρετη, να πούμε και το εξής: το τυρί Αγράφων ήταν παλαιότερα το μόνο αξιόλογο σκληρό τυρί στην Ελλάδα και αυτό ακριβώς προσπάθησε να βελτιώσει, ώστε να εξαπλώσει την παραγωγή του ο Νικόλαος Ζυγούρης.

Μεζεδάκια χρώματος πορτοκαλί

Όπως πορτοκαλί χρώμα έχει η λίστα στην οποία εξακολουθεί να βρίσκεται η Ελλάδα, σύμφωνα με απόφαση των βρετανικών υγειονομικών αρχών, με αποτέλεσμα να ειναι σχεδόν απαγορευτικά προς το παρόν τα ταξίδια για τους Βρετανούς τουρίστες, αφού όσοι επιστρέφουν στη Βρετανία από χώρες της πορτοκαλιάς λίστας θα πρέπει να μπαίνουν σε καραντίνα. Το νέο σκόρπισε απογοήτευση, καθώς είχε διαρρεύσει ότι κάποια ελληνικά νησιά θα μεταφέρονταν στην περιζήτητη πράσινη λίστα, όμως αυτό δεν συνέβη.

Για να είμαι δίκαιος, στην πορτοκαλιά λίστα βρίσκονται πλέον όλες οι χώρες της ΕΕ, αφού η μόνη που βρισκόταν στην πράσινη λίστα, η Πορτογαλία, επέστρεψε στο πορτοκαλί πουργατόριο και φυσικά αυτές οι αποφάσεις έχουν και μεγάλη δόση υγειονομικού πατριωτισμού, ας πούμε, με την έννοια ότι προσφέρουν και την ευκαιρία για τόνωση του εσωτερικού τουρισμού αφού δεν μπορούν οι πολίτες να ταξιδέψουν και να χαλάσουν τις ωραίες τους στερλίνες στον Νότο.

Αλλά πλατειάζω, σκοπός μου ήταν απλώς να εξηγήσω για ποιον λόγο διάλεξα αυτόν τον τίτλο -όχι ότι τα μεζεδάκια μας θα έχουν πράγματι χρώμα πορτοκαλί, δεν θα σερβίρω μόνο καπνιστό σολομό και κολοκύθα.

Και ξεκινάω με ένα εκπαιδευτικό μεζεδάκι -από εγκύκλιο του υπουργείου Παιδείας για τις επικείμενες Πανελλαδικές εξετάσεις.

Ώστε «ανεξαρτήτου ειδικότητας» θα είναι το μάθημα; Θα μου πείτε, αν ήταν να αποδελτιώνει κανείς όλες τις φορές που βλέπει το «ανεξαρτήτου» στη θέση του «ανεξαρτήτως» δεν θα έκανε άλλη δουλειά. Θα συμφωνήσω καταρχήν.

Γι’ αυτό και όταν εδώ επισημαίνω το λαθάκι πρέπει να υπάρχει κι άλλος λόγος -και εδώ υπάρχει, αφού είναι εγκύκλιος που εκπορεύεται από επίσημο φορέα του κράτους και μάλιστα από το υπουργείο Παιδείας.

Και αναρωτιέμαι αν όσοι θύουν στην αριστεία και εν ονόματι της πλαστής αυτής αριστείας θα αφήσουν φέτος έξω από τα ΑΕΙ αρκετές χιλιάδες υποψηφίους που δεν θα πιάσουν τις βάσεις, ντρέπονται λίγο που έμπρακτα δείχνουν τόσο ξένοι προς την αριστεία που διαφημίζουν.

* Μιλώντας για την πράσινη και την πορτοκαλιά βρετανική λίστα, άκουσα χτες στο ραδιόφωνο, σε δελτίο ειδήσεων, να γίνεται λόγος για την «αναθεώρηση των λιστών».

Το άκουσα, δεν το διάβασα -οπότε αναρωτήθηκα προς στιγμή για ποιους ληστές γίνεται λόγος κι αν θα αναθεωρηθεί η δίκη τους.

Αλλά δεν με ενοχλεί η γενική πληθυντικού, θα τη συνηθίσουμε, πού θα πάει.

242 πιατέλες με μεζεδάκια

Γιατί 242; Τι το περίεργο έχει αυτός ο αριθμός; Μήπως επειδή είναι το γινόμενο 22 x 11; Όχι. Απλώς, δεν έβρισκα τίτλο για τη σημερινή μας πιατέλα -το σημερινό άρθρο εννοώ- κι έπειτα πρόσεξα ότι το όνομα του αρχείου που δίνει η WordPress είναι meze-242. Στην πραγματικότητα, από τότε που άρχισε να λειτουργεί το ιστολόγιο έχουν δημοσιευτεί αρκετά περισσότερα άρθρα με μεζεδάκια αλλά στην αρχή έβαζα τυχαία ονόματα αρχείων και μόνο από ένα σημείο και μετά μού έκοψε να βάζω το τυποποιημένο «meze» και να έχω έτσι μιαν αρίθμηση.

* Και ξεκινάμε με ένα χτεσινό μεζεδάκι. Φίλος που διαβάζει εφημερίδες, μου έστειλε τον εξής τίτλο άρθρου από την Καθημερινή: Καρατομήθηκε εκ νέου ο Θανάσης Γιαννόπουλος.

Και εντάξει, είναι καθιερωμένη και λεξικογραφημένη η χρήση του ρήματος «καρατομώ» μεταφορικά, για να δηλωθεί η αποπομπή στελέχους από διευθυντική θέση που κατέχει -αλλά η κυριολεξία δεν παύει να υπάρχει έστω και στο περιθώριο, λέει ο φίλος μου, οπότε εύλογα ανακύπτει το ερώτημα: και πόσα κεφάλια έχει ο καρατομηθείς;

Ωστόσο, διστάζω να επικρίνω τον τίτλο, διότι σκέφτομαι μήπως αυτό ωθήσει τους υλατζήδες να βάζουν στο εξής εισαγωγικά στη λέξη -και όπως λέει η παροιμία, ανάρια τα εισαγωγικά, για να’ χουν νοστιμάδα.

 

* Διάβασα και το άρθρο, πάντως, κι έπιασα έναν μικρούλη σολοικισμό στη δήλωση του αποπεμφθέντος. Γράφει: «Η επιστημονική και πολιτική ιστορία μου καθιστούν επιβεβλημένη την προσφυγή μου στη Δικαιοσύνη επιφυλασσόμενος και κάθε άλλης νόμιμης αντίδρασής μου, καθώς θίγονται ευθέως η αξιοπρέπειά μου, η ηθική μου αλλά και η νομική πλευρά ζητημάτων.»

Αυτό το «επιφυλασσόμενος», ονομαστική απόλυτος, θαρρώ πως δεν στέκει. Το υποκείμενο της πρότασης είναι άλλο, δεν μπορεί να αλλάξει μεσοδρομίς. Βέβαια, δεν είναι και τόσο σοβαρό το λάθος.

Ίσως να φταίει, για πολλοστή φορά, η ονοματική σύνταξη. Με μια διατύπωση όπως «… με αναγκάζουν να προσφύγω στη δικαιοσύνη, επιφυλασσόμενος κτλ.» δεν υπάρχει θαρρώ πρόβλημα.

* Η μπογδανιά της εβδομάδας. Στην εκπομπή της Δευτέρας, στην αρχή-αρχή, ο Νομάρχης Ημιμαθείας άρχισε να λέει τι έγινε «σαν σήμερα» και έδειξε έναν κύριο με μουστάκες, «τον Ζαϊμη» (χωρίς μικρό όνομα, λες κι είναι Βραζιλιάνος ποδοσφαιριστής), ο οποίος ήταν πρωθυπουργός τον Οκτώβριο του 1915, και ο οποίος αρνήθηκε την πρόταση των Άγγλων να μας δώσουν την Κύπρο αν μπαίναμε στον πόλεμο με το μέρος της Αντάντ.

Μια άβολη επέτειος

Συμπληρώνεται σήμερα ένας χρόνος από το δημοψήφισμα του 2015, το όγδοο δημοψήφισμα στην ιστορία του νεοελληνικού κράτους -αλλά το πρώτο και μοναδικό στο οποίο έχουν συμμετάσχει οι περισσότεροι από εμάς, αφού μόνο όσοι είναι πάνω από τα εξήντα πρόλαβαν να πάρουν μέρος στο δημοψήφισμα του 1974 με το οποίο απαλλαγήκαμε από το πολίτευμα της βασιλευομένης δημοκρατίας. Η άβολη αυτή επέτειος, που παρακάτω θα φανεί γιατί τη χαρακτηρίζω έτσι, μού δίνει την αφορμή για μερικές σκόρπιες σκέψεις. Με μεγάλο ενδιαφέρον θα διαβάσω τα σχόλιά σας.

Η επέτειος του ελληνικού δημοψηφίσματος έχει προσλάβει μιαν απροσδόκητη χροιά επικαιρότητας καθώς πριν από λίγες μέρες είχαμε το βρετανικό δημοψήφισμα για την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ -και έγιναν πολλοί, εύστοχοι ή όχι, παραλληλισμοί ανάμεσα στις δύο εκλογικές μάχες, ιδίως όταν φάνηκε ότι η νικήτρια πλευρά, του Μπρέξιτ, δεν βιαζόταν καθόλου να κινήσει τη διαδικασία εξόδου από την Ένωση και όταν την εύλογη παραίτηση του Ντέιβιντ Κάμερον ακολούθησαν οι αναπάντεχες παραιτήσεις δυο πρωτοπαλίκαρων της παράταξης που πλειοψήφησε, του Μπόρις Τζόνσον που αρνήθηκε να διεκδικήσει την ηγεσία των Συντηρητικών, και του Νάιτζελ Φαράτζ που εγκατέλειψε την ηγεσία του UKIP για να… αφιερωθεί στην οικογένειά του και στην ιδιωτική του ζωή.

Γράφτηκε λοιπόν, σοβαρά ή αστεία, ότι οι Βρετανοί πολιτικοί πρέπει να δανειστούν τεχνογνωσία από τον Αλέξη Τσίπρα για να μάθουν πώς να μετατρέψουν το Όχι της λαϊκής ετυμηγορίας σε Ναι, έτσι ώστε να μην υλοποιηθεί το βρετανικό Μπρέξιτ. Η θέση αυτή θεωρει δεδομενο πως το περσινό ελληνικό Όχι μετατράπηκε σε Ναι, και με μια πρώτη ματιά τούτο επιβεβαιώνεται. Διότι, ναι μεν δεν εφαρμόστηκε η πρόταση Γιούνκερ (η οποία απορρίφθηκε στο δημοψήφισμα) αλλά ο συμβιβασμός που επιτεύχθηκε περιείχε διαφορετικούς αλλά σε αρκετά σημεία επαχθέστερους όρους.

Η σύγκριση αυτή ωστόσο παραβλέπει ότι η πρόταση Γιούνκερ είχε πολύ περιορισμένο χρονικόν ορίζοντα, λίγων μηνών, ενώ η σημερινή αναμφισβήτητα επώδυνη διευθέτηση είναι πιο μακροπρόθεσμη και αγκαλιάζει πολύ περισσότερα ζητήματα -οπότε, είναι άτοπο να γίνεται σύγκριση με την πρόταση Γιούνκερ, που αν την δεχόταν η ελληνική πλευρά είναι βέβαιο πως μετά τη λήξη της θα δεχόταν τελεσίγραφα να υλοποιήσει και όλα τα άλλα μέτρα.

Δημοψήφισμα, λοιπόν

Όπως αναμενόταν, η Βουλή προχτές δέχτηκε την εισήγηση της κυβέρνησης κι έτσι την επόμενη Κυριακή θα γίνει δημοψήφισμα, όπου το ερώτημα θα είναι αν γίνεται δεκτή η πρόταση συμφωνίας των εταίρων μας -κι αυτό αυτόματα και αναγκαστικά μετέβαλε άρδην την κατάσταση, οπότε και το ιστολόγιό μας έχει από το Σάββατο μπει σε δημοψηφισματικούς ρυθμούς, αν μη τι άλλο για να συζητάμε τις εξελίξεις. Βέβαια, τα άρθρα του ιστολογίου δεν έχουν ούτε τη βούληση ούτε τη δυνατότητα να συμβαδίζουν πάντοτε με την επικαιρότητα, κι έτσι, ας πούμε, τα σχετικά με τις τράπεζες δεν τα θίγω καθόλου -βέβαια, εσείς στα σχόλιά σας έχετε το ελεύθερο να σχολιάσετε και τα τραπεζικά και οτιδήποτε άλλο.

Μια από τις αγαπημένες φράσεις του λεξιλογίου είναι ότι «εμείς εδώ λεξιλογούμε». Κι έτσι, στο σημερινό άρθρο θα λεξιλογήσουμε για το δημοψήφισμα. Μοιραία, θα επαναλάβουμε αρκετά στοιχεία από ένα παλιότερο άρθρο, που είχα δημοσιεύσει στις αρχές Νοεμβρίου 2011, τότε που δενέγινε το δημοψήφισμα που είχε προτείνει ο τότε πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου.

Το δημοψήφισμα, σύμφωνα με τη Συναγωγή νέων λέξεων που εκπόνησε ο Στέφανος Κουμανούδης στα 1900, υπάρχει στη γλώσσα μας από τα τέλη του 19ου αιώνα, παρόλο που ο επιφανής λεξικογράφος Σκαρλάτος Βυζάντιος την είχε αποδοκιμάσει. Δεν είναι δηλαδή αρχαία λέξη (οι αρχαίοι είχαν μόνο το ψήφισμα) αλλά νεότερος λόγιος σχηματισμός προς απόδοση του γαλλικού plebiscite, που προέρχεται από τα λατινικά. Η ελληνική λέξη είναι δηλαδή μεταφραστικό δάνειο από το λατινικό plebis scitum (κατά λέξη: δήμου ψήφισμα). Στην πρώτη λέξη θα αναγνωρίσουμε τη δική μας πλέμπα ή πλεμπάγια, αλλά και τους πληβείους, δηλαδή το λαό· η αρχική λατινική λέξη είναι plebs, που σημαίνει «όχλος, λαός».

Ο Αστερίξ στη χώρα των Ελβετών – Λεξιλογική παρουσίαση

Το ιστολόγιο εύχεται χρόνια πολλά στους Γιώργηδες και τις Γεωργίες. Πέρσι την ίδια μέρα είχαμε ανεβάσει ένα άρθρο-δώρο σε όσους γιορτάζουν σήμερα, οπότε φέτος δεν μπορώ να το δημοσιεύσω ξανά. Κι έτσι, αντί για άλλο δώρο, προσφέρω Αστερίξ, διότι, όπως θα θυμάστε ίσως, εδώ και λίγο καιρό έχουμε αρχίσει να παρουσιάζουμε στο ιστολόγιο τις περιπέτειες του Αστερίξ.

Όπως έχω πει, με μια δόση υπερβολής βέβαια, οι 24 τόμοι του Αστερίξ (εννοώ την κοινή δημιουργία του Ρενέ Γκοσινί και του Αλμπέρ Ουντερζό) είναι μια από τις σημαντικότερες προσφορές της Γαλλίας στον παγκόσμιο πολιτισμό μεταπολεμικά. Τουλάχιστον η γενιά μου, που γνώρισε τον Αστερίξ στα φοιτητικά της χρόνια, τον αγάπησε σχεδόν ομόθυμα -και η ανταπόκρισή σας σε αυτές τις δημοσιεύσεις ήταν πολύ θετική, οπότε είχα πει ότι θα αρχίσω να παρουσιάζω στο ιστολόγιο, έναν προς έναν, τους 24 τόμους του Αστερίξ, κάτι που, με μια συχνότητα έναν τόμο κάθε δίμηνο, θα μας πάρει τέσσερα χρόνια.

Ξεκινήσαμε τον Οκτώβριο με μια παρουσίαση της περιπέτειας Αστερίξ στους Βρετανούς και μετά με μια γενική παρουσίαση των πρωταγωνιστών του κόμικς. Τον Δεκέμβριο είχαμε τη δεύτερη περιπέτεια, την Κατοικία των θεών, τον Φλεβάρη είδαμε τον Μάγο (ή Μάντη) και σήμερα έχουμε την τέταρτη περιπέτεια, τον «Αστερίξ στη χώρα των Ελβετών», όπως ήταν ο τίτλος όταν πρωτοεκδόθηκε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ψαρόπουλου, γύρω στο 1978, σε μετάφραση του Αργύρη Χιόνη. Στη σειρά των εκδόσεων Μαμούθ, που είναι αυτή που κυκλοφορεί, ο τίτλος είναι ελαφρώς διαφορετικός («Ο Αστερίξ στους Ελβετούς») και τη μετάφραση την έκανε η Ιρένε Μαραντέι.

Γενικά, θεωρώ καλύτερες τις μεταφράσεις του Ψαρόπουλου, αλλά αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι τις έχω συνηθίσει. Από την άλλη, ο δεύτερος μεταφραστής βρίσκεται σε δύσκολη θέση, διότι ίσως αισθάνεται αναγκασμένος να αποφύγει τα λογοπαικτικά ευρήματα του πρώτου.

Στα κατεβασάδικα του Διαδικτύου βρίσκει κανείς σε ηλεμορφή τον Αστερίξ της έκδοσης Μαμούθ, αλλά, απ’ όσο ξέρω και έψαξα, όχι την έκδοση Ψαρόπουλου. Τις περισσότερες τις βρήκα σε παλαιοπωλείο, αλλά θέλω βοήθεια επειδή το σκανάρισμα δεν είναι το φόρτε μου (κάποιος σκανάριζε τόμους κι άγιασε). Το σημερινό τεύχος μου το έστειλε φίλος και απευθύνω έκκληση σε όσους έχουν τεύχη της σειράς του Ψαρόπουλου, να βοηθήσουν.  Αλλά ο εθελοντής να το δηλώσει στα σχόλια, να μην κάνουν πολλοί την αγγαρεία άδικα -ή να μοιραστεί κάπως.

Λοιπόν, την περιπέτεια «Ο Αστερίξ στη χώρα των Ελβετών» σε έκδοση του Ψαρόπουλου την έχω ανεβάσει σε έναν ιστότοπο, απ’ όπου μπορείτε να τη διαβάσετε ονλάιν -ή να την κατεβάσετε από εδώ.

Θα λεξιλογήσω λοιπόν για τον Αστερίξ στη χώρα των Ελβετων, παρόλο που τα περισσότερα από αυτά που θα πω μπορεί κανείς να τα βρει σε πολλούς αστεριξολογικούς ιστότοπους.

Δυο ποιητές περιγράφουν τον θάνατό τους

Το «Θα πεθάνω ένα πένθιμο του φθινόπωρου δείλι» είναι ένα από τα γνωστότερα ποιήματα του Κώστα Ουράνη (1890-1953), ίσως το γνωστότερο, που απόκτησε μια δεύτερη νεότητα όταν το μελοποίησαν τα Διάφανα Κρίνα.  Βέβαια, ο Ουράνης έχει δυο πολύ γνωστούς στίχους, από άλλα ποιήματα, το «Οι Δον Κιχώτες παν μπροστά κι οι Σάντσοι ακολουθάνε» και κυρίως το  «Αν είναι νάρθει θε ναρθεί αλλιώς θα προσπεράσει», που έχει γίνει παροιμιώδες χωρίς να θυμόμαστε τον ποιητή του, αλλά ως ποίημα το «Θα πεθάνω…» νομίζω ότι είναι γνωστότερο. Φυσικά, κι άλλοι ποιητές έχουν γράψει για τον θάνατό τους και περιγράψει τον θάνατό τους, είναι ένα από τα βασικά θέματα της ποίησης.

Να δούμε το ποίημα:

Θα πεθάνω ένα πένθιμο του φθινόπωρου δείλι
μες την κρύα μου κάμαρα όπως έζησα: μόνος
στη στερνή αγωνία μου τη βροχή θε ν’ ακούω
και τους γνώριμους θόρυβους που σκορπάει ο δρόμος.

Θα πεθάνω ένα πένθιμο του φθινόπωρου δείλι
μέσα σ’ έπιπλα ξένα και σε σκόρπια βιβλία,
θα με βρουν στο κρεβάτι μου, θε να ‘ρθει ο αστυνόμος,
θα με θάψουν σαν άνθρωπο που δεν είχε ιστορία.

Απ’ τους φίλους που παίζαμε πότε πότε χαρτιά,
θα ρωτήσει κανένας τους έτσι απλά: «Τον Ουράνη
μην τον είδε κανείς; Έχει μέρες που χάθηκε…».
Θ’ απαντήσει άλλος παίζοντας: «Μ’ αυτός έχει πεθάνει!».

Μια στιγμή θ’ απομείνουνε τα χαρτιά τους κρατώντας,
θα κουνήσουν περίλυπα και σιγά το κεφάλι
θε να πουν: «Τι ‘ναι ο άνθρωπος! Χθες ακόμα εζούσε…»
και βουβοί στο παιχνίδι τους θα βαλθούνε και πάλι.

Κάποιος θα ‘ναι συνάδελφος στα «ψιλά» που θα γράψei
πως «προώρως απέθανεν ο Ουράνης στην ξένην,
νέος γνωστός στους κύκλους μας, που κάποτε είχε εκδώσει
μια συλλογή ποιήματα πολλά υποσχομένην».

Κι αυτή θα ‘ναι η μόνη του θανάτου μου μνεία.
Στο χωριό μου θα κλάψουνε μόνο οι γέροι γονιοί μου
και θα κάνουν μνημόσυνο με περίσσιους παπάδες,
όπου θα’ ναι όλοι οι φίλοι μου – κι ίσως ίσως οι οχτροί μου.

Θα πεθάνω ένα πένθιμο του φθινόπωρου δείλι
σε μια κάμαρα ξένη, στο πολύβοο Παρίσι·
και μια Κέττυ, θαρρώντας πως την ξέχασα γι’ άλλην,
θα μου γράψει ένα γράμμα – και νεκρό θα με βρίσει…

Ελβετικοί μιναρέδες

Tο κυριακάτικο δημοψήφισμα στην Ελβετία, με το οποίο απαγορεύτηκε να χτίζονται μιναρέδες στα τζαμιά της χώρας σχολιάστηκε στην ελληνική μπλογκόσφαιρα κυρίως με πανηγυρικές ιαχές μια και θεωρήθηκε νίκη του λαού (του ελβετικού λαού εν προκειμένω) ενάντια στην επάρατη παγκοσμιοποίηση. Χρονικά μάλιστα το γεγονός συνέπεσε με την εκλογή του Αντώνη Σαμαρά στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας ύστερα από ψηφοφορία «δημοψηφισματικού» χαρακτήρα, που κι αυτό θεωρήθηκε μεγάλη νίκη του λαού προφανώς.

Δεν ξέρω αν είναι «πιο δημοκρατική» η διαδικασία ανάδειξης του αρχηγού ενός κόμματος όχι απλώς από τα ήδη γραμμένα μέλη αλλά από, πρακτικά, όποιον το επιθυμεί, που είναι πατέντα που τη λάνσαρε στην ελληνική πολιτική ζωή το ΠΑΣΟΚ, το 2004 σαν φάρσα και το 2007 στα σοβαρά, απ’ ό,τι η εκλογή από τα οργανωμένα μέλη, όπως π.χ. είχε κάνει ο Συνασπισμός. Να το πω σαφέστερα: δεν νομίζω να είναι πιο δημοκρατική διαδικασία· και αν το αποτέλεσμα στη ΝΔ ήταν πιο αμφίρροπο, ο τρόπος εκλογής θα άφηνε δυσεπούλωτα τραύματα και περιθώρια για έντονες αμφισβητήσεις, αφού και τώρα υπήρξαν καταγγελίες για «τσιγγάνους», μετανάστες, αριστερούς, ακροδεξιούς, που ψήφισαν συντεταγμένα τον ένα ή τον άλλο υποψήφιο.