Μεσοαπριλιάτικα μεζεδάκια

Μεζεδάκια του Θωμά έχουμε βάλει σε τίτλο άρθρου, μεταπασχαλινά επίσης, οποτε αφού βρισκόμαστε στα μισά του μήνα είπα να πω «μεσοαπριλιάτικα» τα μεζεδάκια μας ετούτης της εβδομάδας.

Να σημειώσω ότι η λέξη «μεσοαπριλιάτικος» δεν γκουγκλίζεται ή μάλλον δεν γκουγκλιζόταν την ώρα που έγραφα αυτό το άρθρο. Σε λίγη ώρα θα την έχει καταγράψει το παντεποπτικό γκουγκλ, αφού βρίσκεται και στον τίτλο της σελιδας, κι έτσι από δω και μπρος θα βγαίνει στις αναζητήσεις -τουλάχιστον στον πληθυντικό του ουδετέρου. Κι έτσι θα πλουτίσει κατά μία ακόμα λέξη η τρισχιλιετής μας γλώσσα, πλησιάζοντας προς τα 5 εκατομμύρια λέξεις που είχε πει ο κ. Αντώνης Κουνάδης ότι τάχα αναγνωρίζει το βιβλίο Γκίνες για την ελληνική γλώσσα, κάτι που δεν ισχύει.

Αυτά είχαν γίνει το 2009, όταν ο κ. Κουνάδης ήταν απλώς μέλος της Ακαδημίας Αθηνών ενώ φέτος είναι πρόεδρός της (για ένα χρόνο). Μάλιστα, την περασμένη εβδομάδα ο κ. Κουνάδης έδωσε συνέντευξη στην Καθημερινή όπου, αναπόφευκτα, επανέλαβε τις απόψεις για την υποτιθέμενη «φθίνουσα πορεία» της γλώσσας:

– Το Σύνταγμα του 1975 που αφήρεσε την ασπίδα προστασίας της γλώσσας που παρείχε το Σύνταγμα του 1952 επέτρεψε την περιβόητη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1976, η οποία κατάφερε το πρώτο καίριο πλήγμα κατά της γλώσσας μας με την κατάργηση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών από το πρωτότυπο. Το 1982 ακολούθησε δεύτερο πλήγμα με την κατάργηση του πολυτονικού συστήματος γραφής που συνοδεύθηκε αργότερα με άλλα κατά της γλώσσας μέτρα, τα οποία οδήγησαν στο σημερινό επίπεδο λεξιπενίας, αδυναμίας εκφράσεως και σκέψεως της νεολαίας που χρησιμοποιεί στο λεξιλόγιό της περίπου 800 λέξεις. Οσο πτωχότερο το λεξιλόγιο τόσο πτωχότερη η σκέψη, διότι σκεπτόμεθα μέσω των λέξεων. Είναι συνήθεις οι βαρβαρισμοί, οι σολοικισμοί, η παραμορφωτική εκφορά λόγου, που ακούμε ακόμη και από παρουσιαστές ειδήσεων ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών. Η Ελληνική Γλωσσική Κληρονομιά διοργάνωσε μεγάλες εκδηλώσεις για την προστασία της ελληνικής, επιτυγχάνοντας την ανάσχεση της φθίνουσας πορείας της και ακολούθως την αύξηση των ωρών διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών, τα οποία δυστυχώς εντάχθηκαν πρόσφατα στα προαιρετικά μαθήματα!

Παραθέτω ολόκληρο το σχετικό απόσπασμα της συνέντευξης. Ο κ. Κουνάδης είναι επιστήμονας, ωστόσο δεν τεκμηριώνει τον ισχυρισμό του, ότι οι νέοι σήμερα χρησιμοποιούν στο λεξιλόγιό τους 800 περίπου λέξεις. Βέβαια δεν είναι ο μόνος που επαναλαμβάνει αυτόν τον ατεκμηρίωτο ισχυρισμό και μαλιστα είναι και κάπως γενναιόδωρος, αφού η συνήθης ταρίφα των πλασιέδων της λεξιπενίας είναι οι 500 λέξεις: τόσες υποτίθεται ότι έχει το λεξιλόγιο των νέων!

Πειστική απάντηση σε αυτόν τον αβάσιμο ισχυρισμό έχουν δώσει πολλοί γλωσσολόγοι (ο κ. Κουνάδης είναι πολιτικός μηχανικός) αλλά θα περιοριστώ σε έναν, εγνωσμένης άλλωστε συντηρητικότητας, τον Γ. Μπαμπινιώτη. Έχει γράψει λοιπόν ο Μπαμπινιώτης: Ο νέος που κατηγορούμε για τις 500 λέξεις δεν είναι ο ίδιος αυτός που γράφει μια κανονική έκθεση στο σχολείο, που συναγωνίζεται χιλιάδες άλλων νέων στις εισαγωγικές εξετάσεις ή που εξετάζεται προφορικά σε διάφορα αντικείμενα, χρησιμοποιώντας πολύ περισσότερες, μερικές χιλιάδες εναλλασσομένων λέξεων;

Μερικές χιλιάδες λοιπόν, όχι 500 ή 800.

* Αν έχετε απορία για την συνταγματική «προστασία» της γλώσσας που αναφέρει ο κ. Κουνάδης, πράγματι το Συνταγμα του 1952 περιλάμβανε το άρθρο 107, το οποίο άλλωστε ήταν απαράλλαχτο (και στην αρίθμηση και στο περιεχόμενο) με το αντίστοιχο άρθρο του Συντάγματος του 1911, και είχε ως εξής: «Επίσημος γλώσσα του Κράτους είναι εκείνη, εις την οποίαν συντάσσονται το πολίτευμα και της ελληνικής νομοθεσίας τα κείμενα·πάσα προς παραφθοράν ταύτης επέμβασις απαγορεύεται».

Βέβαια, ένας τέτοιος κυκλικός ορισμός δεν ξέρω πόση «προστασία» παρέχει, αφού η αλλαγή της γλωσσικής μορφής στην οποία συντάσσεται η νομοθεσία αυτομάτως θα επέφερε και αλλαγή της «επίσημης γλωσσικής μορφής», αλλά κρινοντας από ορισμένες πρόσφατες αποφάσεις του ΣτΕ μάλλον πρέπει να χαιρετίσουμε τον συνταγματικό νομοθέτη του 1975 που μερίμνησε για την κατάργηση του παρωχημένου αυτού άρθρου.

* Προσέξτε ότι αιδημόνως ο κ. Κουνάδης παρέλειψε να αναφερθεί στο «Σύνταγμα» του 1968, στο οποίο ορκίστηκε όταν ανέλαβε, περί το 1970, διορισμενος πρόεδρος του ΣΕΓΑΣ, ένα αξίωμα που λείπει αλλωστε από το βιογραφικό του στην εφημερίδα.

Ασφαλιστικά μεζεδάκια

Το σημερινό άρθρο γράφεται στο τέλος της λαμπροβδομάδας, ενώ στη Βουλή συζητιέται το ασφαλιστικό-φορολογικό νομοσχέδιο και ενώ έχει κηρυχθεί απεργία στα μέσα ενημέρωσης, αλλά και στα περισσότερα μέσα συγκοινωνίας και ενώ περιμένουμε τη Δευτέρα το κρίσιμο Γιούρογκρουπ που ίσως καθορίσει τις επόμενες εξελίξεις.

Κατά συνέπεια, θα μπορούσαμε να ονομάσουμε τα σημερινά μας μεζεδάκια: λαμπροβδομαδιάτικα, μεταπασχαλινά, απεργιακά, ευρωομαδικά, γιουρογκρουπικά (!) ή και του Θωμά. Μερικές από αυτές τις ονομασίες τις έχω χρησιμοποιήσει παλιότερα, άλλες τις αφήνω για επόμενη φορά -τελικά διάλεξα το «ασφαλιστικά», αφού η συζήτηση στη Βουλή θα κυριαρχήσει τούτο το Σαββατοκύριακο.

Δεν αποκλείεται καθόλου η συζήτηση στη Βουλή να παράξει (σικ, ρε) και κάμποσα φρέσκα μεζεδάκια, αλλά αυτά θα τα δούμε την επόμενη βδομάδα. Πάντως, συζήτηση στη Βουλή έγινε και χτες, και είδα κάπου ότι ο Κ. Ζουράρις χρησιμοποίησε, πιθανώς χαριτολογώντας, τον όρο «υποδεεστερότερος» -που, αν όντως ειπώθηκε, είναι πολύ χειροτερότερο από το «καλυτερότερος».

* Και ξεκινάμε με μια μεγα-γκάφα του Μέγκα, που την σχολίασε χαιρέκακα και ο Δημήτρης Ψαρράς στην Εφ.Συν. πριν από μερικές μέρες. Το Μέγκα πρόβαλε, το Μεγάλο Σάββατο, ενδιαφέρουσα αποκλειστική συνέντευξη με τον Ράινερ Ες, τον εγγονό του Ρούντολφ Ες, του διοικητή του Αουσβιτς.

Μόνο που το «μεγάλο κανάλι» μπέρδεψε τον Ρούντολφ Ες του Αουσβιτς (Rudolf Höss, 1901-1947) με τον στενό συνεργάτη του Χίτλερ Ρούντολφ Ες (Rudolf Hess, 1894-1987), και συνόδεψε τη συνέντευξη του εγγονού του πρώτου Ες με φωτογραφικό υλικό  που αναφερόταν στον δεύτερο Ες!

Η Ακαδημία Αθηνών αδειάζει τον κ. Αντ. Κουνάδη

Η τύχη ή ο κακός προγραμματισμός τα έφερε έτσι που το σημερινό άρθρο να αναφέρεται σε συγγενικό θέμα με το χτεσινό, αλλά ελπίζω να με συγχωρήσετε. Ελπίζω επίσης ότι δεν θα σας κουράσει μια μακροσκελής αλλά ίσως όχι περιττή εισαγωγή πριν μπούμε στο κυρίως θέμα. Οι παλιοί φίλοι του ιστολογίου θα τα ξέρουν αυτά, αλλά για τους νεότερους δεν βλάφτει μια σύντομη εξιστόρηση.

Το ιστολόγιο μόλις συμπλήρωνε δυο μήνες ζωής όταν, στα μέσα Απριλίου 2009, δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία ρεπορτάζ από μια εκδήλωση της Ακαδημίας Αθηνών, στην οποία αναφερόταν ότι ο ομιλητής, ο ακαδημαϊκός κ. Αντώνης Κουνάδης, σε ομιλία του για την ελληνική γλώσσα είχε αναφέρει ότι σύμφωνα με το βιβλίο Γκίνες, η ελληνική γλώσσα περιέχει 5 εκατομμύρια λέξεις (εδώ μπορείτε να δείτε εκείνο το παλιό άρθρο). Φυσικά επρόκειτο για εξωφρενικό ισχυρισμό που δεν έχει καμιά σχέση με την πραγματικότητα και, το χειρότερο, η ομιλία περιείχε κι άλλες αυθεντικές κοτσάνες, όπως ότι ο Μπιλ Γκέιτς είχε χαρακτηρίσει την ελληνική γλώσσα «γλώσσα των προηγμένων υπολογιστών» και άλλες τέτοιες λερναιότητες,

Για όσους δεν τον γνωρίζουν, ο κ. Αντώνης Κουνάδης, γεννημένος το 1937 θαρρώ, στα νιάτα του ήταν δισκοβόλος και μάλιστα πολύ καλός· είχε πάρει χρυσά μετάλλια σε πανελλήνιους και βαλκανικούς αγώνες και για μια περίοδο είχε την πέμπτη επίδοση στον κόσμο. Διετέλεσε και πρόεδρος του ΣΕΓΑΣ επί δικτατορίας, από τον Φεβρουάριο του 1973 έως το 1974. Αργότερα έγινε καθηγητής στη σχολή Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ και μετά ακαδημαϊκός, από το 1999, στην τάξη των Θετικών Επιστημών (Εφηρμοσμένων Θετικών Επιστημών: Στατικής- Δυναμικής, Ανάλυσης- Έρευνας των Τεχνικών Κατασκευών). Αναμφισβήτητα πλούσια και ζηλευτή σταδιοδρομία· θα συμφωνήσετε όμως μαζί μου, πιστεύω, ότι δεν φαίνεται να έχει μεγάλη σχέση με τη γλώσσα και τη γλωσσολογία.

Με τη γλώσσα βέβαια, συμβαίνει αυτό το παράδοξο, να θεωρείται ευρέως ότι, επειδή όλοι τη μιλάμε, δεν υπάρχουν ειδικοί. Αν  εγώ βγω και κάνω διάλεξη περί νανοτεχνολογίας ή κβαντομηχανικής, θα με πάρουν -και δικαίως- με τις πέτρες, όμως ο κάθε μηχανικός, ψυχίατρος, μουσικοσυνθέτης, δημοσιογράφος ή ταξιτζής θεωρεί πως έχει το ελεύθερο να ξεστομίζει θέσφατα για τον πλούτο της Τρισχιλιετούς όπου και όπως τού βουληθεί. Αλλά με έναν ακαδημαϊκό το θέμα κάπως σοβαρεύει. Κι έτσι, πάνω στη συζήτηση ρίχτηκε η ιδέα να γράψουμε ένα γράμμα στην Ακαδημία, επισημαίνοντας ότι τέτοιες εξωφρενικές τοποθετήσεις ακαδημαϊκών υποβιβάζουν το κύρος της. Αμ’ έπος αμ’ έργον, η επιστολή γράφτηκε, συγκέντρωσε μέσα σε λίγες μέρες καμιά σαρανταριά υπογραφές (το ιστολόγιο τότε δεν είχε τόσο πλατύ κύκλο αναγνωστών, σήμερα θα μαζεύαμε περισσότερες) και στάλθηκε. Ακριβέστερα, γράφτηκαν δύο επιστολές, μία προς την Ακαδημία Αθηνών και μια άλλη, με κάπως διαφορετική διατύπωση, προς την Ελευθεροτυπία.

Τις επιστολές μπορείτε να τις δείτε εδώ, και εδώ να δείτε τι τελικά δημοσίευσε η Ελευθεροτυπία. Αντιγράφω την καταληκτική παράγραφο: Μείνετε βέβαιοι ότι το πάθος με τον οποίο αντιτασσόμαστε στη διάδοση αυτών των μύθων οφείλεται στο ότι λατρεύουμε την ελληνική γλώσσα και την ιστορία της και θεωρούμε ότι είναι ντροπή κάποιοι, με εσκεμμένα ψέματα, να δημιουργούν την εντύπωση ενός κομπλεξικού επαρχιωτισμού. Δεν αγανακτούμε με όσους πιστεύουν τέτοιες μυθοπλασίες ή με όσους ανύποπτους τις αναμεταδίδουν, αλλά με εκείνους που συνειδητά και κατ’ επάγγελμα χαλκεύουν τέτοιες ειδήσεις. Δεν περιμέναμε ότι οι ανυπόστατοι αυτοί μύθοι θα επαναλαμβάνονταν στο χώρο της Ακαδημίας και με την επιστολή μας αυτή ευελπιστούμε ότι η Ακαδημία Αθηνών θα διαχωρίσει τη θέση της.

Η Ακαδημία δεν αντέδρασε επίσημα, βέβαια, αλλά ακολούθησαν επιστολές στις εφημερίδες από φίλους του κ. Κουνάδη, όπως ο κ. Θ. Ανδρεάκος, καθηγητής ΤΕΙ (και υποψήφιος βουλευτής Πειραιώς με το ΛΑΟΣ), ο οποίος μάλιστα φρόντισε να στείλει επιστολή και στο Βήμα (τότε έβγαινε και καθημερινά), στην οποία πληροφορούσε το πανελλήνιο για την ύπαρξη “μιας ομάδας που διακηρύσσει ότι είναι λάτρις της ελληνικής γλώσσας, ενώ κάνει το παν για να τη διασύρει και να τη μειώσει διεθνώς”. Ο ίδιος ο κ. Κουνάδης δεν απάντησε στις πολύ συγκεκριμένες προτροπές μας να τεκμηριώσει τα λεγόμενά του, αλλά φρόντισε να στείλει επιστολή στην Καθημερινή όπου απαντούσε άλλα αντί άλλων, παραποιώντας την άποψη του περίφημου κλασικού φιλολόγου Ντιλς.  Με τον Νίκο Λίγγρη στείλαμε μια σύντομη απαντητική επιστολή, όπου είπαμε ότι μόνο ο βαρόνος Μιγχάουζεν θα συμφωνούσε με τον κ. Κουνάδη.

Σχόλια για μια εκδήλωση και για μια συνέντευξη

Παραδέχομαι πως ο τίτλος του σημερινού μου άρθρου δεν είναι καθόλου πρωτότυπος ή τραβηχτικός, έχει όμως το πλεονέκτημα της σαφήνειας, αφού αυτό ακριβώς είναι το περιεχόμενο του άρθρου. Η εκδήλωση είναι ένα τριήμερο συνέδριο (αλλά δεν λέγεται έτσι) με τίτλο «Η ελληνική γλώσσα, χθες, σήμερα, αύριο», που διοργανώνεται στην Ακαδημία Αθηνών στις 8-10 Μαρτίου, δηλαδή από μεθαύριο. Διοργανωτές είναι το συντηρητικό πνευματικό σωματείο «Ελληνική Γλωσσική Κληρονομία» και η ΚΕΔΕ-ΕΝΠΕ (Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας και Ένωση Περιφερειών, αντίστοιχα). Αν απορείτε για τη σχέση της τοπικής αυτοδιοίκησης με τη γλώσσα, η απάντηση είναι ότι οι δυο φορείς ανέλαβαν συνδιοργανωτές με τον παρά τους, αφού είναι χορηγοί της εκδήλωσης -πράγμα που δείχνει ότι ακόμα και στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, ο δημόσιος κορβανάς απλόχερα μοιράζει λεφτά όταν πρόκειται για καλό σκοπό.

Το πρόγραμμα της εκδήλωσης το έχω ανεβάσει εδώ (περιέργως δεν το βρήκα ονλάιν) και αν το διαβάσετε, προσπερνώντας κάτι περίεργα σκουληκάκια που είναι πάνω από μερικά φωνήεντα, θα δείτε ότι συμμετέχουν αρκετοί επιφανείς καθηγητές, μέλη της Ακαδημίας, διανοούμενοι, αρκετοί ξένοι προσκεκλημένοι κτλ. Υπάρχει όμως κάτι το περίεργο: από τους 15 Έλληνες ομιλητές, γλωσσολόγος είναι ένας μόνο, ο Χ. Χαραλαμπάκης. Και, παρόλο που πρόκειται για επιστήμονα εγνωσμένης αξίας και αξιοσημείωτης νηφαλιότητας, η εκδήλωση δεν παύει να είναι ετεροβαρής. Το «ένας αλλά λέων» δεν ισχύει στα επιστημονικά συνέδρια -φανταστείτε συνέδριο Ιατρικής με έναν γιατρό, συνέδριο Μαθηματικών με έναν μαθηματικό, έστω ημερίδα για την οικονομική κρίση με έναν οικονομολόγο μόνο στους 15 ομιλητές!

Ομολογώ ότι όταν βλέπω τον γνωστό μας ακαδημαϊκό Αντ. Κουνάδη να απευθύνει εναρκτήριο χαιρετισμό με πιάνει ανησυχία -αναρωτιέμαι αν θα επαναλάβει τις τερατολογίες που είχε αναφέρει σε ομιλία του στην Ακαδημία πριν από τέσσερα χρόνια, ότι η ελληνική γλώσσα έχει 5 εκατομμύρια λέξεις και ότι αυτό πιστοποιείται από το βιβλίο Γκίνες. Βέβαια, ευτυχώς η ομιλία του κ. Κουνάδη είναι δεκάλεπτη, οπότε το όποιο κακό θα είναι μικρό, αλλά πολύ μεγαλύτερη ανησυχία μού προκαλεί το δελτίο τύπου της εκδήλωσης, στο οποίο απαντιούνται προκαταβολικά τα ερωτήματα τα οποία υποτίθεται ότι θα έπρεπε να απαντήσει η εκδήλωση: Η διαφύλαξη του ύψιστου αγαθού της πολιτιστικής κληρονομιάς μας, της ελληνικής γλώσσας, είναι εθνική υπόθεση που αφορά όλους μας, ιδιαίτερα μάλιστα μετά τα συνεχιζόμενα πλήγματα που αυτή ακόμα και σήμερα δέχεται με τις γνωστές επιπτώσεις τους στην αυξανόμενη λεξιπενία και την αδυναμία εκφράσεως της νέας γενιάς. Και ενώ όλα αυτά συμβαίνουν στη χώρα μας, η αξία και η σημασία της διδασκαλίας της Ελληνικής (Αρχαίας και Νέας) έχει αναγνωρισθεί από το Ευρωκοινοβούλιο αλλά και διεθνώς. Αυτό που μόλις διαβάσατε δεν είναι θέμα για έκθεση στις Πανελλήνιες, δεν είναι ανάρτηση ελληνοκεντρικού ιστολογίου, είναι δελτίο τύπου εκδήλωσης που την πληρώνουμε εγώ κι εσείς και που φιλοδοξεί να διερευνήσει το παρόν και το μέλλον της ελληνικής γλώσσας, προεξοφλώντας ότι όχι απλώς υπάρχει λεξιπενία, αλλά είναι και αυξανόμενη, θεωρώντας δεδομένη την αδυναμία «εκφράσεως» της νέας γενιάς! Κοντά σ’ αυτά, βλέπω ισχυρισμούς που φοβάμαι ότι αποτελούν μύθους (πότε το Ευρωκοινοβούλιο αναγνώρισε τη σημασία της διδασκαλίας τηε ελληνικής; Μήπως εννοούν τους βάσκους ευρωβουλευτές; )

Τέλος πάντων, για την εκδήλωση δεν έχω να πω περισσότερα. Από περιέργεια θα πήγαινα αν ήμουν στην Ελλάδα, για να μεταφέρω εδώ εντυπώσεις. Καθώς λείπω αυτές τις μέρες, θα αρκεστώ στο βίντεο που είπε ότι θα τραβήξει ένα παρανοϊκό ελληνοκεντρικό ιστολόγιο που υιοθέτησε με ιαχές ενθουσιασμού την εκδήλωση.

Ωστόσο, θα σχολιάσω τη συνέντευξη που έδωσε ο πρόεδρος του σωματείου που (συν)διοργανώνει την εκδήλωση, ο κ. Βασίλης Φίλιας, στον ηλεσταθμό Focus TV. Όχι όλη τη συνέντευξη, βέβαια, αφού διαρκεί λίγο πάνω από μισή ώρα -αν την απομαγνητοφωνούσα θα έπιανε σελίδες επί σελίδων- αλλά κάποια επιλεγμένα σημεία της. Η συνέντευξη, που δόθηκε στη δημοσιογράφο Φαίη Μαυραγάνη, χωρίζεται σε τρία μέρη (1, 2, και 3 επάνω αριστερά από την οθονίτσα που βλέπετε εδώ). Οπότε, προχωράμε σε ποδοσφαιρική περιγραφή, δηλαδή σχολιάζω αυτά που κρίνω αξιοπρόσεκτα. Να πω πριν ξεκινήσω ότι η κυρία Φαίη είναι καλή και χρυσή, αλλά μου φάνηκε εντελώς ακατάλληλη για συνεντεύξεις με θέμα τη γλώσσα. Το λιβάνισμα του ομιλητή δεν καλύπτει την έλλειψη γνώσεων και επαφής με το θέμα. Ο κ. Φίλιας, από την άλλη, μιλάει με άνεση και ευφράδεια, όσο κι αν η υπερβολική άνεση τον κάνει μερικές φορές να απλώνεται σε παρεκβάσεις, να ξεστρατίζει πολύ και τελικά να χάνει τον ειρμό -αυτό δεν με πειράζει, αλλά διαφωνώ με πολλές από τις απόψεις του και πιστεύω ότι διέπραξε ένα βαρύ δεοντολογικό σφάλμα (βοηθούμενος από την παρουσιάστρια).

Μεζεδάκια χωρίς γλουτένη

Ότι κάθε Σάββατο το κατάστημα σερβίρει μεζεδάκια, είναι πια γνωστό -αλλά γιατί σήμερα είναι χωρίς γλουτένη; Για την απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα θα πρέπει να κάνετε υπομονή ίσαμε το τέλος του γεύματος.

Ξεκινάμε όμως με τα ορντέβρ. Στις δηλώσεις του μετά τη συνάντηση Σαμαρά-Γιουνκέρ τις προάλλες, ο Έλληνας πρωθυπουργός είπε ότι μίλησε στον πρόεδρο του Γιούρογκρουπ: «για τις νέες προσπάθειες, σοβαρές προσπάθειες, αποφασισμένες προσπάθειες, να συλλάβουμε τη φοροδιαφυγή». Αποφασισμένες προσπάθειες; Και είναι τάχα αποφασιστικός να πετύχει τους στόχους του; Εννοώ ότι εγώ θα έλεγα «αποφασιστικές προσπάθειες» -ωστόσο, βλέπω ότι και το «αποφασισμένη προσπάθεια» χρησιμοποιείται, οπότε το αφήνω στην κρίση σας αν είναι φάλτσο ή όχι.

Η ελληνικούρα της εβδομάδας, από τον Ηλία Μαγκλίνη στην Καθημερινή. «Διατηρεί ως το τέλος την αξιοπρέπειά του ως ανήρ και την ακεραιότητά του ως βετεράνος πολεμιστής». Μόλις διάβασα το «ως ανήρ» αισθάνθηκα ένα τρισχιλιετές ρίγος -βλέπετε, αν έλεγε «άνδρας» θα του έπεφτε η μύτη. Ωστόσο, ένας ψείρας θα πρόσεχε ότι το «ως» θέλει ομοιόπτωτη σύνταξη, κι επειδή το «του» είναι σε γενική πτώση η φράση θα έπρεπε να είναι: «διατηρεί την αξιοπρέπειά του ως ανδρός και την ακεραιότητά του ως βετεράνου πολεμιστή». Ή όχι;

Μιλώντας για το «ως», ξέρουμε ότι πολλοί ευπρεπιστές αποστρέφονται ενστικτωδώς το «σαν», και παβλοφικά το μετατρέπουν σε «ως». Ακραίο παράδειγμα (που συνδυάζει ευπρεπισμό με αγραμματοσύνη) είναι το «σαν να» που κάποιοι το μεταφράζουν σε «ως να». Τελευταίο παράδειγμα, από ανακοίνωση της Χρυσής Αυγής στη Μεσσηνία, όπου απαιτεί να μετατεθούν από τον Μελιγαλά όσοι αστυνομικοί είναι «φοβισμένα ανθρωπάκια και λειτουργούν ως να ευρίσκονται στο αμπέλι τους». Βέβαια, θα μου πείτε -και με το δίκιο σας- ότι η μεγάλη ανορθογραφία στο κείμενο δεν είναι το «ως να», είναι ότι η ΧΑ συγκροτεί τάγματα εφόδου και δηλώνει την πρόθεσή της να υποκαταστήσει την επίσημη Αστυνομία, πράγμα που ίσως και να είναι σοβαρός λόγος για να κινηθούν οι διαδικασίες προκειμένου να τεθεί εκτός νόμου η συμμορία.

Ο κ. Κουνάδης ξαναχτυπά!

Οι τακτικοί θαμώνες του ιστολογίου θα θυμούνται τον ακαδημαϊκό κ. Αντώνη Κουνάδη. Μια δική του ομιλία σε επίσημη εκδήλωση της Ακαδημίας Αθηνών, που περιείχε διάφορες εξωφρενικές απόψεις περί γλώσσας (θυμίζουμε ότι ο κ. Κουνάδης δεν έχει καμιά σχέση ως επιστήμονας με τη γλωσσολογία), είχε δώσει το έναυσμα για μια σειρά από άρθρα στο ιστολόγιό μας, για συλλογή υπογραφών, για αποστολή επιστολών σε εφημερίδες και για ολόκληρο επιστολοπόλεμο με υποστηρικτές του κ. Κουνάδη.

Πρόσφατα, ο κ. Κουνάδης έστειλε μια ακόμα επιστολή, στην Καθημερινή, με θέμα την ελληνική γλώσσα. Την επιστολή μπορείτε να τη διαβάσετε ολόκληρην εδώ, αλλά προς το παρόν θα απομονώσω μια φράση μόνο. Διεκτραγωδώντας τη δήθεν φθίνουσα πορεία της γλώσσας μας, ο κ. Κουνάδης γράφει: Χαρακτηριστική είναι η δήλωση στο περιοδικό «Πλάτων» το 1986 ενός από τους φανατικούς δημοτικιστές, του αείμνηστου Ιωάννη Κακριδή: «η ελληνική γλώσσα αργοπεθαίνει, της λείπει το οξυγόνο και μόνο όποιοι γνωρίζουν Αρχαία Ελληνικά μπορούν να χρησιμοποιούν σωστά τη Νεοελληνική δημοτική».

Μερικά μεταπασχαλινά μεζεδάκια

Πολύ καιρό έχω να παρουσιάσω μεζεδάκια, δηλαδή ανάμικτα μαργαριτάρια, κοτσάνες και ό,τι άλλο έχω μαζέψει από τα έντυπα και το Διαδίκτυο των τελευταίων ημερών –ίσως επειδή ήταν Σαρακοστή (και τα μεζεδάκια σπανίως είναι νηστήσιμα). Τέλος πάντων, το πιάτο γέμισε με μεταπασχαλινά δείγματα και σας το σερβίρω.

* Ξεκινάω με ένα ολόφρεσκο, που δεν είναι δα και σοβαρό λάθος, λαθάκι ίσως, ασήμαντο, αλλά έχει κάποιο ενδιαφέρον. Διαβάζω στο Βήμα τη Λώρη Κέζα που γράφει για την παραίτηση του συγγραφέα Γιάννη Ξανθούλη από την Εταιρεία Συγγραφέων:

Ο Ξανθούλης με την ανακοίνωσή του παραιτείται από την Εταιρεία Συγγραφέων: δεν θέλει να συναγελάζεται μετριότητες που έχουν πιάσει τα πόστα, σε επιτροπές, σε έντυπα, σε δημόσιους οργανισμούς και παριστάνουν τους λογοτέχνες χωρίς ποτέ να έχουν παράξει λογοτεχνία.

Ποιο είναι το λαθάκι; Όχι πάντως το «παράξει λογοτεχνία» που εγώ το επιδοκιμάζω αν και δεν το χρησιμοποιώ (και εδώ ίσως θα έβαζα άλλο ρήμα). Όμως, το συναγελάζομαι την θέλει την πρόθεσή του, δεν είναι όπως το συναναστρέφομαι. Συναναστρέφομαι διάσημους, συγχρωτίζομαι με κάθε λογής ανθρώπους, συναγελάζομαι με μετριότητες. Τέλος πάντων, ίσως είμαι ψείρας.

* Πάμε παρακάτω, πάλι στο Βήμα, αλλά και στο in.gr, και σε ένα σωρό ιστολόγια (διότι, το έχω ξαναπεί, ο ένας αντιγράφει τον άλλο ανεξέταστα, όπως οι στραβοί στον Άδη). Ήρθαν στα χέρια δυο αστυνομικοί για ένα διαδικαστικό θέμα, και: Αξιωματικοί της Αστυνομίας απέδιδαν το περιστατικό σε «υπερβάλλων ζήλο» και στο «νεαρό της ηλικίας» των δυο εμπλεκομένων αστυνομικών. Ο Μποστ τα έγραφε αυτά, αλλά για να γελάμε.
* Το σύννεφο ηφαιστειακής στάχτης που σκέπασε όλη την Ευρώπη φαίνεται πως σκορπίστηκε, αλλά για όσο διάστημα απασχολούσε την επικαιρότητα, οι δημοσιογράφοι, μου λέει ο φίλος μου ο Κωστής που ακούει πολύ ραδιόφωνο, την αποκαλούσαν «τέφρα» ή και, ακόμα πιο επίσημα «σποδό». Μάλιστα, στις 19 Απριλίου γύρω στις 8:30 το πρωί, ένας φιλοξενούμενος του ραδιοφωνικού Σκάι, καθηγητής γεωλογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, κατέθεσε την επιστημονική του άποψη για την «σπονδό» από το ηφαίστειο της Ιρλανδίας. Προφανώς εννοούσε τη σποδό από ηφαίστειο της Ισλανδίας, σημειώνει… άσπονδος ο φίλος μου.

* Η γνωστή έρευνα για τα γκρίκλις που είχε γίνει σε γυμνάσια της Δυτικής Μακεδονίας πέρυσι, κάνει το γύρο των εντύπων και κάθε φορά δημοσιεύεται με ολοένα και πιο κινδυνολογικά σχόλια. Τελευταία εμφάνιση στα Νέα, όπου κινδυνολογούν διάφοροι, μεταξύ των οποίων και κάποιος ερευνητής της Ακαδημίας, που μπερδεύει τα γκρίκλις με τις ξενόγλωσσες επιγραφές. Κι έτσι, με αφορμή το κατάστημα Attica, λέει:

«Είναι σπάνιο σε ευρωπαϊκή χώρα το όνομα καταστήματος και πόσω μάλλον του μεγαλύτερου εμπορικού της χώρας να είναι γραμμένο με λατινικούς χαρακτήρες. Κάτι τέτοιο αποτελεί ελληνική ιδιαιτερότητα».

Σοβαρά; Μα, ωγαθέ, σε όλες τις δυτικοευρωπαϊκές χώρες τα ονόματα των καταστημάτων είναι γραμμένα, φυσικά, με λατινικούς χαρακτήρες. Στο κυριλλικό ήθελες να γράφονται οι πινακίδες του Λονδίνου και της Ρώμης ή στα ελληνικά; Κάτι άλλο ήθελες να πεις, τι ακριβώς κανείς δεν ξέρει, αλλά δεν σου βγήκε. Κατά τα άλλα, μας πειράζουν τα γκρίκλις, ίσως επειδή στα γκρίκλις δεν μπορούμε να βάλουμε το αριστοκρατικό ωμέγα στο «πόσο μάλλον» και να το κάνουμε «πόσω»!

* Μεζεδάκια χωρίς Χρίστο Μιχαηλίδη είναι σκορδαλιά χωρίς σκόρδο. Από το χτεσινό φύλλο, μιλάει για τη δολοφονία του ρατσιστή νοτιοαφρικανού πολιτικού Eugene Terre’Blanche. Ο Μιχαηλίδης τον γράφει Γιουτζίν Τέρε Μπλανς· εγώ νομίζω πως Τερμπλάνς προφέρεται, αλά γαλλικά (άλλωστε το σόι του καταγόταν από Γάλλο ουγενότο μετανάστη), αλλά μπορεί να κάνω εγώ λάθος, άλλωστε ο Μιχαηλίδης είναι από εκείνα τα μέρη, κάτι παραπάνω θα ξέρει. Δεν επιμένω, όμως πιο κάτω διαβάζω, για τη διαδικασία μεταβίβασης της εξουσίας στους μαύρους:

ΕΥΤΥΧΩΣ, υπήρχε τότε, μαζί με τον ρεαλιστή και σώφρονα Ντε Κλερκ και ένας πιο νέος σε ηλικία, πιο σοφός μετά τα τόσα χρόνια στη φυλακή και πιο οραματιστής ο Νέλσον Μαντέλα, που δεν άφησε τη χώρα του να γλιστρήσει στον εμφύλιο σπαραγμό και έπεισε τους δικαίως εξοργισμένους μαύρους συμπολίτες του να προτιμήσουν τη συμφιλίωση και τη συγχώρεση παρά την εκδίκηση και το μίσος.

Ώστε ο Μαντέλα ήταν «πιο νέος σε ηλικία» από τον Ντε Κλερκ; Κι όμως, στη Βικιπαίδεια βρίσκω ότι ο Μαντέλα είναι γεννημένος το 1918 και ο Ντε Κλερκ το 1936. Δεκαοχτώ χρόνια είναι αυτά, κυρ Χρίστο μας, δεν είναι παίξε γέλασε!

* Ο ορθογράφος του Word κάνει περίεργα πράγματα μερικές φορές. Αν γράψετε «κυανίδια» θα το θεωρήσει λάθος, μια και δεν «ξέρει» αυτή τη λέξη, αν όμως του ζητήσετε να σας υποδείξει διόρθωση θα σας προτείνει «κουνάδια». Και ρωτάω, τι είναι τα κουνάδια; Εσείς τα ξέρετε;

Ύστερα από αναζήτηση σε διάφορα λεξικά, βρίσκω ότι κουνάδι είναι αφενός άλλη λέξη για το κουνάβι και αφετέρου άλλη λέξη για το κουνέλι. Μια φίλη μού είπε ότι στην Αντίπαρο κάποιος εστιάτορας λέει πράγματι κουνάδι (ακριβέστερα, κναδ) το κουνέλι που σερβίρει. Τι να πω, φταίει που ζω μακριά από τη φύση και τα κυανίδια μου είναι  πιο οικεία από τα κουνάδια.

* Και μια και το έφερε η κουβέντα: έχει περάσει ένας ολόκληρος χρόνος και ακόμα είκοσι μέρες, από τότε που έδωσε ο ακαδημαϊκός κ. Κουνάδης εκείνη την περίφημη διάλεξη στην οποία ισχυρίστηκε ψευδώς ότι το βιβλίο Γκίνες θεωρεί πλουσιότερη γλώσσα την ελληνική με 5 εκατομμύρια λέξεις, και ακόμα να δημοσιοποιηθεί το κείμενο της διάλεξης.

Ακόμα και με την… ιλιγγιώδη ταχύτητα με την οποία λειτουργεί η Ακαδημία, σαν πολύ δεν καθυστέρησε; Λέτε να οφείλεται η καθυστέρηση στην αγωνιώδη (και άκαρπη) προσπάθεια να βρεθεί κάποια τεκμηρίωση για τα λεγόμενα του κ. Κ. και να συμμαζευτούν κάπως τα ασυμμάζευτα;

Πάντως, την Κυριακή που μας έρχεται, στις 25 του μήνα, γίνεται στον Παρνασσό μεγάλη εκδήλωση, ημερίδα θαρρώ, του συλλόγου Ελληνική Γλωσσική Κληρονομία (προσοχή: όχι κληρονομιά), με θέμα «Η διαχρονικότητα της ελληνικής γλώσσας». Αν ήμουν στην Αθήνα, θα πήγαινα (φορώντας μάσκα ή μπούρκα) για να δω αν θα συνεχίσουν να εκτοξεύουν λερναίους μύθους ή αν επιτέλους θα πουν σοβαρά πράγματα. Επειδή όμως είμαι εκτός Αθηνών, αν τυχόν και περάσετε από εκεί, ζητήστε από τον κ. Κουνάδη, που είναι ένας από τους ομιλητές, να σας δώσει το αντίτυπο του Γκίνες που λέει για τα 5 εκατομμύρια λέξεις.

Απόηχοι του Λερναίου -στην Κύπρο αλλά και στην Αυγή

Συνήθως το Λερναίο κείμενο κυκλοφορεί με μαζικά ηλεμηνύματα ή αναπαράγεται σε ιστολόγια· πότε-πότε, κάποιος δημοσιογράφος δείχνεται αρκετά εύπιστος και το φιλοξενεί στη στήλη του, όπως είχε γίνει τις προάλλες στα Χανιώτικα Νέα.

Ωστόσο, συχνά τυχαίνει να συναντάμε όχι ολόκληρο το Λερναίο, αλλά ένα κομμάτι του, κάποιον επιμέρους μύθο.  Πρόσφατα μου έτυχαν δυο τέτοια παραδείγματα. Το πρώτο από την Κύπρο, όπου με ευκαιρία την Παγκόσμια Ημέρα της Μητρικής Γλώσσας (ήταν στις 21 Φεβρουαρίου και ομολογώ ότι πέρασε απαρατήρητη ακόμα κι από τούτο εδώ το κατεξοχήν γλωσσικό ιστολόγιο), διάβασα στην εφημερίδα Σημερινή ένα άρθρο για το μεγαλείο της ελληνικής γλώσσας, με ομοιότητες με άλλα που θα έχετε διαβάσει κατά καιρούς, αλλά και με κάποιες πρωτοτυπίες, όπως την αναφορά στους Τρεις Ιεράρχες αλλά και την αναφορά στην ποίηση –και μάλιστα με τον εξαιρετικό Κύπριο ποιητή Κώστα Μόντη αντί, έστω, του Ελύτη ο οποίος, εξαιτίας που ύμνησε τις αμμουδιές του Ομήρου μνημονεύεται σχεδόν υποχρεωτικά σε κάθε γλωσσολατρικό άρθρο. Και βέβαια, η απαραίτητη δόση Λερναίου:

Λερναίοι και φετίχ

Στη χτεσινή Ελευθεροτυπία δημοσιεύτηκε μια επιστολή που ξαναφέρνει στην επιφάνεια τη συζήτηση για τον αριθμό λέξεων της ελληνικής, που, θα θυμάστε, είχε ξεκινήσει με τους εξωφρενικούς ισχυρισμούς του καθηγητή Κουνάδη για βιβλίο Γκίνες και 5 εκατ. λέξεις. Το τελευταίο επεισόδιο του επιστολοπόλεμου, σε τούτο εδώ το ιστολόγιο, είχε παιχτεί στα τέλη Αυγούστου. Τον Νοέμβριο, ο Γιώργος Βελουδής είχε κι αυτός επικρίνει τους ανυπόστατους ισχυρισμούς του κ. Κουνάδη, σε άρθρο του στην Ελευθεροτυπία. (Το είχαμε συζητήσει κι εδώ, στα σχόλια αυτού του άρθρου).

Ο κ. Δεδούσης, που κι άλλη φορά έχει παρέμβει στον επιστολοπόλεμο, γράφει τα εξής:

Το αυτογκόλ του ακαδημαϊκού

Ο γνωστός μας ακαδημαϊκός και ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ κ. Αντώνης Κουνάδης επανήλθε προχτές με επιστολή του στην Καθημερινή, στην οποία, με την ευκαιρία της αναμενόμενης έκδοσης του 7ου τόμου του DGE, του ελληνο-ισπανικού λεξικού, επιδίδεται και πάλι στο αγαπημένο του (μετά τη δισκοβολία) άθλημα, τη διόγκωση του αριθμού των λέξεων της ελληνικής γλώσσας.

Λέω «ο γνωστός μας», διότι με τον αξιότιμο κ. ακαδημαϊκό το ιστολόγιό μας έχει ανοίξει παρτίδες από τη μέρα εκείνη που έδωσε διάλεξη στην Ακαδημία, όπου αναμετέδωσε σωρό λερναίες αναλήθειες, μεταξύ των οποίων και τον τερατώδη ισχυρισμό ότι η ελληνική γλώσσα έχει 5 εκατομμύρια λέξεις, πράγμα που το βεβαιώνει, δήθεν, το βιβλίο Γκίνες, όπερ ψεύδος. Είχαμε γράψει και επιστολή στην Ακαδημία και στις εφημερίδες, όπως θα θυμούνται οι παλαιότεροι, που πυροδότησε επιστολοπόλεμο διαρκείας.

Πρέπει να πω ότι μια πρώτη συζήτηση της επιστολής του κ. Κουνάδη έγινε στα σχόλια του τελευταίου άρθρου του επιστολικού σίριαλ, επειδή όμως καλό είναι να διατηρούν την αυτοτέλειά τους τα άρθρα, διότι η ιστορία δεν αποκλείεται να έχει συνέχεια, σκέφτηκα να αφιερώσω ειδικό σημείωμα στην επιστολή αυτή, όπου ενσωματώνω και κάποιες παρατηρήσεις που εκφράστηκαν στα παραπάνω σχόλια.

Λεβέντικες επιστολές

Νέο επεισόδιο ήρθε να προστεθεί στο αλληλογραφικό σίριαλ για τον αριθμό των λέξεων της ελληνικής γλώσσας, που ξεκίνησε, αν θυμάστε, την άνοιξη, όταν ο ακαδημαϊκός κ. Κουνάδης, σε επίσημη εκδήλωση, έκανε λόγο για 5 εκατομμύρια λέξεις της ελληνικής, και κάποιοι φίλοι του ιστολογίου στείλαμε επιστολή στην Ακαδημία και στην Ελευθεροτυπία. Ύστερα, εμφανίστηκε ο λεβέντης κ. Ανδρεάκος συμπαραστάτης του κ. Κουνάδη, άνοιξαν νέα ζητήματα, η άνοιξη έγινε καλοκαίρι και το καλοκαίρι κοντεύει να τελειώσει, αλλά η ανταλλαγή επιστολών καλά κρατεί.

Την νέα επιστολή του λεβέντη κ. Ανδρεάκου προς Ελευθεροτυπία μπορείτε να τη δείτε εδώ. Τον αποκαλώ «λεβέντη» επειδή στην τελευταία παράγραφο της επιστολής γράφει: Μετά τις διευκρινίσεις και τη διαφαινόμενη πλέον σύγκλιση απόψεων εκατέρωθεν, πιστεύω, αν ο κ. Ν.Σ. είναι Μανιάτης όπως το επώνυμό του δηλώνει, να έχει τη λεβεντιά που έχουμε οι Μανιάτες, αυτός και η ομάδα του να αναμορφώσουν τα όσα με τόσο πάθος, άγνωστον πόθεν ορμώμενοι, διέδιδαν σε βάρος της γλώσσας μας, ενημερώνοντας την ιστοσελίδα τους και τους αποδέκτας επιστολών τους σχετικά με το θέμα αυτό. Αν δεν το πράξουν, θα είναι έκθετοι στην κοινή γνώμη.

Επειδή το θέμα γίνεται προσωπικό, θα απαντήσω στην Ελευθεροτυπία κι εγώ προσωπικά. Σωστά μάντεψε ο κ. Ανδρ. ότι είμαι Μανιάτης, όμως δεν πιστεύω ότι έχουν οι Μανιάτες μονοπώλιο στη λεβεντιά ή την παλιανθρωπιά. Μανιάτης ήταν ο λεβέντης Σωτήρης Πέτρουλας, υπήρξαν όμως και πολλοί Μανιάτες, κάθε άλλο παρά λεβέντες, που έσπευσαν να στελεχώσουν τον κρατικό μηχανισμό επί χούντας.

Το λεξικό του βαρόνου Μιγχάουζεν και η γνωστή ομάδα

Ενημέρωση: Επειδή καθώς έγραφα το σημείωμα υπήρξε κι άλλη επιστολή, σ’ άλλη εφημερίδα, που ίσως χρειάζεται απάντηση, άλλαξα τον τίτλο και πρόσθεσα στο τέλος του σημειώματος αρκετά ακόμη. Πρόσθεσα επίσης την προτομή του Μιγχάουζεν, που τη βρήκα στη Λεξιλογία.

Όπως ίσως θα θυμάστε, την περασμένη Τρίτη (23.6) είχε δημοσιευτεί στην Καθημερινή επιστολή του ακαδημαϊκού Αντ. Κουνάδη, που περιείχε τον εξωφρενικό ισχυρισμό ότι, σύμφωνα με τον Diels, ένα πλήρες λεξικό της ελληνικής θα είχε 120 τόμους. Φυσικά, ο Ντιλς δεν έλεγε για Λεξικό, παρά για Θησαυρό, που είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα, όπως αναλυτικά προσπάθησα να εξηγήσω στο προηγούμενο σημείωμα (12ο τόμοι κατακέφαλα, το είχα πει).

Η επιστολή του κ. Κουνάδη ξαναδημοσιεύτηκε την Κυριακή (28.6), πράγμα που με παρακίνησε να στείλω, μαζί με τον Νίκο Λίγγρη, μια απαντητική επιστολή, έτσι για να μη μένουν οι μύθοι χωρίς αντίκρουση. Βέβαια, η επιστολή ήταν λακωνική για να έχει ελπίδες να δημοσιευτεί. Και για να μην καθυστερήσουμε, δεν επιδιώξαμε  συλλογή υπογραφών από πολλούς, όπως στο προηγούμενο εγχείρημα προς Ελευθεροτυπία. (Εδώ μπορεί και να έκανα λάθος).

Η επιστολή δημοσιεύτηκε χτες, 1.7.2009. Την αναδημοσιεύω εδώ ολόκληρη:

Η ελληνική γλώσσα

Κύριε διευθυντά

Σε επιστολή του ακαδημαϊκού κ. Αντ. Κουνάδη που δημοσιεύτηκε στην «Καθημερινή» στις 28/6/2009, προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι ο Diels είχε υπολογίσει πως ένα πλήρες λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας θα είχε έκταση 120 τόμων. Δεν είναι ακριβές αυτό, και ένα τέτοιο λεξικό μόνο ο βαρόνος Μιγχάουζεν θα μπορούσε να το φανταστεί. Ο Diels αναφερόταν όχι σε λεξικό, αλλά σε «Θησαυρό» – Thesaurus Graecus, όπως τον ονομάζει. Ενας Θησαυρός, όπως εκείνος που είχε κατά νου ο Diels, περιλαμβάνει μία προς μία όλες τις εμφανίσεις κάθε λέξης, σε όλους τους λεκτικούς της τύπους, μαζί με τα συμφραζόμενά τους. Ετσι, ο Θησαυρός έχει πολλαπλάσια, ίσως και εκατονταπλάσια έκταση από ένα πληρέστατο λεξικό.

Στην εποχή του Ντιλς ήταν αδύνατο να εκδοθεί αυτό το έργο, αλλά σήμερα τέτοιος Θησαυρός υπάρχει σε ηλεκτρονική μορφή: είναι ο Thesaurus Linguae Graecae (TLG), όπου έχουν καταγραφεί όλα τα διασωθέντα έργα της αρχαίας γραμματείας, αλλά και της βυζαντινής. Από ειδικούς τού TLG υπολογίζεται ότι το λεξιλόγιο (τα λήμματα, όπως θα αναγράφονταν σε ένα λεξικό) της ελληνικής γραμματείας από τον Ομηρο έως την Αλωση είναι συνολικά γύρω στις 210.000 λέξεις.

ΝΙΚΟΣ ΛΙΓΓΡΗΣ, λεξικογράφος-μεταφραστής
ΝΙΚΟΣ ΣΑΡΑΝΤΑΚΟΣ, συγγραφέας-μεταφραστής

120 τόμοι κατακέφαλα

Στη σημερινή (23.6.2009) Καθημερινή, και στη στήλη της αλληλογραφίας, φιλοξενείται επιστολή του καθηγητή Αντ. Κουνάδη, ακαδημαϊκού, με θέμα την ελληνική γλώσσα. Ολόκληρη η επιστολή έχει ως εξής:

Κύριε διευθυντά

Με αφορμή συζητήσεις που γίνονται τελευταία σχετικά με τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας (αριθμός λέξεων, λεκτικών τύπων, κ.λπ.), αξίζει να αναφερθεί η γνώμη ενός κλασικού φιλολόγου του διαμετρήματος του Diels. O κορυφαίος αυτός ελληνιστής στις αρχές του 20ού αιώνος, επ’ ευκαιρία συζητήσεων για τη σύνταξη ενός πλήρους Λεξικού της αρχαίας ελληνικής γλώσσης, είχε υπολογίσει ότι ένα τέτοιο Λεξικό θα είχε έκταση 120(!) τόμων (βλ. σχετικό παράθεμα στη σελ. V του Προλόγου του Λεξικού Llddell-Scott-Jones, εκδόσεως 1925). Εάν ληφθεί υπόψη και η μεταγενέστερη εξέλιξη της ελληνικής, αντιλαμβάνεται κανείς τον απέραντο πλούτο της γλώσσας μας.

Α.Ν. Κουναδης – Ομ. καθηγητής ΕΜΠ – Ακαδημαϊκός

Είναι πολύ πιθανό η επιστολή Κουνάδη να αποτελεί έμμεση απάντηση όχι μόνο στη δική μας επιστολή προς την Ακαδημία Αθηνών με την οποία διαμαρτυρόμασταν για τα όσα εξωφρενικά διαδίδει ο κ. Κουνάδης σχετικά με 5.000.000 λέξεις της ελληνικής κτλ., αλλά και στο άρθρο που δημοσίεψε πρόσφατα (14 Ιουνίου) στην Καθημερινή ο καθηγητής Ε. Φ. Παναγιωτίδης στο οποίο ανασκευάζονται ευγενικά και πειστικά οι κουνάδειοι και λερναίοι μύθοι.

Λοιπόν; Ο κ. Κουνάδης επικαλείται τον Diels, δηλαδή τον Γερμανό κλασικό φιλόλογο Χέρμαν Ντιλς (1848-1922), που είναι πασίγνωστος για την έκδοση των αποσπασμάτων των προσωκρατικών φιλοσόφων (σήμερα τα βρίσκουμε αναθεωρημένα από τον Κραντς). Και αν ο Ντιλς είπε πως ένα πλήρες λεξικό της ελληνικής θα είχε 120 τόμους, ποιοι είμαστε εμείς να τα βάλουμε με το κύρος του μεγάλου ελληνιστή; Ιδίως όταν μας ρίχνει 120 τόμους κατακέφαλα;

Το Λερναίο κείμενο στην Ακαδημία!

Το Λερναίο κείμενο στην Ακαδημία, ή: Παραπληροφορούν οι ακαδημαϊκοί;

Στο προηγούμενό μου άρθρο είχα επισημάνει ότι σε ρεπορτάζ της Ελευθεροτυπίας (15.4.2009) για την ομιλία ενός ακαδημαϊκού περιεχόταν ο εξωφρενικός ισχυρισμός ότι η ελληνική γλώσσα περιέχει, σύμφωνα με το βιβλίο Γκίνες, 5.000.000 λέξεις. Αρχικά είχα αποδώσει την απιθανότητα στη δημοσιογράφο που υπέγραφε το άρθρο (διότι η φράση δεν είχε τυπωθεί μέσα σε εισαγωγικά, όπως άλλες)  όταν όμως ερεύνησα το θέμα διαπίστωσα ότι κατά πάσα πιθανότητα τον επίμαχο ισχυρισμό τον είχε διατυπώσει ο ομιλητής, ο ακαδημαϊκός Αντ. Κουνάδης. Οπότε, κοτζάμ ακαδημαϊκός, σκέφτηκα, αξίζει ξεχωριστό σημείωμα.

Ο κ. Αντώνης Κουνάδης στα νιάτα του ήταν δισκοβόλος και μάλιστα πολύ καλός· είχε πάρει χρυσά μετάλλια σε πανελλήνιους και βαλκανικούς αγώνες και για μια περίοδο είχε την πέμπτη επίδοση στον κόσμο. Διετέλεσε και πρόεδρος του ΣΕΓΑΣ επί δικτατορίας, από τον Φεβρουάριο του 1973 έως το 1974. Αργότερα έγινε καθηγητής στη σχολή Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ και μετά ακαδημαϊκός, από το 1999, στην τάξη των Θετικών Επιστημών (Εφηρμοσμένων Θετικών Επιστημών: Στατικής- Δυναμικής, Ανάλυσης- Έρευνας των Τεχνικών Κατασκευών). Αναμφισβήτητα πλούσια και ζηλευτή σταδιοδρομία· θα συμφωνήσετε όμως μαζί μου, πιστεύω, ότι δεν φαίνεται να έχει μεγάλη σχέση με τη γλώσσα και τη γλωσσολογία.

Ίσως όμως, όπως λέει κι ο Τιπούκειτος (εννοώ τον έγκριτο σχολιαστή του παρόντος ιστολογίου), στη γλώσσα όλα να επιτρέπονται. Θέλω να πω, άμα βγει η αφεντιά μου και κάνει διάλεξη περί αντοχής υλικών / κβαντομηχανικής / νανοτεχνολογίας / νονοτεχνολογίας κτλ., θα με πάρουν με τις πέτρες, και δικαίως. Ενώ ο κάθε μηχανικός, ψυχίατρος, μουσικοσυνθέτης, δημοσιογράφος και (κυρίως και προπάντων) ταξιτζής θεωρεί πως έχει το ελεύθερο να ξεστομίζει θέσφατα για τον πλούτο της Τρισχιλιετούς όπου και όπως τού βουληθεί. Πάει καλά, ως εδώ καμιά αντίρρηση.

Με τον πρόσφατο λόγο του κυρίου Κουνάδη όμως, υπάρχει πρόβλημα. Όχι επειδή ο κ. Κουνάδης ομιλεί για τη γλώσσα χωρίς να είναι ειδικός. Άλλωστε, ούτε ο Μανώλης Γλέζος έχει, απ’ όσο ξέρω, τυπικά προσόντα γλωσσολόγου, όμως μια διάλεξή του περί γλώσσας που είχα την τύχη ν’ ακούσω ήταν και απολαυστική και επιστημονικά στέρεη. Πρόβλημα υπάρχει επειδή ο κ. Κουνάδης είναι καθηγητής πανεπιστημίου και ακαδημαϊκός. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.