Χρόνια πολλά στη Φωτεινή και στον Φώτη, στη Φανή και στον Φάνη…

Σήμερα, 6 Ιανουαρίου, έχουμε τα Φώτα, γιορτάζει η Φωτεινή και ο Φώτης. Αν θέλετε πιο επίσημα, έχουμε τα Θεοφάνια (με ι γράφονται), γιορτάζει ο Θεοφάνης ή Φάνης, η Φανή και η Θεοφανώ. Γιορτάζουν ακόμα, βλέπω στο εορτολόγιο, η Ουρανία και η Περιστέρα αλλά και ο Ιορδάνης και η Ιορδάνα.

Στο ιστολόγιο συνηθίζουμε να δημοσιεύουμε άρθρα, αφιερωμένα σε ονόματα, τη μέρα της γιορτής τους, και με τον καιρό έχουμε καλύψει τα περισσότερα διαδεδομένα αντρικά και γυναικεία ονόματα -τη Μαρία και την Άννα, τον Δημήτρη και τη Δήμητρα, τον Γιάννη, τον Γιώργο, τον Νίκο, τον Κώστα και την Ελένη, τον Στέλιο και τη Στέλλα, τον Χρίστο (ή Χρήστο) και την Κατερίνα. Από τα λιγότερο συχνά έχουμε αφιερώσει άρθρο στον Σπύρο , στον Θανάση και στον Σταύρο, στον Θωμά, στον Στέφανο, στον Χαράλαμπο, στην Παρασκευή και τον Παρασκευά., στον Αντώνη και την Αντωνία, στη Θεοδώρα και στον Θόδωρο και, πιο πρόσφατα, στον Ανδρέα και στην Ανδριανή.

Με τη σημερινή μέρα μας δίνεται η ευκαιρία να γράψουμε για πολλά ονόματα μαζί, που για το καθένα από αυτά δεν θα είχαμε ίσως να γράψουμε πάρα πολλά, αλλά που συνολικά μαζεύουν υλικό αρκετό για ένα άρθρο.

Από τα ονόματα που ανέφερα, το συχνότερο είναι η Φωτεινή, που σύμφωνα με την κατάταξη του Χ. Φουνταλή έρχεται στη 19η θέση των γυναικείων ονομάτων, ανάμεσα στην Παρασκευή και την Αλεξάνδρα, και 28η συνολικά. Η Ουρανία βρίσκεται στην 39η θέση, η Φανή στην 56η, η Θεοφανία και οι παραλλαγές της αρκετά πιο κάτω, όπως και η Περιστέρα.

Ο Φώτης έρχεται στην 29η των ανδρικών ονομάτων, ανάμεσα στον Λευτέρη και στον Γρηγόρη. Ο Θεοφάνης ακολουθεί στην 55η θέση των ανδρικών και ο Ιορδάνης στην 70ή.

Ένα ερώτημα, στο οποίο δεν έχω καθαρή απάντηση είναι, αν η Φωτεινή αποτελεί το αντίστοιχο του Φώτη ή αν το θηλυκό του Φώτη είναι η Φωτούλα και το σπανιότατο Φωτεινός το αρσενικό της Φωτεινής. Ούτως ή άλλως όμως, με το να γιορτάζουν μαζί, η σύγχυση είναι αναπόφευκτη. Πάντως, υπάρχουν και άλλες ημερομηνίες όπου γιορτάζουν τα περισσότερα από αυτά τα ονόματα (πχ ο Φώτης στις 6 Φεβρουαρίου).

Ο Φώτης είναι επίσημα Φώτιος, που προέρχεται από το φως (μια λέξη στην οποία, περιέργως, δεν έχουμε αφιερώσει άρθρο). Το όνομα είναι μεταγενέστερο και, αν δεν κάνω λάθος, χριστιανικό. Δεν το βρίσκω στην αρχαιότητα. Ένας Φώτιος μαρτύρησε επί Διοκλητιανού. Στο μυαλό μας έρχεται βέβαια ο Φώτιος ο μέγας, ο πολυμαθέστατος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως που επί των ημερών του (και εξαιτίας του) έγινε το σχίσμα των εκκλησιών το 867 και στη συνέχεια έγινε Άγιος της ανατολικής εκκλησίας. Αξιοπερίεργο είναι ότι συγκαιρινός του Πατριάρχη ήταν ένας άλλος Φώτιος, αποστάτης, που ασπάστηκε το Ισλάμ και έγινε ναύαρχος στο εμιράτο της Κρήτης. Αφού προκάλεσε πολλά προβλήματα στους Βυζαντινούς, ηττήθηκε από τον ναύαρχο Ωορύφα (τον Αυγορούφη) και βρήκε τον θάνατο.

Το όνομα δεν έχει αντίστοιχα σε άλλες χώρες εκτός από την Αλβανία, όπου υπάρχει κυρίως σε άντρες ελληνικής καταγωγής όπως ο τερματοφύλακας Φότο Στρακόσια (αλλά και ο πολιτικός Φότο Τσάμι).

Από χαϊδευτικά του Φώτιου/Φώτη έχουμε τον Φώτο, όπως ο Φώτος Τζαβέλλας, τον Φωτάκη και τον Φωτάκο, όπως λεγόταν ο Φώτης Χρυσανθόπουλος, ο γραμματικός του Κολοκοτρώνη.

Από τους νεότερους θα θυμηθούμε τον Φώτη Κόντογλου, ενώ με βάση το γκουγκλοδιασημόμετρο ξεχωρίζουν ο Φώτης Σεργουλόπουλος και ο Φώτης Κουβέλης (που λέγεται και Φανούρης).

Υπάρχει βέβαια και ο Φώτης Δεληβοριάς, ο πατέρας του Φοίβου, στον οποίο ο γιος του έχει αφιερώσει ένα ωραίο τραγούδι με τίτλο το όνομά του, Φώτης:

Η Φωτεινή προέρχεται από το θηλυκό του αρχαίου επιθέτου φωτεινός. Η Φωτεινή η Σαμαρείτις, η μεγαλομάρτυς, μαρτύρησε επί Νέρωνος το 66 στη Ρώμη. Επειδή σύμφωνα με την παράδοση είχε διδάξει στη Σμύρνη, ο μητροπολιτικός ναός της πόλης με το περίφημο κωδωνοστάσιο έφερε το όνομά της. Στη Νέα Σμύρνη ανεγέρθηκε επίσης ναός της Αγίας Φωτεινής, που είναι πλέον μητροπολιτικός και που έχει κι αυτός πλέον πιστό αντίγραφο του σμυρνέικου κωδωνοστασίου.

Διαβάζω ότι Φωτεινή ήταν ένα συνηθισμένο όνομα για νεοφώτιστες χριστιανές στα χρόνια του Εικοσιένα -θα το δούμε αυτό σε επόμενο άρθρο.

Η Φωτεινή έχει χαϊδευτικό τη Φωφώ και τη Φώφη, όπως η αείμνηστη Φώφη Γεννηματά. Με το διασημόμετρο του γκουγκλ ξεχωρίζουν η Φωτεινή Βελεσιώτη και η Φωτεινή Δάρρα.

Ο Θεοφάνης, πάλι, είναι όνομα αρχαίο, προχριστιανικό. Υπάρχει, ας πούμε, ο Θεοφάνης ο Μυτιληναίος, ιστορικός και στενός φίλος του Πομπήιου. Το όνομα γνώρισε περαιτέρω διάδοση στα χριστιανικά χρόνια -έχουμε, ας πούμε, τον Θεοφάνη τον Ομολογητή, που έγραψε μια σημαντική χρονογραφία, ή τον αγιογράφο Θεοφάνη τον Έλληνα, που μεγαλούργησε στη Ρωσία τον 14ο-15ο αιώνα.

Στα νεότερα χρόνια έχουμε τον φιλόλογο Φάνη Κακριδή, τον Φάνη Χριστοδούλου, τον θαυματουργό Μπέμπη του Πανιωνίου και της εθνικής μπάσκετ όπως και τον Φάνη Γκέκα τον γκολτζή.

Αλλά υπάρχει και ο έφηβος ο Φάνης των Κατσιμιχαίων:

Βρίσκω και μια Θεοφανία στα αρχαία ελληνικά ονόματα, ενώ στα βυζαντινά χρόνια έχουμε την αυτοκράτειρα Θεοφανώ αλλά και την πριγκίπισσα Θεοφανώ, ανιψιά του Τσιμισκή, που παντρεύτηκε τον Όθωνα κι έτσι έγινε αυτοκράτειρα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Θεωρείται ότι αυτή έφερε στη Δύση τα πιρούνια (έως τότε έτρωγαν με τα χέρια) αλλά και στον Ρήνο τα αμπέλια.

Η Φανή μπορεί να είναι χαϊδευτικό της Θεοφανίας, μπορεί και της Φανουρίας, μπόρεί όπως να έρχεται και από τα αρχαία, όπου υπήρχε το γυναικείο όνομα Φάνη, από το επίθετο φανή = λαμπερή. Η Φάνη Πάλλη-Πετραλιά είναι η μόνη παροξύτονη που μου έρχεται στον νου.

Υπάρχει βέβαια και η Φανή του Βασίλη Καζούλη

Αρχαία προέλευση έχει και η Ουρανία, αφού ήταν μία από τις εννέα μούσες, προστάτιδα της αστρονομίας. Ουρανία ονομάζεται και το όγδοο βιβλίο του Ηρόδοτου.

Στα νεότερα χρόνια συνήθως εμφανίζεται ως Ράνια. Με το διασημόμετρο ξεχωρίζουν η δημοσιογράφος Ράνια Τζίμα και η ηθοποιός Ράνια Σχίζα, όπως και η βασίλισσα Ράνια της Ιορδανίας που όμως δεν είναι το ίδιο όνομα αλλά συμπτωματικά ακούγεται παρόμοια.

Η Ιορδανία, η χώρα, μας φέρνει στο τελευταίο ζευγάρι που γιορτάζει σήμερα, το σπανιότερο, τον Ιορδάνη και την Ιορδάνα, που πήραν το όνομά τους, όπως και η χώρα, από τον Ιορδάνη ποταμό. Υπάρχει και το χαϊδευτικό Ντάνης ή Ντάνος ή Δάνης και το αντίστοιχο γυναικείο Ντάνα.

Ο Ιορδάνης ποταμός παρουσιάζει πολύ έντονη κατωφέρεια και το εβραϊκό του όνομα Yarden, σημαίνει «που κατηφορίζει». Τον καιρό των Σταυροφοριών, ο Ιορδάνης ποταμός με τα αγιασμένα νερά συντέλεσε ώστε το όνομα να γίνει δημοφιλές στη Δύση, κι έτσι, ενώ στα ελληνικά είναι μάλλον σπάνιο είναι το μόνο από τα ονόματα του σημερινού άρθρου που έχει αξιόλογη παρουσία στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, αφού το βρίσκουμε στα αγγλικά, στα γαλλικά (Jourdain), στα γερμανικά, στα βουλγάρικα (Γιορντάν), στα ρουμάνικα (Ιορντάν). Μάλιστα στα αγγλικά/αμερικανικά το Jordan είναι τόσο μικρό όνομα όσο και επώνυμο.

Ταιριάζει να κλείσουμε με ένα σόλο του δεξιοτέχνη του μπουζουκιού Ιορδάνη Τσομίδη, το οποίο τιτλοφορείται «Ιορδάνης ποταμός», όχι άδικα.

Advertisement