Ίσως να σας φανεί παράδοξο το ερώτημα του τίτλου, αλλά τη συζήτηση δεν την άρχισα εγώ.
Πριν από μερικές μέρες, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, ο Νίκος Ανδρουλάκης, όταν ρωτήθηκε για τη στάση του κόμματός του στο θέμα του γάμου των ομοφύλων, απάντησε: «Δεν θα μεταβιβάσει ο κ. Μητσοτάκης τα εσωκομματικά του προβλήματα στο ΠΑΣΟΚ. Είναι δικά του κι ας τα λύσει. Η κυβέρνηση νομοθετεί. Εμείς δεν πρόκειται να “δέσουμε τα κορδόνια” της Νέας Δημοκρατίας».
Εφόσον το ΠΑΣΟΚ προτίθεται να ψηφίσει καταρχήν το νομοσχέδιο, το οποίο διστάζουν ή αρνούνται να ψηφίσουν πάρα πολλοί βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος, δεν καταλαβαίνω απόλυτα τι εννοούσε με τη φράση του, αλλά ας το προσπεράσουμε.
Καναδυό μέρες μετά, στη συνέντευξή του στην ΕΡΤ, ο κ. Μητσοτάκης ρωτήθηκε για τα κορδόνια που δεν θα του δέσει ο κ. Ανδρουλάκης, και απάντησε, γελώντας:
«Είπε δεν θα δέσω τα κορδόνια. Εγώ βλέπω σήμερα τουλάχιστον φοράω παπούτσι, παπούτσια, χωρίς κορδόνια, οπότε το θέμα δεν με αφορά, τουλάχιστον ως προς τα παπούτσια τα οποία φοράω επιλέγω γενικά να μην φοράω παπούτσια με κορδόνια».
Μπορείτε να δείτε το απόσπασμα εδώ -να πω παρεμπιπτόντως ότι, ενώ ο κ. Μητσοτάκης ήθελε να αστειευτεί χαλαρά, μου φάνηκε κάπως σφιγμένος και αφύσικος, αλλά ίσως είναι εντύπωσή μου.
Η δήλωση προκάλεσε θυμηδία στα σόσιαλ. Μια πετυχημένη ατάκα που διάβασα έλεγε ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης φοράει παπούτσια χωρίς κορδόνια από τότε που πέθανε η Μαρίκα Μητσοτάκη. Άλλοι πάλι θυμήθηκαν ότι πρόσφατα εμφανίστηκε να φοράει παπούτσια με κορδόνια, άρα γεννάται το ερώτημα ποιος του τα έδεσε.
Ωστόσο, υπάρχει μια φωτογραφία, παλιότερη, που τον εμφανίζει να δένει τα κορδόνια του πάνω στο κολονάκι του μνημείου -μάλιστα κάποιοι τον είχαν κατηγορήσει για ασέβεια, άποψη που δεν τη συμμερίζομαι. Άρα, ξέρει να δένει τα κορδόνια του ο πρωθυπουργός, απλώς προτιμά παπούτσια χωρίς κορδόνια, κοινώς παντοφλέ.
Επειδή κι εγώ τα προτιμώ, δεν θα του ρίξω την πρώτη πέτρα, θα πάρω όμως την αφορμή να λεξιλογήσω για το κορδόνι.
Κορδόνια έχουμε στα παπούτσια μας, αλλά όχι μόνο. Κατά το ΛΚΝ, το κορδόνι είναι «είδος πολύ λεπτού σκοινιού ή πολύ στενής ταινίας, το οποίο έχει ποικίλες χρήσεις».
Τα παντελόνια φόρμας ή τα σορτσάκια έχουν πολύ συχνά κορδόνι, κορδόνια έχουν οι κουκούλες του μπουφάν για να κλείνουν, κορδόνια έχουν οι κουρτίνες, αλλά και όσοι λόγω πρεσβυωπίας βάζουν και βγάζουν συχνά τα γυαλιά τους συνηθίζουν να τα δένουν σε κορδόνι και να τα έχουν να κρέμονται από τον λαιμό τους.
Το κορδόνι είναι αντιδάνειο. Ήρθε σε μας ως δάνειο από το βενετικό cordon, το οποίο όμως ανάγεται στο αρχαίο ελλ. χορδή.
Στα αρχαία ελληνικά χορδή ήταν το έντερο, και στη συνέχεια η λέξη χρησιμοποιήθηκε και για τις χορδές της λύρας και άλλων έγχορδων οργάνων -που άλλωστε από έντερα ζώων φτιάχνονταν, όπως βέβαια και οι χορδές του τόξου.
Επανάληψη θα βάλουμε σήμερα, ένα ακόμα από τα άρθρα της σειράς των οπωρικών. Είπα όμως να αλλάξω τον τίτλο του άρθρου για να γίνει πιο φανερό ποιο φρούτο (ή, ποια φρούτα) εννοούμε. Έτσι κι αλλιώς, έχουν περάσει εφτά χρόνια από το προηγούμενο εκείνο άρθρο, οπότε κάποιοι δεν θα το θυμάστε.
Μια από τις πιο παλιές πόλεις του μεσογειακού χώρου που κατοικούνται συνεχώς από την αρχαιότητα ως τα σήμερα, είναι κι η Δαμασκός, η πρωτεύουσα της Συρίας. Δαμασκός στα ελληνικά, Ντιμάσκ αλ-Σαμ στα αραβικά, Damas στα γαλλικά, πόλη που κάποτε ήταν ζηλευτή για τα πλούτη της και είχε δώσει τ’ όνομά της σε ένα σωρό περιζήτητα προϊόντα της, όπως είναι το δαμάσκο ύφασμα, πολύχρωμο μεταξωτό με αργυρά και χρυσά νήματα (damask στα αγγλικά), το δαμασκηνό ατσάλι, που διακρινόταν για την σκληρότητα και την αντοχή του ή το δαμασκί σπαθί, φτιαγμένο από δαμασκηνό ατσάλι αλλά και με ένθετα χρυσά ή αργυρά σχέδια.
Το σπαθί αυτό, που το λέγαν διμισκί ή ντιμισκί, ήταν περιζήτητο αν και βεβαια έπρεπε να ξέρεις να το κουμαντάρεις -όπως περηφανεύεται κάπου ο Μακρυγιάννης «τα σπαθιά των τα ντιμισκιά τα πήραν αυτείνοι οι ολίγοι με τις μαχαιρούλες».
Αλλά εδώ δεν κάνουμε ιστορία, ούτε γεωγραφία· ταξιδεύουμε στον κόσμο των οπωρικών, και το άρθρο αυτό είναι αφιερωμένο στο φρούτο από τη Δαμασκό, το δαμάσκηνο.
Είναι όμως ένα φρούτο το δαμάσκηνο ή μια οικογένεια; Τι γίνεται με τα κορόμηλα; Με τις μπουρνέλες ή βανίλιες; Πρόκειται για ποικιλίες που προέρχονται από πολύ συγγενικά δέντρα· εδώ θα τα εξετάσουμε όλα μαζί: και τα μοβ ελλειψοειδή μεσαίου μεγέθους (τα δαμάσκηνα), και τα μικρά στρογγυλά πράσινα ή κόκκινα ή κίτρινα (τα κορόμηλα), και τα μεγάλα στρογγυλά μοβ ή κίτρινα (μπουρνέλες ή βανίλιες), ακόμα και τους καρπούς της εικόνας, που εγώ δαμάσκηνα θα τα έλεγα, αλλά η ελληνική βικιπαίδεια τα θέλει κορόμηλα.
Πολλές φορές έχουμε ασχοληθεί στο ιστολόγιο, είτε σε ειδικά άρθρα είτε παρεμπιπτόντως, με ψευδεπίγραφα ποιήματα, που αποδίδονται σε ποιητές οι οποίοι δεν τα έχουν γράψει.
Το είδος αυτό παραποίησης ευδοκιμεί ιδιαίτερα στο Διαδίκτυο, διότι, όπως έχουμε ξαναπεί, για κάποιο περίεργο λόγο το να βάζεις τη φωτογραφία ή το πορτρέτο κάποιου διάσημου διανοητή και δίπλα ένα ρητό ή ένα ποίημα αποδεικνύεται εξαιρετικά πειστικό, λες και η φωτογραφία λειτουργεί σαν σφραγίδα γνησιότητας.
Χτες λοιπόν, στο ελληνικό Φέισμπουκ είχαμε ένα ακόμα περιστατικό ψευδεπίγραφου ποιήματος, αυτή τη φορά του Γιάννη Ρίτσου -ο οποίος, εξαιτίας της δημοτικότητάς του, είναι αγαπημένος στόχος των… αποποιηματογράφων, όπως άλλωστε και ο Καζαντζάκης αν το πλαστό κείμενο είναι πεζό -ενώ αν είναι σατιρικό στιχούργημα, τότε αποδίδεται στον Σουρή.
Η ιδιαιτερότητα του χτεσινού κρούσματος είναι ότι το αποποίημα [έτσι έχω ονομάσει παλιότερα τα ψευδεπίγραφα ποιήματα] δημοσιεύτηκε όχι μόνο σε ιστολόγια και λοιπές σελίδες του Διαδικτύου, αλλά σε έντυπο. Και όχι απλώς σε έντυπο, αλλά σε σχολικό βοήθημα.
Η κόρη του ποιητή, η Έρη Ρίτσου, δημοσίευσε στη σελίδα της στο Φέισμπουκ την εξής σελίδα απο βιβλίο, με «ποίημα» που αποδίδεται στον πατέρα της -και μάλιστα, για ακόμα μεγαλύτερη επίφαση εγκυρότητας, με… βιβλιογραφική αναφορά!
Aντιγράφω τους στίχους, επειδή θέλω η ανασκευή να γκουγκλίζεται:
Βρες χρόνο για δουλειά -αυτό είναι το τίμημα της επιτυχίας.
Βρες χρόνο για σκέψη -αυτό είναι η πηγή της δύναμης.
Βρες χρόνο για παιχνίδι -αυτό είναι το μυστικό της αιώνιας νιότης.
Βρες χρόνο για διάβασμα -αυτό είναι το θεμέλιο της γνώσης.
Βρες χρόνο να είσαι φιλικός -αυτός είναι ο δρόμος προς την ευτυχία.
Βρες χρόνο για όνειρα -αυτά θα τραβήξουν το όχημά σου ως τ΄αστέρια.
Βρες χρόνο ν΄αγαπάς και ν’ αγαπιέσαι -αυτό είναι το προνόμιο των Θεών.
Βρες χρόνο να κοιτάς ολόγυρά σου -είναι πολύ σύντομη η μέρα για να ΄σαι εγωιστής.
Βρες χρόνο να γελάς -αυτό είναι η μουσική της ψυχής.
Βρες χρόνο να είσαι παιδί -για να νιώθεις αυθεντικά ανθρώπινος
Το σημερινό άρθρο είναι συνεργασία του φίλου μας του Άρη Γαβριηλίδη, που εκτός από τον τακτικό σχολιασμό του μας είχε δώσει πρόπερσι ένα διήγημά του. Σε εκείνο το διήγημα ο Άρης εξέταζε και τη μαγκικη γλώσσα, στη σημερινή συνεργασία εξετάζει τη γλώσσα μιας αλλης κατηγορίας που μας αγγίζει βαθύτερα -διότι μαγκες δεν υπήρξαμε όλοι, ενώ ο καθένας μας κάποτε ήταν μωρό και πολλοί από μας είχαμε και δικά μας παιδιά, εγγόνια κτλ. και παρακολουθήσαμε από κοντά το θαύμα της κατάκτησης της γλώσσας και της μιλιάς.
Έχουν γίνει πολλές επιστημονικές μελέτες για το θέμα, αλλά εμείς θα το εξετάσουμε κάπως πιο ανάλαφρα. Πάντως, μια και εδώ ασχολούμαστε με τη γλώσσα, να πω ότι ίσως την πρώτη αναφορά σε παιδική γλώσσα να μας τη δίνει ο Αριστοφάνης στις Νεφέλες, όπου ο Στρεψιάδης παραπονιέται στον γιο του για την αστοργία του, και του λέει πόσο τον φρόντιζε σαν ήταν μικρός:
Πώς δικαίως, αναιδή;
που σ’ ανέθρεψα μικρούλη, και σαν τραύλιζες παιδί
καταλάβαινα τι θάχεις στο μυαλό σου το μικράκι…
μπου σαν ήθελες ψευδίσει σου ’δινα να πιεις νεράκι,
σαν εγύρευες μαμμά σου’ φερνα ψωμί κοκό,
και σαν φώναζες κακά σ’ έπαιρνα, παιδί κακό,
κι απ’ το σπίτι μας απέξω σε βαστούσα να τα κάνεις…
Μπρου, μαμ και κακά έλεγαν λοιπόν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι για το νερό, το φαγητό και τα κακά. Δεν διαφέρουν και πολύ, ε;
Εδώ και λίγο καιρό άρχισα να δημοσιεύω στο ιστολόγιο, όπως πάντα κάθε δεύτερη Τρίτη και σε συνέχειες, τη νουβέλα «Ο βενετσιάνικος καθρέφτης» από το ομότιτλο βιβλίο του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, που το είχε έτοιμο όταν αδόκητα έφυγε από τη ζωή πριν από οχτώ χρόνια και που το εκδώσαμε λίγο πριν κλείσει χρόνος από τον θάνατό του.
Όπως αναφέρει ο πατέρας μου στον πρόλογο του βιβλίου, η δράση εκτυλίσσεται το 1995. Tα μέλη ενός συλλόγου αντιστασιακών μαθαίνουν ότι η Ματίνα, δραστήριο μέλος του συλλόγου, έχει πάθει κάτι σοβαρό. Ο αφηγητής αναλαμβάνει να την επισκεφτεί στην Αρκαδία όπου νοσηλεύεται.
Έχουμε περάσει στο δεύτερο κεφάλαιο, όπου η δράση δεν προχωρεί, αλλά ο αφηγητής θυμάται συζητήσεις, στις οποίες είχε πάρει μέρος και η Ματίνα, για τον υπαρκτό σοσιαλισμό, που τότε ήταν νωπή η κατάρρευση/ανατροπή του.
Το κεφάλαιο αυτό είναι μεγάλο κι έτσι το διαίρεσα σε δύο τμήματα, σήμερα βάζουμε το δεύτερο.
Μιαν άλλη φορά συζητούσαμε για την επανεμφάνιση του θρησκευτικού αισθήματος στις χώρες του τέως υπαρκτού σοσιαλισμού. Η Ματίνα ήταν πραγματικά εξοργισμένη αναφέροντας τις περιπτώσεις όχι μόνο συγκεκριμένων ηγετών, σαν τον Μαλένκοφ, που τελικά έγινε… ψάλτης ή σαν εκείνον τον μεθύστακα, τον Γέλτσιν, που πρότεινε την αγιοποίηση … των τελευταίων Ρωμανώφ, ή σαν τον Πούτιν που δεν αφήνει δοξολογία και λειτουργία, που να μην παραστεί ή σαν τον Αλίεφ του Αζερμπαϊτζάν που μας βγήκε ισλαμιστής, αλλά για πλήθος μεσαία στελέχη ή απλά μέλη του ΚΚΣΕ που μεταλλάχτηκαν σε πιστούς χριστιανούς
«Μα δεν καταλαβαίνεις» της είχε πει ο Μιχάλης γελώντας, «αυτοί τον μαρξισμό τον είχανε κάνει θρησκεία, οπότε είναι πολύ εύκολο από τη μια θρησκεία να περάσεις σε μιαν άλλη. Κάτι ανάλογο, προς την αντίθετη όμως κατεύθυνση, είχε γίνει και στη δεκαετία του ’20, όταν πολλοί βαθιά θρησκευόμενοι γίνανε ένθερμοι κομμουνιστές. Μια τέτοια περίπτωση μου φαίνεται πως αναφέρει ο Θεοτοκάς στην Αργώ».
«Λοιπόν, τώρα που το λες» πετάχτηκα εγώ, «θυμήθηκα πως όταν είχαμε πάει, το ’85 για τουρισμό στη Μόσχα και φυσικά περάσαμε μπροστά από τη σορό του Λένιν στο μαυσωλείο, ένιωσα πως οι περισσότεροι από αυτούς που στέκανε στην ουρά για να μπούνε στο μαυσωλείο, διακατέχονταν από αυτό το θρησκευτικό πνεύμα. Αυτοί δεν τιμούσανε τον ηγέτη μιας επανάστασης αλλά προσκυνούσαν ένα άγιο λείψανο. Αφού, οι φρουροί στην είσοδο δεν επιτρέψανε να μπει ένας τουρίστας, γιατί ήταν ατημέλητος και φορούσε σορτς, όπως κάνανε παλιά οι παπάδες μας, αν ήθελε να προσκυνήσει μια πιστή φορώντας παντελόνια ή σορτς».
Πριν από μερικές μέρες (ανα)δημοσιεύσαμε και συζητήσαμε εκτενώς ένα άρθρο ξένου ιστοτόπου για το εθνικό φαγητό της κάθε χώρας, φυσικά δίνοντας περισσότερο έμφαση στο αν πράγματι είναι εθνικό μας φαγητό στην Ελλάδα αυτό που αναφερόταν στο άρθρο (ο μουσακάς).
Από τα περίπου 200 φαγητά (ένα για κάθε χώρα) που έχει το άρθρο αυτό, αναφέραμε τα εθνικά πιάτα περίπου 20 χωρών. Σήμερα θα εστιάσω σε κάποια άλλα.
Το εθνικό φαγητό του Αζερμπαϊτζάν, σύμφωνα πάντοτε με το άρθρο, είναι το Plov. Eίναι ένα από τα (όχι πολλά) πιάτα που το ξέρω, εννοώ το έχω δοκιμάσει, μια και το έφτιαχνε ένας φίλος που είναι παιδί πολιτικών προσφύγων και γεννηθηκε και μεγάλωσε στην Τασκένδη. Η Τασκένδη βέβαια βρίσκεται στο Ουζμπεκιστάν, και στο άρθρο για εθνικό φαγητό του Ουζμπεκιστάν δίνεται μια σούπα με κρέας, shurpa, που πρέπει να είναι της ίδιας ρίζας με τον τσορβά, αλλά γειτονικές χώρες είναι όλες αυτές, δεν έχει σύνορα το φαγητό. Στη φωτογραφία, που είναι από τη Βικιπαίδεια, μαγειρεύουν πλοβ στο δρόμο, στην Τασκένδη.
Αν πάμε λίγο πιο πέρα, στο Αφγανιστάν, θα βρούμε ότι το εθνικό φαγητό είναι το Kabuli palaw, κι αυτό με βάση το ρύζι. Δεν κοίταξα ολες τις χώρες της περιοχής, ίσως να έβρισκα και άλλες παραλλαγές. Γενικά, στα εθνικά φαγητά του άρθρου τη σχετική, ίσως και την απόλυτη, πλειοψηφία την έχουν τα πιάτα με βάση το ρύζι, το οποίο το βρίσκει κανείς και στην Άπω αλλά και στην Εγγύς Ανατολή, και στην Ινδία, και στην Αφρική, αλλά και στην Κεντρική και Νότια Αμερική.
Τι κοινό έχουν το ουζμπέκικο ή αζέρικο πλοβ με το αφγανικό παλάου; Όχι μόνο μοιάζουν στα συστατικά τους αλλά και ετυμολογικώς συνδέονται, ανήκουν στην ίδια οικογένεια λέξεων, μιαν οικογένεια όπου βρίσκεται και το δικό μας το πιλάφι. Το πιλάφι είναι ρύζι «που έχει βράσει σε νερό ή ζωμό, έχει στραγγιστεί ή έχει αφυδατωθεί από τα υγρά του και έχει ζεματιστεί με βούτυρο ή λάδι» (ο ορισμός από το ΜΗΛΝΕΓ). Δεν είναι λοιπόν πιλάφι κάθε ρύζι, αλλά τους μαγειρικούς ορισμούς τους αφήνω σε εκείνους που μαγειρεύουν. Πάντως, η αγγλική Βικιπαίδεια επισημαίνει ότι στο πιλάφι το ρύζι είναι σπυρωτό, δηλ. οι κόκκοι διακρίνονται σαφώς ο ένας από τον άλλον.
Επειδή είχα μετακινήσεις χτες, αναδημοσιεύω σήμερα ένα παλιό άρθρο της σειράς με τα οπωρικά, ένα άρθρο μάλιστα που, περιέργως, δεν έχει αναδημοσιευτεί μετά την αρχική του δημοσίευση, το μακρινό 2011, παρά μόνο στο βιβλίο μου «Οπωροφόρες λέξεις». Σήμερα βάζω το αντίστοιχο κομμάτι από το βιβλίο, που είναι αρκετά διαφορετικό από την αρχική μορφή του άρθρου.
Πετρέλαιο ακόμα δεν έχουμε αξιωθεί να βρούμε σε μεγάλες ποσότητες κάτω από τη γη ή τη θάλασσά μας, και ίσως να μη βρούμε ποτέ, αλλά ελληνικός μαύρος χρυσός έχει υπάρξει στο παρελθόν, εξίσου προσοδοφόρος και πολύ πιο εύγευστος. Είναι η σταφίδα.
Η αποξήρανση των σταφυλιών για παρασκευή σταφίδας είναι γνωστή από τα αρχαία χρόνια. Ο Έρμιππος, κωμικός της κλασικής εποχής, σε ένα απόσπασμα κωμωδίας που διασώζεται από τον Αθήναιο, μας πληροφορεί ότι οι καλύτερες σταφίδες έρχονταν από τη Ρόδο. Η λέξη που χρησιμοποιεί είναι «ασταφίς», που ήταν παράλληλος τύπος με το «σταφίς» και αρχαιότερος. Φανερή είναι η σχέση με τη λέξη «σταφυλή». Υπάρχει και αρχαία παροιμία, «Ανθρώπου γέροντος ασταφίς η κεφαλή», η οποία μας θυμίζει το «σταφιδιασμένος» που λέμε εμείς σήμερα για κάποιον που έχει γεράσει και το δέρμα του είναι ζαρωμένο και γεμάτο ρυτίδες.
Η κορινθιακή σταφίδα, δηλαδή η μαύρη, έγινε τόσο ονομαστή ώστε ταυτίστηκε σχεδόν με τη σταφίδα και γλωσσικά. Η λέξη «currant», που σημαίνει στα αγγλικά την κορινθιακή μαύρη σταφίδα, έχει την αρχή της στην Κόρινθο. Από τα γαλλικά, raisins de Corinthe, ή μάλλον raisins de Corauntz όπως ήταν στα γαλλικά της εποχής, πέρασε τον 14ο αιώνα και στα αγγλικά, όπου σιγά-σιγά το raisins παραλείφθηκε. Στα κείμενα της εποχής τη λέξη τη βρίσκει κανείς γραμμένη σε πάμπολλες παραλλαγές: corentes, corauntz, currents, currence, corans κτλ.
Μάλιστα, όταν τον 16ο αιώνα άρχισαν να καλλιεργούνται στην Αγγλία τα φραγκοστάφυλα, ο κόσμος νόμισε ότι αυτός ο καρπός είναι η νωπή μορφή της σταφίδας, και τα είπε κι αυτά currant· το λάθος επισημάνθηκε αμέσως, αλλά, όπως συχνά συμβαίνει, ρίζωσε, γι’ αυτό σήμερα currants λέγονται και τα φραγκοστάφυλα και οι σταφίδες. Στην Αμερική, για να διαλυθεί η σύγχυση, τις σταφίδες τις λένε Zante currants, δηλαδή ζακυνθινές. Η Ζάκυνθος ήταν σημαντική πηγή για εξαγωγές σταφίδας προς τη Βρετανία. Μια λέξη σχεδόν ξεχασμένη για την κορινθιακή σταφίδα είναι το κουρεντί, αντιδάνειο από το currant.
Όταν κέρδισε η Ελλάδα την ανεξαρτησία της, η σταφίδα ήταν το μοναδικό αξιόλογο εξαγωγικό προϊόν του νεαρού κράτους. Δεδομένου ότι έφτασε να αντιπροσωπεύει το 50%-75% της αξίας του συνόλου των ευρωπαϊκών εξαγωγών, δεν είναι υπερβολή αυτό που είχε πει ο Ξ. Ζολώτας, ότι η σταφίδα για την Ελλάδα ήταν «ό,τι και ο καφές για τη Βραζιλία». Τότε η σταφίδα χαρακτηρίστηκε «χρυσός της Κορινθίας», αν και καλλιεργήθηκε σε πολύ ευρύτερη ζώνη, σε όλη τη δυτική και βορειοδυτική Πελοπόννησο και στα Επτάνησα, όπου οι αγρότες επέκτειναν δυσανάλογα τις αμπελοφυτείες σε βάρος των ελαιώνων και των άλλων καλλιεργειών. Πολλές οικογένειες που έπαιξαν ηγετικό ρόλο στην ελληνική πολιτική σκηνή εδραιώθηκαν με άξονα τις ζώνες Κόρινθος-Πάτρα και Πύργος-Καλαμάτα και συνδέθηκαν με το εμπόριο της σταφίδας.
Τον καιρό της νιότης μου, τα καλοκαιρινά σινεμά παίζανε επαναλήψεις, πρόβαλλαν δηλαδή παλιότερες ταινίες, οπότε ήταν μια ευκαιρία να συμπληρώσει κανείς τα κενά του ή να θυμηθεί παλιότερα έξοχα έργα. Σήμερα, αν δεν κάνω λάθος, τα περισσότερα θερινά παίζουν ταινίες πρώτης προβολής -αλλά σε αυτή την παλιά συνήθεια θα καταφύγει το ιστολόγιο, αφού το έχει βάλει αμέτι μουχαμέτι να δημοσιεύει καλοκαιριάτικα ένα άρθρο κάθε μέρα σε αδιάλειπτο σερί.
Το σημερινό άρθρο είχε αρχικά δημοσιευτεί πριν από πέντε χρόνια -παρά μία μέρα. Στη συνέχεια, τη λέξη «σαντεκλέρι» τη συμπεριέλαβα και στο βιβλίο μου Λέξεις που χάνονται. Εδώ αναδημοσιεύω το παλιό άρθρο με αρκετές επικαιροποιήσεις παίρνοντας επίσης υπόψη τα σχόλια που είχαν γίνει κατά την πρώτη δημοσίευση.
Το άρθρο αυτό γεννήθηκε από ένα δικό μου σχόλιο σε ένα λήμμα του εξαιρετικού ιστότοπου slang.gr. Εδώ, αναπτύσσω περισσότερο την άποψή μου.
Λοιπόν, στο slang.gr τέθηκε η απορία για την προέλευση της φράσης «θα τραβηχτούμε σαν τα σιντεκλέρια«, που είναι -κατά το εκεί άρθρο- μια παμπάλαιη μάγκικη έκφραση. Και βέβαια, ενώ η σημασία της έκφρασης είναι προφανής, σημαίνει «θα μαλώσουμε άσκημα», η λέξη «σιντεκλέρια» είναι εντελώς άγνωστη και μυστηριώδικη, πολύ περισσότερο που τη βρίσκουμε και με άλλες παραλλαγές: σαντεκλέρια, σεντεκλέρια, σιντεγκλέρια.
Ο φίλος Χότζας που έγραψε το αρχικό άρθρο στο slang.gr και οι υπόλοιποι στα σχόλια προσπάθησαν, με τα ελάχιστα δεδομένα που είχαν στη διάθεσή τους, να βγάλουν νόημα, προτείνοντας με επιφυλάξεις την προέλευση από το ότι το «σαντικλέρι» είναι γυναικείο κοκαλάκι για τα μαλλιά, αλλά και φυλαχτό, διακοσμητικό -αλλά τελικά στα σχόλια νομίζω ότι συμφώνησαν με την εκδοχή που πρότεινα.
Πριν προχωρήσουμε, να πούμε ότι η έκφραση «θα τραβηχτούμε σαν τα σαντεκλέρια» (ή σαν τα σεντεκλέρια ή σιντεκλέρια) ακούγεται στην κλασική ελληνική κωμωδία «Ο Κλέαρχος, η Μαρίνα και ο κοντός», που προβλήθηκε το 1961 σε σενάριο Νίκου Τσιφόρου και σκηνοθεσία Πολύβιου Βασιλειάδη. Την ταινία θα την έχετε πιθανώς δει, αλλά αν δεν θυμάστε τη συγκεκριμένη ατάκα μπορείτε να τη δείτε εδώ, είναι στο 8′.17 της ταινίας. Ο Ρίζος είναι ο κοντός του τίτλου, σώγαμπρος με πεθερά τη Βασιλειάδου η οποία του ψήνει το ψάρι στα χείλη. Αυτός υπομένει, αλλά λέει κατ’ ιδίαν στη γυναίκα του: «Κάποια στιγμή θα τραβηχτούμε σαν τα σιντεκλέρια». Δεν ακούγεται ολοκάθαρα, άλλοι έγραψαν ότι ακούν «σιντεγκλέρια». Μπορεί βέβαια και ο ίδιος ο Ρίζος να μην είπε σωστά τη φράση, αν σκεφτούμε (βλ. πιο κάτω) ότι σε άλλο κείμενο του Τσιφόρου (του σεναριογράφου της ταινίας) υπάρχει η μορφή «σαντεκλέρια», που είναι και η αρχική κατά τη γνώμη μου.
Τις προάλλες είχα πάει σε μια πιτσαρία με παρέα, και μια κοπέλα της παρέας παράγγειλε πίτσα καπριτσόζα αλλά χωρίς αγκινάρες, οπότε ο σερβιτόρος, όταν ήρθε με τα πιάτα μας της έδωσε το δικό της λέγοντας «ορίστε μια προσούτο ε φούνγκι», ζαμπόν και μανιτάρια -διότι τα βασικά συστατικά της καπριτσόζας είναι αγκινάρες, ζαμπόν και μανιτάρια, οπότε αν αφαιρέσεις τις αγκινάρες τι μένει;
Το περιστατικό αυτό μού θύμισε ότι για τις αγκινάρες, που εγώ πολύ τις συμπαθώ, δεν έχω γράψει άρθρο, παρόλο που το λαχανικό αυτό το αναφέραμε στα σχόλια του προηγούμενου άρθρου μας για τα κουκιά. Είναι πασίγνωστο το κανταδόρικο τραγούδι που λέει: «αγκινάρες και κουκιά, κόκκινες καλές ντομάτες δυο δεκάρες η οκά» και πράγματι στη λαϊκή ελληνική κουζίνα πολλών περιοχών τα δυο αυτά λαχανικά πάνε μαζί, τόσο που έχουν και το κοινό όνομα «αγκιναροκούκια». Όπως είχε σχολιάσει ο φίλος μας ο Αρκεσινέας, «Τα χλωρά κουκιά με αγκινάρες και απαραίτητα άνιθο είναι νοστιμότατα. Οι νηστεύοντες τα μαγείρευαν οπωσδήποτε τη Μ. Πέμπτη, αφού κοινωνούσαν και μπορούσαν να φάνε λάδι.»
Για τα κουκιά, ωστόσο, έχουμε μιλήσει -οπότε σήμερα το μενού θα έχει «αγκινάρες χωρίς κουκιά».
Η αγκινάρα που τρώμε είναι πολυετές φυτό της οικογένειας των Αστεροειδών, της φυλής των Κυναροειδών, και το βοτανολογικό της όνομα είναι Cynara scolymus, στα ελληνικά Κινάρα η σκόλυμος ή Κινάρα η κοινή.
Δυο είναι οι λόγοι που με σπρώχνουν σήμερα να επαναλάβω ένα παλιότερο άρθρο. Ο ένας, ότι έχω κάποια προβλήματα με τη σύνδεσή μου στο σπίτι, οπότε ίσως δεν θα μπορώ να γράψω φρέσκο άρθρο. Και ο δεύτερος, ότι μετά τη χτεσινή ψηφοφορία για το νεομνημόνιο θα είμαστε όλοι μπουχτισμένοι, οπότε με ένα φρουτάκι ίσως δροσιστούμε. Άλλωστε, τα σχόλιά σας για τα πολιτικά μπορείτε να τα αφήνετε στο χτεσινό άρθρο, όπου η συζήτηση καλά κρατεί.
Το παλιότερο άρθρο, που αργότερα συμπεριλήφθηκε στο βιβλίο μου Οπωροφόρες λέξεις , είχε δημοσιευτεί πριν από τέσσερα χρόνια και πέντε μέρες, σε μια σημαδιακή μέρα, όταν έγινε η έκρηξη στο Μαρί, που αποτέλεσε καίριο πλήγμα για την κυπριακή οικονομία. Και λίγες εβδομάδες αργότερα, οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στη Συρία μετεξελίχτηκαν σε εμφύλιο πόλεμο, έναν πόλεμο που έχει μετατρέψει την κάποτε παραδεισένια και κάποτε ευημερούσα χώρα σε μαύρη τρύπα. Μακάρι τούτο εδώ το άρθρο να είναι πιο γούρικο.
Δαμάσκηνα, κορόμηλα ή ρεγκλότες;
Μια από τις πιο παλιές πόλεις του μεσογειακού χώρου που κατοικούνται συνεχώς από την αρχαιότητα ως τα σήμερα, είναι κι η Δαμασκός, η πρωτεύουσα της Συρίας. Δαμασκός στα ελληνικά, Ντιμάσκ αλ-Σαμ στα αραβικά, Damas στα γαλλικά, πόλη που κάποτε ήταν ζηλευτή για τα πλούτη της και είχε δώσει τ’ όνομά της σε ένα σωρό περιζήτητα προϊόντα της, όπως είναι το δαμάσκο ύφασμα, πολύχρωμο μεταξωτό με αργυρά και χρυσά νήματα (damask στα αγγλικά), το δαμασκηνό ατσάλι, που διακρινόταν για την σκληρότητα και την αντοχή του ή το δαμασκί σπαθί, φτιαγμένο από δαμασκηνό ατσάλι αλλά και με ένθετα χρυσά ή αργυρά σχέδια. Αλλά εδώ δεν κάνουμε γεωγραφία· ταξιδεύουμε στον κόσμο των οπωρικών, και το άρθρο αυτό είναι αφιερωμένο στο φρούτο από τη Δαμασκό, το δαμάσκηνο.
Είναι όμως ένα φρούτο το δαμάσκηνο ή μια οικογένεια; Τι γίνεται με τα κορόμηλα; Με τις μπουρνέλες ή βανίλιες; Πρόκειται για ποικιλίες που προέρχονται από πολύ συγγενικά δέντρα· εδώ θα τα εξετάσουμε όλα μαζί, και τα μοβ ελλειψοειδή μεσαίου μεγέθους (τα δαμάσκηνα), και τα μικρά στρογγυλά πράσινα ή κόκκινα ή κίτρινα (τα κορόμηλα), και τα μεγάλα στρογγυλά μοβ ή κίτρινα (μπουρνέλες ή βανίλιες), ακόμα και τους καρπούς της εικόνας, που εγώ δαμάσκηνα θα τα έλεγα, αλλά η ελληνική βικιπαίδεια τα θέλει κορόμηλα.
Ανοίγουμε τη βδομάδα της ραστώνης με ένα άρθρο ραστωνιάρικο, αφού είναι επανάληψη παλιότερου. Το ξαναδημοσιεύσω αφενός επειδή είχαμε πρόσφατα τη συζήτηση για κορόμηλα και συναφή, και αφετέρου επειδή, καλοκαίρι είναι, είχατε πει ότι καλό είναι να κερνάμε κανα φρουτάκι πότε-πότε.
Το παλιό εκείνο άρθρο ήταν ελαφρώς γρουσούζικο, μια και έτυχε να δημοσιευτεί τη μέρα που έγινε η φονική και καταστροφική έκρηξη στο Μαρί της Κύπρου, όπου ήταν αποθηκευμένα εκρηκτικά που αρχικά προορίζονταν για τη Συρία. Από τότε βέβαια, και η Κύπρος και πολύ περισσότερο η Συρία έχουν τραβήξει κι άλλα πολλά -αλλά ας μείνουμε στα φρούτα.
Η φωτογραφία που συνοδεύει το σημερινό άρθρο είναι καινούργια, πάντως, την έβγαλα τις προάλλες, αλλά το πιάτο δεν έχει μόνο «φρούτα από τη Συρία», αλλά και μούρα, κάτω αριστερά, όπως και κάτι μπέρια πάνω δεξιά. Βασικά να τα φάω ήθελα, και δεν κάνω ταξινομικές διακρίσεις.
Στη σημερινή αναδημοσίευση, έχω εμπλουτίσει το παλιό μου άρθρο με μερικά πράγματα που τα έβαλα εκ των υστέρων, όταν συμπεριέλαβα το άρθρο σε κεφάλαιο του βιβλίου «Οπωροφόρες λέξεις«.
Λοιπόν, το φρούτο -ή τα φρούτα;- από τη Συρία:
Μια από τις πιο παλιές πόλεις του μεσογειακού χώρου που κατοικούνται συνεχώς από την αρχαιότητα ως τα σήμερα, είναι κι η Δαμασκός, η πρωτεύουσα της Συρίας. Δαμασκός στα ελληνικά, Ντιμάσκ αλ-Σαμ στα αραβικά, Damas στα γαλλικά, πόλη που κάποτε ήταν ζηλευτή για τα πλούτη της και είχε δώσει τ’ όνομά της σε ένα σωρό περιζήτητα προϊόντα της, όπως είναι το δαμάσκο ύφασμα, πολύχρωμο μεταξωτό με αργυρά και χρυσά νήματα (damask στα αγγλικά), ή το δαμασκηνό σπαθί, φτιαγμένο με μια ιδιαίτερη τεχνική (πλέγμα από ράβδους σίδερου και ατσαλιού). Αλλά εδώ δεν κάνουμε γεωγραφία· ταξιδεύουμε στον κόσμο των οπωρικών, και το κεφάλαιο αυτό είναι αφιερωμένο στο φρούτο από τη Δαμασκό, το δαμάσκηνο.
Είναι όμως ένα φρούτο το δαμάσκηνο ή μια οικογένεια; Τι γίνεται με τα κορόμηλα; Με τις μπουρνέλες ή βανίλιες; Πρόκειται για ποικιλίες που προέρχονται από πολύ συγγενικά δέντρα· εδώ θα τα εξετάσουμε όλα μαζί, και τα μοβ ελλειψοειδή μεσαίου μεγέθους (τα δαμάσκηνα), και τα μικρά στρογγυλά πράσινα ή κόκκινα ή κίτρινα (τα κορόμηλα), και τα μεγάλα στρογγυλά μοβ ή κίτρινα (μπουρνέλες ή βανίλιες). Στη φωτογραφία, πέρα από τα μούρα και τα μπέρια, έχουμε τα εξής δαμασκηνοειδή: αριστερά τις (πράσινες) ρεγκλότες, πιο πάνω μια ποικιλία δαμάσκηνα που τα λένε κβετς (quetsche) εδώ στη Λοθαριγγία, αλλά νομίζω πως είναι πολύ παρόμοια με τα σκοπελίτικα. Βέβαια, δαμάσκηνα είναι και εκείνα κάτω δεξιά, που εδώ τα λένε «προεδρικά» (ποικιλία President), ενώ στο κέντρο είναι δυο μπουρνέλες, και δεξιά, τα κίτρινα, είναι μιραμπέλες, που κι αυτά είναι ποικιλία της Λοθαριγγίας, αν και πολύ όμοια με τα πράουστα της Σαμοθράκης. Παναπεί, τα φρούτα απ’ τη Συρία έχουν πολλές ποικιλίες και πολλά ονόματα.
Χριστούγεννα αύριο, σκέφτηκα λοιπόν να βάλω κάτι εορταστικό, και να σας κεράσω έναν κουραμπιέ, μέρες που είναι. Βέβαια, το άρθρο που θα διαβάσετε δεν είναι καινούργιο αλλά μια όχι πολύ αλλαγμένη αναδημοσίευση από ένα παλιότερο άρθρο που είχε δημοσιευτεί στο ιστολόγιο πριν από τρία χρόνια, τέτοιες φυσικά μέρες. Το λογικό θα ήταν αντί να σας σερβίρω… ξαναζεσταμένο κουραμπιέ, να γράψω κάτι για τα μελομακάρονα, όμως τα αφιλότιμα αποδείχτηκαν σκληρά καρύδια και δεν έχω ξεδιαλύνει όλα τα εκκρεμή ζητήματα -οπότε, ξανά κουραμπιές, ας ελπίσουμε να μην έχει χάσει τη νοστιμιά του.
Ένα από τα μεγάλα διλήμματα της ζωής, πλάι στο Αθήνα ή Θεσσαλονίκη, Ολυμπιακός ή Παναθηναϊκός, Καζαντζίδης ή Μπιθικώτσης, Βουγιουκλάκη ή Καρέζη, Βίσση ή Βανδή (έβαλα κι ένα νεότερο για ξεκάρφωμα), είναι και το “κουραμπιέδες ή μελομακάρονα;” Ομολογώ ότι η δική μου προτίμηση πηγαίνει πιο πολύ στα μελομακάρονα, ή φοινίκια που τα έλεγε η συχωρεμένη η γιαγιά μου η Αιγενήτισσα, αλλά το σημερινό άρθρο θα αφιερωθεί στο άλλο μέλος του χριστουγεννιάτικου δίδυμου, τους κουραμπιέδες.
Η λέξη κουραμπιές είναι δάνειο από το τουρκικό Kurabiye, που προέρχεται από τα αραβικά. Όπως θα περιμεναμε, παρόμοια γλυκίσματα με παρεμφερή ονόματα βρίσκουμε όχι μόνο στα τούρκικα, αλλά και σε άλλες γλώσσες της περιοχής, σαν το αζέρικο ghorabiye.
Σαν χριστουγεννιάτικο έθιμο, ο κουραμπιές είναι πολλά χρόνια μαζί μας -περισσότερα από το χριστουγεννιάτικο δέντρο, και μάλλον περισσότερα από τα μελομακάρονα, αν κρίνω από το γεγονός ότι στις χριστουγεννιάτικες διαφημίσεις που βρίσκω σε παλιές εφημερίδες των αρχών του 20ού αιώνα γίνεται αναφορά μόνο σε κουραμπιέδες και σε βασιλόπιτες, όχι όμως και σε μελομακάρονα.
Θυμάμαι πριν από κάμποσα χρόνια, τότε που είχα κι εγώ μικρά παιδιά και πρόσεχα και τα άλλα, ένα πιτσιρίκι είχε ρωτήσει τη μητέρα του γιατί στο γνωστό παιδικό τραγούδι το κουκί και το ρεβίθι εμαλώσανε στη βρύση. «Ποιο θα πιει πρώτο νερό», απάντησε η μητέρα, μια απάντηση πρακτική και όχι εντελώς άστοχη. Όσοι γεννήθηκαν σε σπίτια με τρεχούμενο νερό, δεν έχουν μνήμες από την καθημερινή διαδρομή με τη στάμνα στη βρύση, όπου, πέρα από τη συζήτηση και την αλληλοενημέρωση, υπήρχαν και οι αναπόφευκτες προστριβές για τη σειρά, μια και το γέμισμα της στάμνας βαστούσε πολλή ώρα κι έτσι κι αλλιώς δεν είναι σωστό να σου φάει η άλλη τη σειρά (το κουβάλημα του νερού ήταν γυναικεία δουλειά· άλλωστε, οι περισσότερες ήταν).
Εμείς για τις ανάγκες του άρθρου μπορούμε να υποθέσουμε ότι το κουκί και το ρεβίθι διαπληκτίστηκαν για το ποιο από τα δυο θα αποτελέσει το αντικείμενο του σημερινού άρθρου. Αν και σπανιότερο στη καθημερινότητά μας, το κουκί είναι ασύγκριτα πιο ενδιαφέρον από γλωσσική-λαογραφική άποψη· όμως έχουμε ήδη αναφερθεί σε παλιότερα άρθρα μας σε μερικά από τα γλωσσικά του κουκιού, οπότε τελικά ο κλήρος έπεσε στο ρεβίθι.
Το ρεβίθι προέρχεται από το αρχαίο ερέβινθος, που δήλωνε και το φυτό και τον καρπό, και το επίθημα -νθος πάντα μας κάνει να σκεφτόμαστε δάνειο από κάποια μεσογειακή γλώσσα, και από το ερεβίνθιον προέκυψε το ρεβίνθιον και ρεβίθιον και ροβίθιον στα μεσαιωνικά χρόνια. Τον τύπο ροβίθι που ήταν πολύ διαδεδομένος παλιότερα, ο Χατζιδάκις τον είχε εξηγήσει από την παρετυμολογική επίδρ. της λέξης «ρόβι» (άλλο όσπριο αυτό), αλλά ο Θ. Μωυσιάδης (και πιο πριν ο Φιλήντας) από την επίδρ. του χειλικού. Σε κάθε περίπτωση, δεν έχει βάση η παλιότερη ορθογραφία ρεβύθι, που διατηρείται ακόμα. (Στην περίπτωση της *μπύρας, το αδικαιολόγητο ύψιλον εξηγήθηκε με την αναλογία του «ζύθος»· εδώ, δεν ξέρω πώς ξεφύτρωσε).
Από σήμερα και ως τα τέλη Αυγούστου, το ιστολόγιο μπαίνει σε πιο θερινή φάση λειτουργίας και αρχίζει να δημοσιεύει, περίπου μια φορά την εβδομάδα, επαναλήψεις από παλιότερα άρθρα, όπως έκαναν τα θερινά σινεμά την περίοδο της νιότης μας, που έβαζαν παλιές ταινίες. Για να μη δυσαρεστηθεί όμως το φιλοθεάμον κοινό, στις επαναλήψεις θα εφαρμοστεί ο κανόνας «τρία κι εξήντα», που σημαίνει ότι για να κριθεί… επιλέξιμο προς επανάληψη ένα άρθρο πρέπει να έχουν περάσει τρία χρόνια από την αρχική του δημοσίευση και να μην έχουν γίνει εξήντα σχόλια αρχικώς, δηλαδή να έχει κάπως ξεχαστεί και να μην είναι πολυσχολιασμένο. Οπότε, για να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι, όπως έλεγε το παλιό κλισέ, σας παρουσιάζω το σημερινό άρθρο, που είχε αρχικά δημοσιευτεί στις 24 Μαΐου 2010. Εννοείται ότι στο άρθρο έχουν ενσωματωθεί κάποια από τα σχόλια της αρχικής δημοσίευσης.
Τις προάλλες, καθώς συζητούσαμε την ετυμολογία μιας λέξης, στα σχόλια ο αγαπητός φίλος taal.gr ρώτησε για την προέλευση της έκφρασης «τα μυαλά σου και μια λίρα και του μπογιατζή ο κόπανος», απορώντας πώς ταίριαξαν μεταξύ τους αυτές οι λέξεις. Η απορία εύλογη· μάλιστα, ενώ για την ετυμολογία των λέξεων υπάρχουν ειδικά ετυμολογικά λεξικά, αλλά και όποιο λεξικό να ανοίξετε προσφέρει στοιχειώδεις ετυμολογικές πληροφορίες, για την «ετυμολόγηση» των εκφράσεων τα λεξικά μένουν συνήθως βουβά κι έτσι ανοίγεται ακόμα περισσότερο ο δρόμος για διάφορες ευφάνταστες εξηγήσεις τις οποίες έχω κατ’ επανάληψη επικρίνει εδώ.
Από την άλλη, όπως συχνά συμβαίνει με τις εκφράσεις αυτές, η σημασία της είναι σαφής. Τη λέμε ειρωνικά σε κάποιον που μόλις μας είπε μιαν ανοησία, για να του πούμε ότι δεν ξέρει τι του γίνεται. Άλλοτε λέμε «το μυαλό σου» κι άλλοτε «τα μυαλά σου», παίζουν και οι δυο παραλλαγές με περίπου ίδια συχνότητα, χωρίς να διαφοροποιείται η σημασία. Είπαμε, η σημασία είναι σαφής –με την εξήγηση τα χαλάμε.
Η επίσημη εκδοχή που δίνεται για την εξήγηση της φράσης, είναι ότι πρόκειται για αντίφραση. Δηλαδή, όταν λέμε «τα μυαλά σου και μια λίρα», εννοούμε ότι τα μυαλά του αξίζουν ή ζυγίζουν όσο και μια λίρα, δηλαδή πολύ, αλλά το λέμε ειρωνικά εννοώντας καθόλου, όπως π.χ. ειρωνικά λέμε «μου έκανες την καρδιά περιβόλι». Αυτή την εκδοχή δέχεται ο Άνθιμος Παπαδόπουλος στα Φρασεολογικά του.
Η δήλωση προκάλεσε θυμηδία στα σόσιαλ. Μια πετυχημένη ατάκα που διάβασα έλεγε ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης φοράει παπούτσια χωρίς κορδόνια από τότε που πέθανε η Μαρίκα Μητσοτάκη. Άλλοι πάλι θυμήθηκαν ότι πρόσφατα εμφανίστηκε να φοράει παπούτσια με κορδόνια, άρα γεννάται το ερώτημα ποιος του τα έδεσε.
Μια από τις πιο παλιές πόλεις του μεσογειακού χώρου που κατοικούνται συνεχώς από την αρχαιότητα ως τα σήμερα, είναι κι η Δαμασκός, η πρωτεύουσα της Συρίας. Δαμασκός στα ελληνικά, Ντιμάσκ αλ-Σαμ στα αραβικά, Damas στα γαλλικά, πόλη που κάποτε ήταν ζηλευτή για τα πλούτη της και είχε δώσει τ’ όνομά της σε ένα σωρό περιζήτητα προϊόντα της, όπως είναι το δαμάσκο ύφασμα, πολύχρωμο μεταξωτό με αργυρά και χρυσά νήματα (damask στα αγγλικά), το δαμασκηνό ατσάλι, που διακρινόταν για την σκληρότητα και την αντοχή του ή το δαμασκί σπαθί, φτιαγμένο από δαμασκηνό ατσάλι αλλά και με ένθετα χρυσά ή αργυρά σχέδια.
Μιαν άλλη φορά συζητούσαμε για την επανεμφάνιση του θρησκευτικού αισθήματος στις χώρες του τέως υπαρκτού σοσιαλισμού. Η Ματίνα ήταν πραγματικά εξοργισμένη αναφέροντας τις περιπτώσεις όχι μόνο συγκεκριμένων ηγετών, σαν τον Μαλένκοφ, που τελικά έγινε… ψάλτης ή σαν εκείνον τον μεθύστακα, τον Γέλτσιν, που πρότεινε την αγιοποίηση … των τελευταίων Ρωμανώφ, ή σαν τον Πούτιν που δεν αφήνει δοξολογία και λειτουργία, που να μην παραστεί ή σαν τον Αλίεφ του Αζερμπαϊτζάν που μας βγήκε ισλαμιστής, αλλά για πλήθος μεσαία στελέχη ή απλά μέλη του ΚΚΣΕ που μεταλλάχτηκαν σε πιστούς χριστιανούς
Το εθνικό φαγητό του Αζερμπαϊτζάν, σύμφωνα πάντοτε με το άρθρο, είναι το Plov. Eίναι ένα από τα (όχι πολλά) πιάτα που το ξέρω, εννοώ το έχω δοκιμάσει, μια και το έφτιαχνε ένας φίλος που είναι παιδί πολιτικών προσφύγων και γεννηθηκε και μεγάλωσε στην Τασκένδη. Η Τασκένδη βέβαια βρίσκεται στο Ουζμπεκιστάν, και στο άρθρο για εθνικό φαγητό του Ουζμπεκιστάν δίνεται μια σούπα με κρέας, shurpa, που πρέπει να είναι της ίδιας ρίζας με τον τσορβά, αλλά γειτονικές χώρες είναι όλες αυτές, δεν έχει σύνορα το φαγητό. Στη φωτογραφία, που είναι από τη Βικιπαίδεια, μαγειρεύουν πλοβ στο δρόμο, στην Τασκένδη.
Πετρέλαιο ακόμα δεν έχουμε αξιωθεί να βρούμε σε μεγάλες ποσότητες κάτω από τη γη ή τη θάλασσά μας, και ίσως να μη βρούμε ποτέ, αλλά ελληνικός μαύρος χρυσός έχει υπάρξει στο παρελθόν, εξίσου προσοδοφόρος και πολύ πιο εύγευστος. Είναι η σταφίδα.
Μάλιστα, όταν τον 16ο αιώνα άρχισαν να καλλιεργούνται στην Αγγλία τα φραγκοστάφυλα, ο κόσμος νόμισε ότι αυτός ο καρπός είναι η νωπή μορφή της σταφίδας, και τα είπε κι αυτά currant· το λάθος επισημάνθηκε αμέσως, αλλά, όπως συχνά συμβαίνει, ρίζωσε, γι’ αυτό σήμερα currants λέγονται και τα φραγκοστάφυλα και οι σταφίδες. Στην Αμερική, για να διαλυθεί η σύγχυση, τις σταφίδες τις λένε Zante currants, δηλαδή ζακυνθινές. Η Ζάκυνθος ήταν σημαντική πηγή για εξαγωγές σταφίδας προς τη Βρετανία. Μια λέξη σχεδόν ξεχασμένη για την κορινθιακή σταφίδα είναι το κουρεντί, αντιδάνειο από το currant.
Το άρθρο αυτό γεννήθηκε από ένα δικό μου σχόλιο σε ένα λήμμα του εξαιρετικού ιστότοπου slang.gr. Εδώ, αναπτύσσω περισσότερο την άποψή μου.
Το περιστατικό αυτό μού θύμισε ότι για τις αγκινάρες, που εγώ πολύ τις συμπαθώ, δεν έχω γράψει άρθρο, παρόλο που το λαχανικό αυτό το αναφέραμε στα σχόλια του προηγούμενου 
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία 