Μεζεδάκια από το Μετρό της Θεσσαλονίκης

Που βέβαια τα ονομάζω έτσι εμπνεόμενος από τη συνέντευξη του υπουργού Νότη Μηταράκη στο BBC, στην οποία ισχυρίστηκε ότι το Μετρό της Θεσσαλονίκης λειτουργεί, κάτι εντελώς αναληθές. Οι ξένοι που τον άκουσαν θα τον πίστεψαν, εκτός αν ζουν στην Ελλάδα. Οι Έλληνες δεν ακούνε BBC, σωστά;

Αλλά στην εποχή μας υπάρχουν και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οπότε προκλήθηκε σάλος κι έτσι έσπευσε ο κ. υπουργός να ανασκευάσει.

Είναι όμως έτσι; Είπε τάχα ο υπουργός ότι το έργο «έχει πλέον προχωρήσει ουσιαστικά»;

Αν δείτε το βίντεο της συνέντευξης (στο 3.40) θα ακούσετε ότι ο κ. υπουργός λέει the new subway in Thessaloniki is up and running.

Αυτό μία μόνο σημασία έχει: ότι ο νέος υπόγειος σιδηρόδρομος στη Θεσσαλονίκη έχει αρχίσει να λειτουργεί.

Ήταν γλωσσικό λάθος; Δύσκολο να το πιστέψουμε διότι ο υπουργός μιλάει καλούτσικα αγγλικά και πήγε προετοιμασμένος στη συνέντευξη. Οπότε, μάλλον εσκεμμένα διάλεξε την έκφραση αυτή ώστε οι κουτόφραγκοι να πιστέψουν πως υπάρχει σε λειτουργία μετρό στη Θεσσαλονίκη.

* Το γεγονός προκάλεσε θυμηδία στα σόσιαλ, αλλά δεν ήταν το μοναδικό. Είχαμε και τη γκάφα του υπαλλήλου της ΓΣΕΕ, που τηλεφώνησε στη Τζόρτζια Αργυρού, τη σύντροφο του αείμνηστου Μανώλη Γλέζου, για να καλέσει τον Γλέζο στην τελετή έναρξης του συνεδρίου της ΓΣΕΕ! (Η ΓΣΕΕ στη συνέχεια δικαιολογήθηκε ότι έγινε λάθος και ότι σκόπευαν να καλέσουν έναν Μανώλη Γλέζο… που είναι αναπληρωτής γραμματέας της Τ.Ο. Κηφισιάς του ΠΑΣΟΚ (άραγε κάλεσαν όλους τους γραμματείς και αναπληρωτές των ΤΟ του ΠΑΣΟΚ;)

* Παρεμπιπτόντως, το συνέδριο της ΓΣΕΕ γίνεται στο Καβούρι. Άκουσα χτες τον Κυρίτση και τον Τσέκερη στο Κόκκινο να λένε για τους ηρωικούς αγώνες των μεταλλωρύχων του Καβουριού στις αρχές του 20ού αιώνα και για το Εργατικό Κέντρο Καβουρίου που ήταν ιδρυτικό μέλος της ΓΣΕΕ (πλάκα έκαναν, βέβαια).

* Μου στέλνει φίλος την οθονιά από το Βήμα και παραπονιέται για τις σορούς του σωρού.

Βέβαια, αν το καλοσκεφτούμε, δεν είναι μόνο το ορθογραφικό λάθος που κάνει σωρούς τις σορούς (πάλι καλά που διατηρείται το γένος). Με την παλιά, την παραδοσιακή σημασία της λέξης, ασφαλώς δεν ταυτοποιήθηκαν «σοροί» αλλά πτώματα -από τότε όμως που βγήκε φετφάς να αποφεύγεται ο μακάβριος όρος «πτώματα» άρχισαν να σωριάζονται σοροί.

* Θα μου πείτε, αυτό βρήκες να προσέξεις από τα ρεπορτάζ για το φρικτό δυστύχημα; Σήμερα, αυτά συζητάμε, γλωσσικά στραβά κι ανάποδα, παρωνυχίδες ασφαλώς.

Δείτε, ας πούμε τι μου έστειλαν δύο φίλοι, ο ένας γλωσσολόγος, από τα ρεπορτάζ με τους διαλόγους του μηχανοδηγού και του μοιραίου σταθμάρχη.

Τι λέτε ότι τους τράβηξε την προσοχή σε αυτόν τον διάλογο;

Η ορθογραφία της λέξης «οπισθοπορ*α».

Πώς γράφεται; Οπισθοπορεία ή οπισθοπορία;

Ο ένας θα πει, με ει όπως η πορεία. Ο άλλος, με ί, όπως η πρωτοπορία, η αεροπορία κτλ. Θα ανατρέξουμε στο λεξικό, αλλά ούτε το ΛΚΝ ούτε ο Μπαμπινιώτης έχουν τον όρο.

Το θέμα το είχαμε συζητήσει πριν από έξι χρόνια, σε ειδικό άρθρο για το «φριχτό δίλημμα, εία ή ία«.  Τότε είχα γράψει:

Ο Γλέζος και ο Σάντας πριν από 80 χρόνια…

Πριν από 80 χρόνια, τη νύχτα της 30ής προς 31η Μαΐου 1941, ενώ οι Γερμανοί ολοκλήρωναν την κατάληψη της Κρήτης, ο Μανώλης Γλέζος και ο Απόστολος Σάντας κατέβασαν τη ναζιστική σημαία από την Ακρόπολη. Δεν ήταν η πρώτη αντιστασιακή ενέργεια στην Ευρώπη, όπως έχει γραφτεί, αλλά ήταν ένα σημαντικότατο συμβάν, με διεθνή εμβέλεια και με ισχυρό συμβολισμό, που έδωσε θάρρος στον υπόδουλο λαό της Αθήνας.

Η ταυτότητα των δυο ηρώων αποκαλύφθηκε μετά την απελευθέρωση. Ο ένας από τους δύο ήρωες, ο Μανώλης Γλέζος, αναδείχθηκε σε κορυφαίο στέλεχος του ΚΚΕ και της νόμιμης ΕΔΑ, φυλακίστηκε επανειλημμένα και καταδικάστηκε σε θάνατο, ενώ μετά τη μεταπολίτευση διατέλεσε βουλευτής και ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΡΙΖΑ. Ο Απόστολος Σάντας επίσης εξορίστηκε τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση, αλλά απέδρασε και διέφυγε στην Ιταλία και στη συνέχεια στον Καναδά όπου έζησε αρκετά χρόνια και μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα δεν αναμίχθηκε στην ενεργό πολιτική.

Στο Διαδίκτυο τα τελευταία χρόνια, και ιδίως κατά την περίοδο που η Χρυσή Αυγή είχε κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, ακούγονται φωνές, από το άκρο δεξιό του φάσματος, που θεωρούν «μύθο» το κατέβασμα της σημαίας από τους Γλέζο και Σάντα.

Ένα πολυακουσμένο επιχείρημα είναι ότι η σημαία δεν μπορεί να κατέβηκε από τον ιστό της τη νύχτα, διότι με το ηλιοβασίλεμα γίνεται υποστολή της σημαίας.

Το επιχείρημα αυτό, παρόλο που ακούγεται πολύ, δεν αντέχει σε κριτική.

Μια πρώτη απάντηση είναι ότι η υποστολή της σημαίας το βράδυ γίνεται σε καιρό ειρήνης, όχι σε πόλεμο και όχι σε κατακτημένα εδάφη.

Αλλά πέρα από αυτή τη θεωρητική ανασκευή υπάρχει και μια ατράνταχτη πρακτική αντίκρουση. Η ανακοίνωση του Γερμανού φρουράρχου, που δημοσιεύτηκε σε όλες τις αθηναϊκές εφημερίδες την 1η Ιουνίου 1941, στην οποια γίνεται ξεκάθαρα αναφορά σε «υπεξαίρεση» της σημαίας.

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΣ

Βάσει των κάτωθι γεγονότων και εξακριβώσεων προσδιορίζεται η αστυνομική ώρα εν Αθήναις μετ’ αμέσου ισχύος η 22α:

1) Κατά την νύκτα της 30ής προς 31ην Μαΐου υπεξηρέθη η επί της Ακροπόλεως κυματίζουσα γερμανική πολεμική σημαία παρ’ αγνώστων δραστών. Διενεργούνται αυστηραί ανακρίσεις. Οι ένοχοι και συνεργοί αυτών θα τιμωρηθούν διά της ποινής του θανάτου.

2) Ο τύπος και η δημοσία γνώμη πάντων των στρωμάτων του λαού εκφράζονται ακόμη πάντοτε μετ’ εκδήλου συμπαθείας υπέρ των εκ της ηπειρωτικής Ευρώπης εκδιωχθέντων Άγγλων.

3) Τα γεγονότα εν Κρήτη, αι παρά το διεθνές δίκαιον διαπραχθείσαι κακοποιήσεις εναντίον Γερμανών αιχμαλώτων όχι μόνο δεν συζητούνται μετ’ αποστροφής, αλλ’ εις ευρείς κύκλους και μάλιστα μετ’ ευαρεσκείας.

4) Υπέρ Άγγλων αιχμαλώτων παρετηρήθησαν, παρά την σχετικήν απαγόρευσιν, επανειλημμένως εκδηλώσεις συμπαθείας (προσφορά δώρων, ανθέων, καρπών, σιγαρέττων κλπ.) Αι τοιαύται εκδηλώσεις γίνονται ανεκταί εκ μέρους της ελληνικής αστυνομίας, εναντίον των οποίων δεν αντέδρασεν μεθ’ όλων των εις διάθεσιν αυτής ευρισκομένων μέσων.

5) Η συμπεριφορά των ευρυτέρων κύκλων της πόλεως των Αθηνών έναντι των γερμανικών ενόπλων Δυνάμεων, εγένετο και πάλιν ολιγώτερον φιλική.

6) Η αισχροκέρδεια εν Αθήναις υπερέβη παν μέτρον χωρίς αι αρμόδιαι αρχαί να προβαίνουν εις τα ενδεικνυόμενα μέτρα καταστολής.

7) Σχεδόν άπαντα τα εμπορεύματα πωλούνται εν Αθήναις προς τους Γερμανούς στρατιωτικούς εις σημαντικώς ανωτέρας τιμάς παρά εις τους Έλληνας.

Αι γερμανικαί στρατιωτικαί αρχαί προσεπάθησαν μέχρι σήμερον να συμπεριφερθώσι προς τον ελληνικόν λαόν από πάσης απόψεως ευμενώς, εν περιπτώσει καθ’ ην αι διαταγαί των ενόπλων γερμανικών Δυνάμεων δεν θέλουσιν εισακουσθή, αύται θα επιβάλωσι μετά λύπης των αυστηροτάτας κυρώσεις.

Εν Αθήναις τη 31η Μαΐου 1941.

Ο ΦΡΟΥΡΑΡΧΟΣ

Επειδή δύσκολα μπορούμε να πιστέψουμε ότι ο Φρούραρχος Αθηνών είπε… ψέματα θέλοντας να αναδείξει σε ήρωες δυο δεκαεννιάχρονους φοιτητές, νομίζω ότι η ανακοίνωση αποτελεί ατράνταχτη απόδειξη πως σημαία υπήρχε.

Μανώλης Γλέζος (1922-2020)

Χτες το απόγευμα πολλοί Έλληνες βγήκαν στα μπαλκόνια τους για να χειροκροτήσουν, όχι επειδή τους κάλεσε κάποιος επώνυμος αλλά ύστερα από αυθόρμητο κάλεσμα από τα κοινωνικά μέσα, και οχι για να δηλώσουν τις ευχαριστίες τους ή τη συμπαράστασή τους σε όσους δίνουν από την πρώτη γραμμή τη μάχη ενάντια στην πανδημία του κορονοϊού, αλλά για να τιμήσουν έναν μεγάλο Έλληνα, έναν ακατάβλητο αγωνιστή της Αριστεράς και της πατρίδας, τον Μανώλη Γλέζο, που έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών χτες το πρωί.

Ήταν αυτός ο αποχαιρετισμός μια αυθόρμητη αντίδραση απέναντι στην τεράστια αδικία της αμείλικτης συγκυρίας -διότι η πανδημία στέρησε από δεκάδες χιλιάδες συμπολίτες μας την ευκαιρία να αποχαιρετήσουν με τη φυσική τους παρουσία τον ήρωα, σε μια πάνδημη κηδεία -όπως ήταν απολύτως βέβαιο ότι θα γινόταν αν το θλιβερότατο γεγονός του θανάτου του Μανώλη Γλέζου δεν είχε συμβεί μέσα σε καθεστώς απαγόρευσης συναθροίσεων.

Η ζωή, ως βιολογικός χρόνος, στάθηκε γενναιόδωρη με τον Μανώλη Γλέζο -να λογαριάσουμε όμως πως από τα σχεδόν 98 χρόνια της ύπαρξής του τα 16 τα πέρασε φυλακισμένος (11 χρόνια και 5 μήνες) ή εξόριστος (τεσσεράμισι χρόνια).

Kι αν η εμβληματική πράξη για την οποία και τα μικρά παιδιά ξέρουν τον Μανώλη Γλέζο ήρθε πολύ νωρίς στη ζωή του, όταν στα 19 του χρόνια μαζί με τον φίλο του Λάκη Σάντα κατέβασαν τη ναζιστική σημαία από την Ακρόπολη, ο Γλέζος δεν έπαψε ως το τέλος να αγωνίζεται και να προσφέρει στην υπόθεση της απελευθέρωσης του ανθρώπου.

Αλλά τα βιογραφικά του στοιχεία θα τα ξέρετε ήδη ή θα τα έχετε διαβάσει σε κάποιο από τα τόσα αφιερώματα που δικαίως κατέκλυσαν τα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα μόλις μαθεύτηκε το θλιβερότατο μαντάτο του θανάτου του, οπότε δεν έχει νόημα να τα επαναλάβω εδώ. Σας παραπέμπω στην καλή νεκρολογία που δημοσιεύτηκε στην Αυγή.

Πάντως, το κατέβασμα της ναζιστικής σημαίας ήταν μια αντιστασιακή πράξη που δίκαια πήρε διεθνείς διαστάσεις και χάρισε στον Γλέζο και στον Λάκη Σάντα το αιώνιο φωτοστέφανο του ήρωα. Χάρη σε αυτή την παράτολμη ενέργεια, ο Γλέζος έγινε παγκόσμια γνωστός σαν αντιστασιακός -ο ντε Γκολ τον χαρακτήρισε «πρώτο παρτιζάνο της Ευρώπης» και όταν το μεταπελευθερωτικό ελληνικό κράτος φιλοδώρησε τον Μανώλη Γλέζο με δυο καταδίκες σε θάνατο ξεσηκώθηκε παγκόσμιο κίνημα αλληλεγγύης, που ματαίωσε την εκτέλεσή του.

Εξίσου ορμητικό ήταν το κίνημα διεθνούς αλληλεγγύης προς τον Γλέζο όταν καταδικάστηκε το 1959 (ναι, επί «εθνάρχη» Καραμανλή!) για κατασκοπεία. Τότε κυκλοφόρησε και το σοβιετικό γραμματόσημο που βλέπετε, στο οποίο ζητείται «Λευτεριά στον ήρωα του ελληνικού λαού Μανώλη Γλέζο».

Χρόνια πολλά στον Μανώλη (ή τον Μανόλη)!

Δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων σήμερα, γιορτάζουν οι Μανώληδες, ευκαιρία να τους αφιερώσουμε το σημερινό άρθρο και να προσθέσουμε έναν ακόμα κρίκο στην αλυσίδα των ονοματολογικών μας άρθρων, το τελευταίο από τα οποία το ανεβάσαμε πριν από δυο ακριβώς εβδομάδες, όταν γιόρταζε ο Σπύρος.

Να θυμίσω ότι στο ιστολόγιο έχουμε δημοσιέψει κι άλλα τέτοια άρθρα, αφιερωμένα σε ονόματα, τη μέρα της γιορτής τους, και έχουμε καλύψει τα περισσότερα πολύ διαδεδομένα αντρικά και γυναικεία ονόματα -τη Μαρία και την Άννα, τον Δημήτρη και τη Δήμητρα, τον Γιάννη, τον Γιώργο, τον Νίκο, τον Κώστα και την Ελένη, τον Στέλιο και τη Στέλλα, τον Χρίστο (ή Χρήστο) και την Κατερίνα. Από τα λιγότερο συχνά έχουμε αφιερώσει άρθρο στον Σπύρο πρόσφατα και παλιότερα στον Θωμά και στον Στέφανο.

Όπως και ο Σπύρος, έτσι και ο Μανώλης δεν είναι από τα πολύ συχνά αντρικά ονόματα. Σύμφωνα με μια έρευνα, ο Μανώλης έχει τη 17η θέση ανάμεσα στα αντρικά ελληνικά ονόματα, ενώ το θηλυκό, η Εμμανουέλα, είναι αισθητά σπανιότερο, αφού βρίσκεται στην 134η θέση των γυναικείων.

Όμως, αυτή είναι η γενική εικόνα, που ισχύει για το σύνολο της χώρας. Τοπικά, υπάρχουν παραλλαγές -και θα το ξέρετε ότι ο Μανόλης (ή Μανώλης) είναι όνομα πολύ συχνό στην Κρήτη, το συχνότερο μάλιστα, σύμφωνα με διάφορες έρευνες.

Γιατί τους Κρητικούς τούς λένε Μανώληδες; Ακριβώς αυτό το ερώτημα το είχαμε θέσει στο ιστολόγιο σε ένα άρθρο πριν από οχτώ χρόνια. Κι ενώ από τη σχετική συζήτηση είχε επιβεβαιωθεί η θέση για τη συχνότητα του ονόματος στη Μεγαλόνησο, δεν καταλήξαμε ως προς την αιτία της συχνότητας. Πάντως δυο επισημάνσεις που φαίνεται να έχουν βάση είναι οι εξής: α) Η Κρήτη ήταν πεδίο μαζικών εξισλαμισμών-εκτουρκισμών με προσφορά προνομίων. Οπότε, οι Κρητικοί που έμεναν πιστοί στη χριστιανική πίστη ήταν εύλογο να επιλέγουν ένα όνομα εμφανώς δηλωτικό όπως το Εμμανουήλ. β) Ωστόσο, όχι μονο το Εμμανουήλ, αλλά και άλλα δύο ονόματα συχνά στην Κρήτη, Μιχαήλ και Ιωσήφ, είναι εβραϊκά, προέρχονται από το ιερό βιβλίο που είναι κοινό στις τρεις μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες, την Παλαιά Διαθήκη.

Όμως το πιάσαμε κάπως «ιν μέντιας ρες» το θέμα. Ποια η ετυμολογία του ονόματος; Ο Μανώλης έχει την επίσημη μορφή Εμμανουήλ, που όπως είπαμε πιο πάνω είναι εβραϊκής προέλευσης και σημαίνει «ο Θεός μαζί μας». Η πρόταση δεν έχει ρήμα, οπότε μπορεί κανείς να το θεωρήσει είτε ως ευχή είτε ως διαπίστωση. Στα εβραϊκά είναι Ιμμανουέλ, όπου το «Ελ» αντιστοιχεί στον Θεό.

Το όνομα εμφανίζεται σε προφητεία του Ησαΐα (7.14) στην Παλαιά Διαθήκη, η οποία επαναλαμβάνεται σχεδόν αυτολεξεί (με μόνη διαφορά το «καλέσεις» που γίνεται «καλέσουσιν») στο Κατά Ματθαίον (1.23):

ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἔξει καὶ τέξεται υἱὸν, καὶ καλέσουσιν τὸ ὅνομα αὐτοῦ Ἐμμανουηλ, ὅ ἐστιν μεθερμηνευόμενον μεθ’ ἡμῶν ὁ θεός.

Οπότε, το Εμμανουήλ («ο Θεός μαζί μας») είναι όνομα που προφητεύτηκε πως θα δώσει ο λαός του Ισραήλ στον Ιησού αναγνωρίζοντας πως είναι υιός Θεού.

Καθώς ήταν όνομα του Ιησού, οι πατέρες της Εκκλησίας το συζήτησαν και το ανέλυσαν, αλλά το όνομα δεν δινόταν σε ανθρώπους κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες και, όταν δόθηκε στους ώριμους αιώνες του Βυζάντιου, δόθηκε με τη μορφή Μανουήλ. Ήταν ταμπού να δίνεται σε θνητούς όνομα Θεού. (Ωστόσο, στη γαλλική μόνο Βικιπαίδεια βρισκω έναν Εμμανουήλ που μαρτύρησε επί Διοκλητιανού -θα είναι η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα).

Στη βάση δεδομένων των συγγραφέων του TLG, ο αρχαιότερος Μανουήλ είναι ο Μανουήλ Στραβορωμανός, που έζησε τον 11ο αιώνα, και ακολουθούν, τον 12ο αιώνα, ο Μανουήλ Καραντηνός και ο αυτοκράτορας Μανουήλ Κομνηνός (1118-1180). Σε κάποιο σημείο των Πτωχοπροδρομικών, ο Πρόδρομος για να κολακέψει τον αυτοκράτορα Μανουήλ τον αποκαλεί «Εμμανουήλ παρά σαρανταπέντε», εννοώντας την αξία των γραμμάτων ΕΜ (ή μάλλον ΜΕ) κατά τα οποία διαφέρουν τα δυο ονόματα.

Αλλά αυτά τα έχει πει καλύτερα από μένα ο Καβάφης (ναι, ο Καβάφης!) οπότε μεταφέρω:

Πώς (δεν) έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι το χόκεϊ επί χόρτου;

Ταξίδευα χτες και δεν προλάβαινα φρέσκο άρθρο, οπότε καταφεύγω στη δοκιμασμένη λύση της επανάληψης παλιότερου, κάτι που σκοπεύω να κάνω και μέσα στη Μεγαλοβδομάδα.

Το άρθρο που θα (ξανα)δούμε σήμερα το διάλεξα επειδή το είχα δημοσιεύσει αρχικά στο ιστολόγιο ακριβώς πριν από 8 χρόνια. Οι παλιότεροι θα το θυμούνται, πιθανώς -αλλά έχουμε στο μεταξύ αποκτήσει αρκετούς νέους φίλους. Αυτό ειδικά το άρθρο, μάλιστα, ουσιαστικά το οφείλουμε στον φίλο μας τον π2 και σε άλλους φίλους του ιστολογίου, που εκαναν την περισσότερη έρευνα για το θέμα.

Πριν ξεκινήσω, μια δήλωση αποποίησης: τα όσα θα διαβάσετε πιο κάτω δεν θα μπορούσα ποτέ να τα γράψω χωρίς την καθοριστική βοήθεια του φίλου π2, που βρήκε όλα τα στοιχεία που χρειάζονταν έρευνα σε βιβλιοθήκη, αλλά και χωρίς το έναυσμα που μου δόθηκε από την ερώτηση ηλεπιστολογράφου που έκανε με την παρέα του εντυπωσιακή δουλειά (έδωσε, που θα λέγαμε στο ποδόσφαιρο ή στο μπάσκετ, την ασίστ, ή επί το ελληνικότερο «πάρε βάλε»).

Όλα ξεκίνησαν από ένα επιτραπέζιο παιχνίδι τρίβιαλ, στο οποίο έπαιζε μια παρέα «άθεων μαλλιαρών» (οι ίδιοι το λένε). Τους έβαλαν την ερώτηση «Πώς λέγεται στα αρχαία ελληνικά το χόκει επι χόρτου;» Παρ’ ό,τι είχαν και γλωσσολόγο στην παρέα, δεν το βρήκαν. Η «σωστή» απάντηση ήταν: «κερητίζειν» το άθλημα, «κερητίζοντες» οι παίχτες. Επειδή οι ηλεπιστολογράφοι μου είναι δύσπιστοι τύποι, και καλά κάνουν άλλωστε, έψαξαν στο Λίντελ Σκοτ και δεν βρήκαν αυτή τη λέξη, οπότε τούς μπήκαν ψύλλοι στ’ αυτιά. Ωστόσο, και στη Βικιπαίδεια υπάρχει αναφορά στο «κερητίζειν», αλλά και στον ιστότοπο της Ελληνικής Ομοσπονδίας Χόκεϊ υπάρχει το ανάγλυφο που βλέπετε στην εικόνα, ενώ δίνονται αρκετές πληροφορίες για τον πρόγονο του χόκεϊ στην αρχαία Ελλάδα, μεταξύ άλλων και η αρχαία φράση «Το κερητίζειν εστί μετά τέρψεως αθλεύειν», από το οποίο συνάγεται ότι:

Η παραπάνω περιγραφή του αθλήματος φανερώνει ότι ήταν ιδιαίτερα αγαπητό και διασκέδαζε πολύ κόσμο. Μάλιστα, στον Πλούταρχο αναφέρεται ότι σε ένα σφαιριστήριο στην Αθήνα υπήρχε ένα άγαλμα του ρήτορα Ισοκράτη στο οποίο εμφανιζόταν να παίζει μπάλα με κυρτωμένο ξύλο.

Οι επιστολογράφοι μου βρήκαν και δημοσίευμα της… έγκυρης Απογευματινής [το λινκ δεν λειτουργεί πλέον αφού η εφημερίδα έκλεισε] στο οποίο, με την ευκαιρία των τελικών του πρωταθλήματος χόκεϊ, διαβάζουμε ότι: Η είσοδος για τους θεατές είναι δωρεάν και στους δύο αγώνες και αποτελεί μοναδική ευκαιρία, για όσους το επιθυμούν, να ανακαλύψουν ένα άθλημα που παραμένει σχετικά άγνωστο στη χώρα μας, παρότι ο πρόγονός του (το κερητίζειν) παιζόταν στην αρχαία Αθήνα ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ.! Όσοι προσέλθουν θα μπορέσουν να διαπιστώσουν ιδιοίς όμμασιν ότι (όπως έλεγαν οι αρχαίοι) το «κερητίζειν εστί μετά τέρψεως αθλεύειν».

Σε καιρούς λιτότητας

Το άρθρο που θα διαβάσετε σήμερα πρωτοδημοσιεύτηκε χτες στην Αυγή της Κυριακής, στο ένθετο Υποτυπώσεις, στην τακτική μηνιαία στήλη μου «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία», εκτάκτως τη δεύτερη Κυριακή του μήνα αντί για την καθιερωμένη πρώτη.

Το δημοσιεύω εδώ χωρίς καμιάν αλλαγή παρά μόνο την προσθήκη της φωτογραφίας από τη διαδήλωση.

Το σημερινό άρθρο δημοσιεύεται μία Κυριακή πριν από το Πάσχα, άρα, για τους θρησκευόμενους, στο κλείσιμο της Μεγάλης Σαρακοστής, σε περίοδο νηστείας και περισυλλογής.

Η λέξη νηστεία είναι αρχαία και προέρχεται από το ουσιαστικό νήστις (ο νηστικός), το οποίο ετυμολογείται από το στερητικό νε- που το βρίσκουμε και στη νηνεμία, την έλλειψη ανέμου, και από το θέμα εδ- του ρήματος έδω («τρώω», που το βρίσκουμε στα εδ-έσματα). Στις Χοηφόρες του Αισχύλου ο Ορέστης παραπονιέται ότι «νήστις πιέζει λιμός», τους σφίγγει μεγάλη πείνα.

Σύμφωνα με την πασίγνωστη παροιμιώδη φράση, από την υποχρέωση της νηστείας εξαιρούνταν ασθενείς και οδοιπόροι («ασθενής και οδοιπόρος αμαρτίαν ουκ έχει») –τα τελευταία χρόνια κάποιοι θεολογικοφιλολογούντες, ενοχλημένοι που η λόγια φράση είναι κατανοητή απ’ όλους, υποστηρίζουν ότι δήθεν το «σωστό» δεν είναι «οδοιπόρος» αλλά «διπόρος» ή «ωδιπόρος» ή «ηδυπόρος» και άλλες παραλλαγές, λέξεις ανύπαρκτες που δήθεν σημαίνουν την έγκυο γυναίκα. Δεν ισχύει αυτό, η παροιμία γεννήθηκε σε μια εποχή όπου το ταξίδι ήταν μακροχρόνιο, επικίνδυνο και δύσκολο εγχείρημα, οπότε ήταν αυτονόητη η απαλλαγή του οδοιπόρου από την υποχρέωση –πρόνοια που άλλωστε υπάρχει και στο Ισλάμ.

Εισόδια μεζεδάκια

Σήμερα είναι εκείνη η γιορτή της Παναγίας που ένας παλιός μου συμμαθητής την έλεγε «Τα ισόβια της Θεοτόκου», μέρα που γιορτάζουν πολλές Μαρίες, ή οι ανύπαντρες ή παντρεμένες (οι άλλες τον Δεκαπενταύγουστο), εκτός από την Κρήτη όπου σήμερα γιορτάζουν εκείνες που δεν γιορτάζουν στην άλλη Ελλάδα, εκτός αν η οικογενειακή παράδοση επιτάσσει το αντίθετο.

Οπότε, καλού-κακού ευχηθείτε χρόνια πολλά στις γνωστές σας Μαρίες -το ιστολόγιο για δωράκι προσφέρει ένα περσινό άρθρο, και ονομάζει «εισόδια» τα σημερινά μεζεδάκια, που δεν είναι και πολύ ψωμωμένα αφού είχαμε μεζεδοάρθρο και την Τρίτη που μας πέρασε και φοβάμαι μη βαρυστομαχιάσετε.

* Θα μπορούσα πάντως τα μεζεδάκια να τα πω και «νεοδημοκρατικά», αφού αύριο γίνονται οι εκλογές για την ανάδειξη του νέου Προέδρου της Νέας Δημοκρατίας. Στο Φέισμπουκ τις προάλλες έγραψα: «Υποψήφιοι είναι, κατά την ορολογία του αείμνηστου Γιώργου Ανανδρανιστάκη, ο Βαγγέλας, ο Τζίτζης, ο Κούλης και ο Σπυράδωνης.

Αν ΔΕΝ είστε οπαδός της ΝΔ και μάλιστα αν επιθυμείτε το συγκεκριμένο κόμμα να μη δει χαΐρι και προκοπή, ποιον θα ψηφίζατε -και γιατί;»

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι και οι τέσσερις βλάπτουν το ίδιο, αλλά η μεγάλη πλειοψηφία όσων τοποθετήθηκαν στο Φέισμπουκ τάχθηκε υπέρ του Άδωνη. Εσείς;

* Οι δημοσκοπήσεις πάντως φέρνουν τον Άδωνη στην τελευταία θέση -αλλά ας δούμε ένα στιγμιότυπο που έχει και γλωσσικό ενδιαφέρον, μήπως και του προσθέσει ψήφους.

Θυμίζει το ανέκδοτο με τη σχολική έκθεση και τον Λεωνίδα στις Θερμοπύλες, που είπε το Μολών λαβέ «σε σπασμένα περσικά» -βέβαια, στα τουριστικά μέρη οι περιπτεράδες ξέρουν αγγλικά.

* Τα τραγικά γεγονότα στο Παρίσι είχαν τη γελοία αντανάκλασή τους στο εσωτερικό μιντιακό τοπίο, με μια μνημειώδη γκάφα έγκριτων (οΘντκ) μέσων.

Όπως εξηγεί αναλυτικά το άρθρο του PressProject,  ένας χρήστης είχε την έμπνευση να βάψει με το Φώτοσοπ την Ακρόπολη και να ανεβάσει τη φωτοσοπημένη φωτογραφία στο Τουήτερ.

Αμέσως, μεγάλα μέσα όπως η Καθημερινή, ο Σκάει και η Άθενς Βόις, αντί να διασταυρώσουν την είδηση (πώς; βγαίνοντας στο παράθυρο) έσπευσαν να την αναμεταδώσουν, βάζοντας ένα ακόμα καρφί στο φέρετρο της αξιοπιστίας τους.

Και πάλι για τον ανύπαρκτο ήρωα Κωνσταντίνο Κουκίδη

Κάθε χρόνο, όταν πλησιάζει η 28η Οκτωβρίου, ξαναζωντανεύει η συζήτηση γύρω από τον ανύπαρκτο ήρωα Κωνσταντίνο Κουκίδη, τον φαντάρο, φρουρό της ελληνικής σημαίας στην Ακρόπολη, που υποτίθεται ότι, όταν οι Γερμανοί κατακτητές, στις 27 Απριλίου 1941, τον διέταξαν να υποστείλει τη σημαία για να ανέβει η γερμανική στη θέση της, τυλίχτηκε με τη γαλανόλευκη κι έπεσε από τον Ιερό Βράχο βρίσκοντας ηρωικό θάνατο.

Αυτό είναι μύθος πέρα για πέρα. Ωστόσο, όσο περνάνε τα χρόνια οι κατασκευαστές μύθων όλο και προσθέτουν λεπτομέρειες στην αρχική αφήγηση, η οποία εχει πλέον αποκτήσει αυτοτέλεια. Πριν από τεσσεράμισι χρόνια είχα γράψει ένα άρθρο, αλλά δεν είναι άσκοπο να το παρουσιάσω ξανά, επικαιροποιημένο -αφού τα χαλκεία δεν κουράζονται να παράγουν ψέματα, πρέπει να παρουσιαστεί και ο αντίλογος, κι ας κουράσει όσους τα ξέρουν και τα έχουν διαβάσει.

Ελεύθερο Βήμα, 28.4.1941

Θα προσπαθήσω να ανακεφαλαιώσω την ιστορία όπως την έχω κατανοήσει. Στις 27 Απριλίου, τη μέρα της εισόδου των Γερμανών στην Αθήνα, οι προφυλακές του στρατού ύψωσαν τη γερμανική σημαία στην Ακρόπολη, στις 8.45 το πρωί, όπως έσπευσαν να γνωστοποιήσουν με τηλεγράφημα στον Χίτλερ ο ίλαρχος Γιακόμπι και ο υπολοχαγός Έλσνιτς. Λίγο αργότερα υψώθηκε σε άλλον ιστό η ελληνική σημαία, πλάι στη γερμανική. Από τις πηγές της εποχής δεν φαίνεται σαφώς αν προηγήθηκε υποστολή της ελληνικής σημαίας ή αν δεν είχε γίνει έπαρσή της εκείνο το ταραγμένο πρωινό, πάντως το βέβαιο είναι ότι λίγη ώρα αργότερα και οι δυο σημαίες κυμάτιζαν η μία πλάι στην άλλη. Γερμανικές σημαίες υψώθηκαν επίσης στο δημαρχείο. Η επίσημη παράδοση της Αθήνας (και του Πειραιά) στον Γερμανό στρατιωτικό διοικητή έγινε στις 10.30 από τον δήμαρχο Αμβρόσιο Πλυτά, τον στρατηγό Καβράκο, τον νομάρχη Αττικής και τον δήμαρχο Πειραιώς, στο καφενείο Παρθενών, γωνία Κηφισίας και Αλεξάνδρας.

Για την ψήφο των Ελλήνων του εξωτερικού

Τη μέρα που ανακοινώθηκε ότι οι πρόωρες εκλογές θα γίνουν στις 25 Ιανουαρίου, μπήκα στον ιστότοπο της Swiss και έβγαλα εισιτήριο για να έρθω να ψηφίσω. Επειδή τα τέλη Ιανουαρίου είναι στη χαμηλότερη τουριστική περίοδο, το εισιτήριο το έβγαλα φτηνά -έχω πληρώσει και διπλάσια γι’ αυτό το ταξίδι, καμιά φορά και παραπάνω από διπλάσια. Φτηνά, αλλά δεν παύει να είναι ένα έξοδο υπολογίσιμο, ιδίως αν ταξιδεύει ολόκληρη οικογένεια, χώρια που δεν έχει κανείς την ευκολία να παίρνει άδειες κατά βούληση ή να πληρώνει δεύτερο εισιτήριο τόσο κοντά στο προηγούμενο (αφού πολλοί ξενιτεμένοι είχαν ήδη κατεβεί για τις γιορτές). Οπότε, λίγοι Έλληνες του εξωτερικού θα κάνουν τον κόπο και τα έξοδα για να έρθουν να ψηφίσουν. Περισσότερο θα δυσκολευτούν οι νεότεροι μετανάστες, που έχουν φύγει από την Ελλάδα μέσα στα χρόνια της κρίσης.

Έτσι, πολύ λογικά, τέθηκε με έμφαση το ζήτημα της ψήφου των Ελλήνων του εξωτερικού, από πολιτικούς όλου του φάσματος (ας πούμε, και από τον Μανώλη Γλέζο αλλά και από τη Ντόρα Μπακογιάννη). Ωστόσο, η λύση στο πρόβλημα δεν είναι τόσο απλή.

Μια απλή φαινομενικά λύση θα ήταν η αυτοπρόσωπη ψήφος των Ελλήνων πολιτών στα κατά τόπους προξενεία, όπως γίνεται στις ευρωεκλογές -για τους Έλληνες που διαμένουν σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, στις εθνικές εκλογές υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά σε σχέση με τις ευρωεκλογές: δεν γίνονται σε ενιαία εκλογική περιφέρεια αλλά σε 54 επιμέρους εκλογικές περιφέρειες. Αυτό σημαίνει ότι το κάθε προξενείο πρέπει να εφοδιαστεί με ψηφοδέλτια όλων των περιφερειών και όλων των κομμάτων, πράγμα που βάζει ένα σοβαρό τεχνικό πρόβλημα. Υπάρχει όμως κι ένα άλλο μειονέκτημα, που δεν φαίνεται σε πρώτη ματιά, και έχει να κάνει με τη μυστικότητα της ψήφου. Σε ένα εκλογικό τμήμα π.χ. στο προξενείο Στουτγάρδης, θα είναι ελάχιστοι ή και ένας μόνο όσοι θα ψηφίζουν στις μικρές εκλογικές περιφέρειες -δηλαδή, ας πούμε, μόνο ένας θα ψηφίζει στην περιφέρεια Ζακύνθου. Αυτό σημαίνει ότι η ψήφος του συγκεκριμένου πολίτη είναι ουσιαστικά φανερή. Προδικτατορικά, οι στρατιώτες (και πιθανώς οι δημόσιοι υπάλληλοι) ψήφιζαν με αυτό τον τρόπο, και ήταν κι αυτός ένας παράγοντας που το κόμμα της δεξιάς έπαιρνε στα στρατιωτικά τμήματα ποσοστό πολύ ανώτερο από τον μέσο εθνικό του όρο, από 60% και πάνω.

Πριν από 50 χρόνια: Ο Μποστ για τα ινδικά τραγούδια

Ο Μποστ αρέσει στο ιστολόγιο και, ελπίζω, σε αρκετούς αναγνώστες και φίλους. Εδώ και λίγο καιρό ανεβάζω, πότε-πότε, σκίτσα του Μποστ που σχολιάζουν γεγονότα που συνέβηκαν πριν από 50 χρόνια. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής το είχα ανεβάσει λίγο πριν από τον πρώτο γύρο των εκλογών, δηλαδή πριν από είκοσι περίπου μέρες, οπότε καιρός είναι για το επόμενο, το οποίο, μάλιστα, κανονικά έλεγα να το ανεβάσω την περασμένη εβδομάδα αλλά με το ένα και με το άλλο το ανέβαλα και τελικά το ξέχασα. Πρόκειται βέβαια για άρθρο που δημοσιεύεται εδώ για δεύτερη φορά, αφού για το σκίτσο αυτό του Μποστ έχω γράψει και παλιότερα, αλλά επειδή από εκείνη την πρώτη δημοσίευση έχουν περάσει τέσσερα χρόνια και βάλε, ελπίζω να είναι άγνωστο στους περισσότερους από σας. Και εκτός αυτού, το σκίτσο το ανεβάζω τώρα σε καλύτερη ποιότητα.

Υπάρχει όμως κι ένας επιπλέον λόγος για τον οποίο θέλω να ξανανεβάσω αυτό το σκίτσο του Μποστ: επειδή έμμεσα γίνεται λόγος για τον Μανώλη Γλέζο, που πολύ πρόσφατα αποθεώθηκε από τους ψηφοφόρους παίρνοντας πάνω από 450.000 σταυρούς (πόσο ακριβώς, δεν ξέρουμε, αφού στον ιστότοπο του υπουργείου η καταμέτρηση των σταυρών έχει κολλήσει στο 96,66% του συνόλου.

Λοιπόν, το σκίτσο που θα δούμε σήμερα δημοσιεύτηκε στην Αυγή στις 31 Μαΐου 1964

Σε πρώτο πλάνο, ο Πειναλέων διαβάζει την «Αβγή» και περιγράφει στη «μυτέρα» του την προσέλευση επισήμων από ολόκληρο τον κόσμο στην κηδεία του Παντίτ Νεχρού, του ηγέτη της Ινδίας (που είχε πεθάνει στις 28 Μαΐου από καρδιακή προσβολή). Με μπουζούκι στο χέρι, η μαμά Ελλάς απαντά ότι θα έπρεπε να υποβάλουν τα σέβη τους και οι Έλληνες συνθέτες που αντλούν έμπνευση  από τα ινδικά τραγούδια (ακριβέστερα: τα αρμέγουν). Άλλωστε, η παρτιτούρα γράφει «Για σένανε πονώ». Στο φόντο, ο βράχος της Ακρόπολης με μια υπερμεγέθη ελληνική σημαία και στον ουρανό ένα αεροπλάνο με τη ναζιστική σβάστικα.

Μετεκλογικά μεζεδάκια

Πέρασε κι η δεύτερη Κυριακή των εκλογών, τα συζητήσαμε και εδώ και αλλού τα αποτελέσματα, βγάλαμε τα συμπεράσματά μας, όμως σήμερα ήρθε το μετεκλογικό Σάββατο, οπότε το μενού γράφει «ποικιλίαι» και το κατάστημα σερβίρει μεζεδάκια. Μεζεδάκια μετεκλογικά, λοιπόν.

* Και ξεκινάμε με ένα που αναφέρεται στις ίδιες τις εκλογές, και εννοώ τη φωτογραφία που κυκλοφόρησε πολύ στο Διαδίκτυο και που δείχνει τον Ευάγγελο Βενιζέλο να ψηφίζει σε κάποιο εκλογικό τμήμα σχολείου, ενώ στον τοίχο, πίσω από το παραβάν, εμφανίζεται η φράση «Το ψέμα που αγαπώ». Δεν ξέρω αν η φωτογραφία είναι αυθεντική, αν και έτσι φαίνεται. Αν πάντως είναι, πρόκειται για πολύ γουστόζικη σύμπτωση.

Λοιπόν, το άρθρο σχετικά με τη φωτογραφία αυτή, ξεκινάει ως εξής: Το γύρω του διαδικτύου κάνουν δυο φωτογραφίες του προέδρου του ΠΑΣΟΚ… Τώρα τελευταία διαβάζω αρκετά συχνά αυτό το «κάνει το γύρω», που βέβαια είναι λάθος, αφού εδώ δεν έχουμε το επίρρημα «γύρω» αλλά το ουσιαστικό «γύρος»: «κάνει τον γύρο» και όχι «κάνει το γύρω» (τι το κάνει;). Να που χρειάζεται και κάπου το τελικό νι, θα έλεγα σε έναν νιφοβικό φίλο μου (που με κατηγορεί για νιμανία).

Ο φίλος που μου έστειλε το λινκ κάνει και το εξής σχόλιο:
Γύρω-γύρω όλοι, στη μέση ο Βαγγέ-ελης!
Χέρια-πόδια στη γραμμή! Κι όλοι κάθονται στη γη! Κι ο Βαγγέλης στο σκαμνί!

* Μιλώντας για τον Βενιζέλο, στο φύλλο του Ριζοσπάστη της περασμένης Κυριακής, που κυκλοφόρησε Σάββατο όπως και οι άλλες εφημερίδες, ο ποιητής Γιώργος Κακουλίδης έγραψε στην τακτική του επιφυλλίδα: «Ο Σκακιστής παίζει με τον Βενιζέλο. Ο Ευάγγελος, που δεν γνώρισε ποτέ στη ζωή του τι εστί ένδεια, ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα αλλάζοντας πρώτα το επώνυμό του με ένα ένδοξο. Αμετροέπεια, αλλά δικαίωμα. Στη βιασύνη του να εμφανιστεί ως φωστήρας και να μας συνετίσει, θρυμμάτισε μόνος του εικόνα και νέο επώνυμο». Ο Σκακιστής υποθέτω ότι είναι το αλτερέγκο του επιφυλλιδογράφου, και ενώ η κριτική είναι βάσιμη, την υπονομεύει ο ίδιος υιοθετώντας και αναπαράγοντας τον μύθο για το δήθεν επώνυμο που άλλαξε ο Βενιζέλος. Όταν κάποιος είναι ήδη ο αντιπαθέστερος Έλληνας πολιτικός της γενιάς του, δεν έχει νόημα να τον επικρίνεις χρησιμοποιώντας ψεύδη, διότι αυτό γυρνάει μπούμεραγκ. Απορώ πώς το, συνήθως προσεχτικό σε αυτά τα θέματα, ΚΚΕ άφησε να δημοσιευτεί τέτοια πατάτα στην εφημερίδα του -αλλά ίσως δεν έχει μείνει και κανένας δημοσιογράφος εκεί.

* Τίτλος είδησης στο skai.gr: Κοριτσάκι 18 μηνών μετέφερε από τη Μύκονο στην Αθήνα αεροσκάφος C-130.

Χεροδύναμο το βρέφος!
(Πρόκειται φυσικά για νέο κρούσμα του φαινομένου των αμφίσημων τίτλων τύπου «Μωρό δάγκωσε σκυλάκι»).

* Για να μην λέτε ότι κρύβω τα μαργαριτάρια των συριζαίων, ένα γουστόζικο διπλό μαργαριτάρι από τον Γ. Ανανδρανιστάκη (που μου αρέσει και τον διαβάζω) σε πρόσφατο φύλλο της Αυγής:

Χρυσαβγίτικα λερναία

Πλησιάζουν οι εκλογές, αυτοδιοικητικές και ευρωπαϊκές, κι αυτό έχει κάπως επηρεάσει και τα άρθρα του ιστολογίου, αλλά σήμερα θα ασχοληθούμε (έμμεσα) με τις εκλογές και ταυτόχρονα με ένα από τα αγαπημένα θέματα του ιστολογίου, τους γλωσσικούς μύθους, και ανάμεσά τους με το Λερναίο κείμενο, για το οποίο τόσες φορές έχουμε γράψει, και στο εδώ ιστολόγιο και στον παλιό μου ιστότοπο.

Οι γλωσσικοί μύθοι γενικά και το Λερναίο ειδικά βρήκαν τη θέση τους στις προεκλογικές διακηρύξεις δύο υποψηφίων, κάτι που δεν συμβαίνει συχνά. Όπως ίσως ήταν αναμενόμενο, οι δύο πλασιέ των μύθων είναι υποψήφιοι της Χρυσής Αυγής, αν και το Λερναίο κατά καιρούς έχει γοητεύσει ή έχει πείσει ή έχει παρασύρει πολιτικούς σχεδόν από όλο το φάσμα -να θυμίσω μόνο τον κ. Στυλιανίδη και όσα είπε για την πρωτογένεια της ελληνικής (και την ετυμολογία του εντέρου) τότε που ήταν (οΘντκ) υπουργός Παιδείας. (Να κάνω μια παρένθεση εδώ: πριν από μερικά χρόνια είχα πάει σε μια διάλεξη του Μανώλη Γλέζου περί γλωσσολογίας -παρένθεση στην παρένθεση: ο Γλέζος έχει γερή γλωσσολογική κατάρτιση και έχει γράψει βιβλία για τη γλώσσα- και, όπως είναι σχεδόν αναπόφευκτο, όταν ήρθε η ώρα των ερωτήσεων κάποιος από το ακροατήριο άρχισε να λέει για τους υπολογιστές προηγμένης γενεάς που δέχονται μόνο τα ελληνικά, και για την πρωτογένεια της ελληνικής και ο Γλέζος απάντησε ότι «αυτά δεν ισχύουν» και προχώρησε στην επόμενη ερώτηση).

Ο πρώτος διακινητής γλωσσικών μύθων είναι ο υποψήφιος ευρωβουλευτής της ΧΑ Δρ. Επαμεινώνδας Στάθης, ο οποίος έγραψε εκτενές άρθρο με τίτλο «Συνιστώσα αφελληνισμού η καταστροφή της γλώσσας«. Ο κ. Στάθης, όπως γράφτηκε, είναι γιατρός στο επάγγελμα και διετέλεσε πρόεδρος της ΕΚΟΦ, της φοιτητικής παράταξης δεξιών τραμπούκων στην οποία ανήκε και ο Μιλτιάδης Έβερτ. Το άρθρο του ξεκινάει με μια ομοβροντία αποφθεγμάτων για τη γλώσσα γενικώς και την ελληνική γλώσσα ειδικώς, μερικά από τα οποία είναι ακριβή, άλλα δίνονται λαθεμένα (π.χ. το «παρέξ» στο απόφθεγμα του Σολωμού, λες κι είναι πυρέξ!) ενώ τουλάχιστον ένα, αυτό του Κικέρωνα είναι, όπως έχουμε ξανασυζητήσει εδώ, ανύπαρκτο: μάλιστα, στη χρυσαβγίτικη βερσιόν είναι και στραπατσαρισμένο, διότι αυτό το «ει θεοί διελέγοντο, τη των ελλήνων γλώττη εχρώντο» δεν μου φαίνεται και πολύ καθωσπρέπει, θέλει ένα «αν» στην απόδοση.

Στη συνέχεια, ο πρώην εκοφίτης μπαίνει στο ψητό σερβίροντας το λερναίο, με μαργαριτάρια όπως:

Απεραθίτικα δίστιχα για τον Μανώλη Γλέζο

Σήμερα γιορτάζουν οι Μανώληδες, ένα όνομα για το οποίο κάτι έχουμε γράψει παλιότερα στο ιστολόγιο (προσπαθώντας να απαντήσουμε στο ερώτημα γιατί τους Κρητικούς τους λένε Μανόληδες) οπότε σκέφτομαι να αφιερώσω το σημερινό γιορταστικό άρθρο στον Μανώλη Γλέζο. Θα προσέξατε βέβαια την ασυνέπεια την ορθογραφική, αλλά το όνομα αυτό γράφεται και με τους δυο τρόπους -το ωμέγα δεν έχει καμιά ετυμολογική βάση αλλά είναι η παλιότερη και πιο εδραιωμένη γραφή. Ο Τριανταφυλλίδης, ας πούμε, το έγραφε «Μανόλης», το ίδιο και ο Ανδρόνικος (θυμάμαι, όταν ήμουν πιτσιρικάς, πήγαινα και του έλεγα τα κάλαντα, έμενε στο Φάληρο, ήταν χουβαρντάς, και είχα προσέξει το όμικρον στο κουδούνι), ενώ ο Γλέζος νομίζω πως το γράφει με ωμέγα, παραδοσιακά.

Στο χωριό του Γλέζου, την Απείρανθο της Νάξου, συνηθιζόταν μέχρι σχετικά πρόσφατα να συνθέτονται και να τραγουδιούνται εύθυμα δίστιχα, σε ομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους, με κάθε ευκαιρία, ανάμεσα στ’ άλλα και για τις εκλογές και την αντιπαράθεση των υποψηφίων, στιχάκια που παινεύουν τον εκλεκτό του στιχουργού και ειρωνεύονται τον αντίπαλο. Τα έχουν καταγράψει ντόπιοι μελετητές, και τα παρουσιάζει πολύ καλά στο ιστολόγιό της η Φωτεινή Παντογνώστρια, που είναι Απεραθίτισσα αν δεν κάνω λάθος -δείτε το ειδικό άρθρο που έχει γράψει για τα εκλογικά δίστιχα. Ακόμα, στιχάκια γράφονται και για τα μεγάλα γεγονότα -ας πούμε, πολλά γράφτηκαν για τη σφαγή της Απειράνθου, το 1917, που φυσικά στρέφονται κατά των βενιζελικών. Από το άρθρο της Φ.Π. ξεσηκώνω δύο:

Ο Βενιζέλος στο ντουνιά καμιά δεν έχει θέση,
γι’ αυτό και μεις τον στείλαμε στο διάβολο πεσκέσι.

Τριάντα μέρες έκαμα ‘ξορία και φυλάκα,
όμως δε προσεχώρησα στου Κρητικού τη βράκα.

Από την Απείρανθο καταγόταν ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, ένας από τους Έξι που εκτελέστηκαν το 1922, και αργότερα γράφτηκε και το δίστιχο: Το κόμμα το βασιλικό υποστηρίξετέ το / γιατί οι βενιζελικοί σκοτώσανε τον Πέτρο. Και οι επόμενοι Πρωτοπαπαδάκηδες έγιναν βουλευτές και υπουργοί (το επάγγελμα δεν είχε ακόμα ανοίξει) και απαθανατίζονται κι αυτοί σε στιχάκια.

Τα στιχάκια για τον Γλέζο δεν τα έχω βρει σε άλλη πηγή στο Διαδίκτυο, τα έχω αποδελτιώσει από ένα δημοσίευμα της Αυγής (σε τρεις συνέχειες) τον Ιούνιο του 1961. Ο Γλέζος, διευθυντής της Αυγής από το 1956 ως το 1959, εκείνη την εποχή ήταν κλεισμένος στη φυλακή, καταδικασμένος σε 5 χρόνια φυλακή για συμμετοχή σε υπόθεση κατασκοπίας υπέρ της ΕΣΣΔ. Η δίκη ήταν μία ακόμα αφορμή για να του συμπαρασταθούν οι συγχωριανοί του, όχι μόνο με εκκλήσεις για την αποφυλάκισή του (που υπογράφτηκαν από όλο το χωριό) αλλά και με στιχάκια. Μια άλλη ευκαιρία για στιχάκια ήταν η συμμετοχή του Γλέζου στο ψηφοδέλτιο της ΕΔΑ στις εκλογές του 1958, οι οποίες, σύμφωνα με το άρθρο, έγιναν και στ’ Απεράθου σε συνθήκες βίας και νοθείας. Το άρθρο, να προσθέσω, το υπογράφει ο Περαστικός, και ομολογώ πως δεν ξέρω σε ποιον συντάκτη αντιστοιχεί.

Στα στιχάκια, ο Γλέζος σπάνια αποκαλείται «Μανώλης», συνήθως χρησιμοποιείται το χαϊδευτικό «Νώλης» που πρέπει να συνηθιζόταν στα κυκλαδονήσια -έτσι αποκαλούσαν και τον Μαν. Κορτέση, τον φίλο του Λαπαθιώτη, που ήταν από την Ίο. Τα πρώτα στιχάκια, παινεύουν τον Γλέζο για το κατέβασμα της γερμανικής σημαίας:

Τότε που έλεγαν εγκληματία τον Γλέζο

Προχτές ο Μανώλης Γλέζος χαρακτήρισε, και πολύ σωστά πιστεύω, «μια από τις μελανότερες σελίδες της ελληνικής δημοκρατίας» την είσοδο της Χρυσής Αυγής στο Κοινοβούλιο. Σαν να ήθελε να το αποδείξει, ο βουλευτής Επικρατείας του φιλοναζιστικού κόμματος Χρ. Παππάς δήλωσε:

Τιμή μας και καμάρι μας να μας υβρίζει ένας Γλέζος. Ο Γλέζος έβγαλε για άλλη μια φορά όλη του τη χολή εναντίον του Ελληνικού Εθνικισμού.

Δεν τιμάω και δεν έχω σε καμία υπόληψη τον υμνητή του Χότζα, τον καταδικασμένο από την ελληνική δικαιοσύνη εγκληματία Σταλινικό Μανώλη Γλέζο. Οι κυβερνώντες υπουργοί και βουλευτές της χαζοχαρούμενης αστικής ελαφροδεξιάς τον γλείφουν και μέσα στο Κοινοβούλιο.

Το δυστύχημα είναι ότι αυτός ο εσχατόγερος όπως και ο εσχατόγερος της Δεξιάς Κώστας Μητσοτάκης θα κηδευτούν με λεφτά που θα πληρώσει ο Ελληνικός λαός (δημοσία δαπάνη).
Αν μου πείτε πως δεν έπρεπε να παραθέσω αυτολεξεί τα ναζιστικά εμέσματα, μπορεί και να με πείσετε. Αλλά αξίζει να βλέπουμε το πρόσωπο του κτήνους. Άλλωστε, δεν σκοπεύω να απαντήσω, θαρρώ ότι υπεραρκεί το σχόλιο του βουλευτή Δημήτρη Παπαδημούλη: Δεν μπορούν να του συγχωρήσουν ότι κατέβασε τη σημαία τους από την Ακρόπολη.

Θα σταθώ όμως στον χαρακτηρισμό «εγκληματίας» για τον Γλέζο, διότι μού θύμισε ένα άρθρο που διάβαζα τις προάλλες καθώς φυλλομετρούσα παλιές εφημερίδες, ένα άρθρο που γράφτηκε πριν από 71 χρόνια, και που σίγουρα είναι το πρώτο άρθρο που χαρακτηρίζει εγκληματία τον Γλέζο, έστω κι αν δεν τον κατονομάζει -για να είμαι ακριβέστερος, το άρθρο χαρακτηρίζει «εγκληματίες» τους άγνωστους που κατέβασαν τη σημαία με τη σβάστικα από την Ακρόπολη (τη νύχτα της 30ής προς 31η Μαΐου) και εκείνους που επευφήμησαν Άγγλος αιχμαλώτους στους δρόμους της Αθήνας. Παραθέτω το άρθρο, που δημοσιεύτηκε την 1η Ιουνίου 1941 στην αθηναϊκή εφημερίδα Πρωινός Τύπος: